Читайте также:
|
Әріп жазуы буын жазуынан кейін пайда болды. Ғалымдар бұл жазудың шығуы «біздің заманымызға дейінгі бір мың жылдықтың басында»,- дегенді айтады.
Әріп жазуының шығуына және дүние жүзіне кең таралуына оның қарапайымдылығы, сөздердің дыбысталуын дәл беретіндігі, әр түрлі тілдерге қолайлығы себеп болды деуімізге болады.
Әрине, қазіргі кезде қолданылып жүрген әріп жазуына адамзат баласы бірден келе қойған жоқ. Ол алғашында консонантты-дыбыстық жазу болды. Бұл ұстаным бойынша, таңбалар сөздегі дауыссыз дыбыстар мен жартылай дауыстыларды ғана белгілеп, ал толық дауыстылар ешбір әріппен таңбаланбаған. Кейіннен, жазудың даму барысында, біртіндеп дауысты дыбыстар да белгіленетін болды. Біреулер олардың әрқайсысын сөздегі өз орындарына қойып жазатын болса, екіншілер дауыстыларды дауыссыздардың асты-үстіне тиісті диакритикалық таңбаларды қою арқылы белгіледі.
Зерттеушілер ең алғашқы консонантты-дыбыстық жазу деп финикий жазуын атайды. Онда 22 таңба болған. Бұлардың әрқайсысы жеке дыбыстарды таңбалаған. Олар өздері кейінгі вокалды-дыбыстық жазу жүйелерінің жасалуына негіз болды.
Әріп жазуы бір едден екінші елге ауысып отырған. Мәселен, жоғарыда аталған финикий әліпбиінің негізінде грек әліпбиі, грек әліпбиінің негізінде латын әліпбиі, латын әліпбиінің негізінде бүкіл Батыс Еуропа халықтарының әліпбилері жасалды. Ал шығыс халықтарының жазуы арамей әліпбиінің негізінде пайда болды.
Ескерте кететін нәрсе, әліпби бір халықтан екінші халыққа ауысқан кезінде негізінен әр тілдің дыбыстық ерекшеліктерін көрсететін қосымша әріптерді қосып алып отырған. Мысалы, грек әліпбиінің негізінде жасалған славян әліпбиін түзу үстінде ағайынды Кириллдер гректерден 24 әріп алған да, оның үстіне славян тілдерінің ерекшеліктерін көрсететін 19 әріпті қосқан. Сөйтіп, олар грек жазуын өз тілдеріне дәл келетіндей етіп ыңғайластырған. Орыс әліпбиі осы аталған аталған славян әліпбиінің заңды жалғасы болып саналады.
Ал батыс Европа халықтарының латынға негізделген әліпбилері жайында айта алмайсың. Өйткені олар тілдерінің дыбыстық құрамының әр түрлі болуына қарамастан, байырғы латын әліпбиін сол күйінде, яғни ешбір өзгеріссіз, толықтырусыз қабылдаған. Бұлардың үстіне әліпби иелері тек W, J деген екі-ақ жартылай дауысты дыбыстың әрпін қосқан. Соның салдарынан Батыс Еуропа тілдерінің дыбыстық құрамы мен әліпбиінің арасында алшақтық пайда болды. Мысалы, ағылшын тілінде -15 дауысты, 15 дауыссыз, француз 17 дауысты, 18 дауыссыз, неміс тілінде 16 дауысты, 21 дауыссыз дыбыс бар. Дыбыстардың осыншама мол түрін белгілейтін әлгі тілдердің әлипбиінде тек 26 ғана әріп қолданылады. Оның алтауы дауыстыларды, жиырмасы дауыссыздарды таңбалайды. Аталған тілдердегі біраз сөздердің бір түрлі жазылып, екінші түрлі айтылатын себебі сондықтан.
Түркі халықтары болса, оған дейін сына жазуын пайдаланып келгенімен орта ғасырдан бастап араб әліпбиін қолданыла бастады. Қазақ тіл білімінің негізінен қалаушы А.Байтұрсынов оны 1910-15 жылдары өз тілімізге ыңғайланып, қайта жасаған болатын. Амал не, құйтұрқы саясаттың кесірінен ол әліпбиінің 1929 жылы латынға, ал 1940 жылы кириллицияға көшірілді. Сөйтіп, қысқа уақыттың ішінде біздің әліпбиіміз өз еркімізден тыс бір емес, әлденеше рет өзгеріске ұшырады. Бұл, әрине, жазу-сызуымыздың дамуына, қалыптасуына кесірін тигізбей қойған жоқ.
Қысқасы, әріп жазуының пайда болуының дүниежүзілік мәдениетінің дамуы үшін маңызы үлкен болды. Өйткені бұл жазу – жазу жүйелерінің ішіндегісі ең ыңғайлысы. Тілдердің қайсысында болса да, ондағы сөздердің саны мен буын санынан дыбыстардың саны әлдеқайда аз. Осыған орай, әдетте, дыбыстарды таңбалау үшін 20-дан 40-қа дейінгі таңба санының өзі жеткіліктіболады. Әріп таңбаларының мұндай шағын мөлшері жазуды меңгеруді, сауаттылыққа үйренуді жеңілдетеді. Бұл жазу, әсіресе, сөздердің дыбыстық жағы мен олардың грамматикалық формаларын дәлме-дәл беруде өте-мөте қолайлы.
Қорыта келгенде, жоғарыда айтылғандардан жазудың бірнеше түрлерінің бар екендігін және олардың ұзақ тарихы болғандығын көреміз. Сонымен бірге, жазу өте ерте замандарда шығып, мыңдаған жылдар бойы біртіндеп өзгеріп, дамып, жетіліп отырғандығын байқауға болады.
Предмет, метод и задачи статистики.
Предмет статистики – количественная сторона массовых качественно определенных социально-экономических явлений и процессов, отображаемых посредством статистических показателей.
Статистика – самостоятельнавя общественная наука, которая изучает количественную сторону массовых социально- экономических явлений и процессов в неразрывной связи с их качественной стороной.
Абстрагироваться от случайного и выявить типичное, закономерное – основная задача.
Массовое наблюдение, группировка и сводка его результатов, выявление и анализ обобщающих показателей – специфический метод статистики.
2. Основные понятия и категории статистики: статистическая совокупность, единицы статистической совокупности, вариация, варьирующий признак. Статистический характер закономерностей и закон больших чисел.
Статистическая совокупность –изучаемые статистикой массовые явления в виде множества однокачественных единиц с отличающимися индивидуальными признаками. Единицы статистической совокупности – элементы, множество которых образует изучаемую статистическую совокупность. Вариация -колеблемость, изменчивость, величины признака у отдельных единиц совокупности. Варьирующий признак -каждая единица обладает определёнными свойствами, т.е. существенными признаками, которые будут характеризовать совокупность и которые принадлежат изучению имеют вариации, т.е. колебания у различных единиц.
Закономерностью называют повторяемость, последовательность и определенный порядок в формировании и развитии явлений. В стат. показателях находит отражение результат массового наблюдения, а в массе индивидуальных значений общая закономерность проявляется тем полнее и точнее, чем больше их охвачено наблюдением. В этом случае проявляется действие pакона больших чисел, сущность которого состоит в том, что несущественные отклонения, имеющие место в отдельных случаях, взаимопогашаются в массе случаев.
Дата добавления: 2014-12-23; просмотров: 36 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |