Читайте также:
|
Огюст Конт (1798-1857 жж.) өзінің «Жағымды философия курсы» (1830-42 жж.) атты шығармасында қазіргі ғылым философиясын қалыптасуына ықпал ететің аса күрделі идеяларды ұсынған. Мысалы, үш кезең туралы заң. Оны Конт келесі түрде анықтайды: «Біздің əр идеямыз, білімнің əр салдарыбірізгілікті үш түрлі теориялық кезеңнен өтеді: теологиялық əлде фиктивті/өтірік/, метафизикалық əлде абстракциялық, ғылыми əлде жағымды». Осызаңмен негізделіп Конт келесі тұжырымды жариялайды: спекулятивтіметафизикалық философияның уақыты өтті, енді жағымды философия ғылыми философияға айналуы қажет, яғни ғылым философиясына. Оның роліекі мақсатқа жинақталады: біріншісі – нақты ғылымдардың күрделінəтижелерін синтездеу; екіншісі – ғылыми танымның əдістерін дамыту. Позитивизм сонша кең танылды, оның негізінде ғылым философиясыөзгеше философиялық пəн ретінде дамиды. Осыған үлес қосқан ағылшынфилософы-позитивист, «Логика жүйесі» атты əдіс мəселесіне арналғаншығарманың авторы Дж. Стюарт Милль:
• табиғаттанудағы индуктивті əдістер;
• əлеуметтік /моральдық/ ғылымдардағы /əсіресе политэкономия/ гипотетикалық-дедуктивтік əдістер;
• позитивизімнің негізгі принциптері неопозитивизмде сақталған;
• методологиялық монизм, əлде ғылыми зерттеу аймақтарының айырмашылығына қарамай ғылыми əдістердің ортақтығы туралы идея; 13
• нақты табиғаттану ғылымдары, əсіресе физика, методологиялық стандарттың үлгісі /сциентизм/;
• ғылыми тұсініктемелер – ол нақты индивидуалды фактілерді жалпы
заңдарға келтіру.
19 ғ. аяғында позитивизімнің 2-ші түрі пайда болды, оны махизм əлде эмпириокритицизм деп атайды /Эрнст Мах, Рихард Авенариус, Пьер Дюгем, Анри Пуанкаре /конвенциализімнің қалаушысы/. Оның негізгі себебі - физикадағы метологиялық дағдарыс. Дағдарысқа əкелген оқиғаларды келесі жаналықтар құрайды: электронның ашылуы, радиактивтік құбылыстардың ашылуы т.б., түбінде олар материя құрылысы туралы ескі көзқарасты бұзды, ейбір ғалымдар материализімнен бетбұрды.
Екінші позитивизм» махизм мен эмпириокритицизімді біріктіреді. махизмнің салушысы австриялық физик, философ Эрнст Мах, ал эмпириокритицизімді салған – швейцарлық философ Рихард Авенариус.. Логикалық позитивизм – оның тарихи алғашқы түрі /басқа түрлері осының модификациясы/. Логикалық позитивизімнің негіздері екі танымалы философ,логиктардың шығармаларында қалыптасқан: ағылшын философ, математик, логик Бертран Рассел мен австриялық философ, логик Людвиг Витгеншейннің
/«Логикалық-философиялық трактат» (1921 ж.)/. Адамдармен айтылатын пікірлерді логикалық позитивистер екі бір-бірін терістейтін түрге бөледі: 1. мағыналы пікірлер, яғни, логикалық жетілген тілмен көрсетіледі; 2. мағынасыз пікірлер, яғни, логика заңдарың бұзған. Дəстүрлі түрде метафизикалық, философиялық пікірлерді логикалық позитивистер мағынасыз түрге жатқызады. Мағыналы пікірлерді олар екі түрге бөледі: 1. аналитикалық, тавтологиялық, яғни, бағдарлама жарияламайды /логика мен математиканың пікірлері/; 2. синтетикалық, тəжірибе ғылымдардың нəтижесін қамтиды. Позитивті философиясының əдісі – формалды логика. Логикалық позитивизімнің пікірінше білім мен таным аспектілерін біріктірудің ғылыми маңыздылығы жоқ жағдай. Таным процесті тек психологияда қарастыру қажет, ал позитивті философия таным нəтижелерін анализдейді – нақты ғылымдардың анықтамалары мен сөйлемдерін. Бірақ, содан кейін, неопозитивистер ғылыми білімнің басқа моделін ұсынады: 1. ғылыми тұжырымдар түбінде болжаулар болған сон, оларды ұсыну – психологиялық процесс; 2. теория тандау, қабылдау процесі тек фактілермен салыстыра жүргізілетін логикалық жол. дедукционистік модельдің орынына неопозитивистер гипотетико- дедуктивтік модельді ұсынған болады. Ол постпозитистермен өздерінің ғылыми таным концепциясында қолданылған. 50-60-шы жж. философ-аналитиктің мақсатын ғылымға логикалық талдау беру емес, табиғи нақты сөйлеу тілді талдау деп түсінген. Басқаша бұл ағым қарапайым тіл философиясы деп аталған, себебі, оның талдау пəні қазіргі Логикалық позитивизм ғылым философиясы деп аталады, философияда сциентизм жолын қалыптастырады. Ал, лингвистикалық позитивистер ғылыми білімнің культі /үстемділігіне/ қарсы, дүниеге қатысты «табиғи» қарым-қатынасты ұстанады, ол қарапайым тілде көрсетілген деп, философияда антисциентизм жолын ұстанады.
32. логикалық позитивизмнің негізгі қағидалары. (бертран Рассел, людвиг Витгенштейн, «Вена үйірмесі)
Логикалық позитивизімнің негіздері екі танымалы философ, логиктардың шығармаларында қалыптасқан: ағылшын философ, математик, логик Бертран Рассел мен австриялық философ, логик Людвиг Витгеншейннің /«Логикалық-философиялық трактат» (1921 ж.)/. Неопозитивизімнің келесі кезені логиктерден, математиктерден, əлеуметтанушылардан тұратын Вена ұжымының /1923 ж./ қызметімен байланысты. Оның меңгерушісі Мориц Шлик /австриялық философ, физик/, өкілдері Р. Карнап, Г. Рейхенбах, А. Айер, Львов-Варшава мектебі (Н. Тарский, К. Айдукевич). Философияның пəні болуына тек қана тіл мүмкін, себебі, ғылыми тіл – ол білімді жеткізу түрі, тəсілі. Логикалық позитивизімнің өзгешелігі оның қазіргі формалды логиканы əдіс ретінде ұсынуы. «Логика философияның мəні» деп Рассел жазған. Карнап «Философия – ол логика» дейді. Адамдармен айтылатын пікірлерді логикалық позитивистер екі бір-бірін терістейтін түрге бөледі: 1. мағыналы пікірлер, яғни, логикалық жетілген тілмен көрсетіледі; 2. мағынасыз пікірлер, яғни, логика заңдарың бұзған. Сөйтіп, тəжірибе ғылымдардың мағыналы ережелерін синтетикалық пікірлер класына айналдыру үшін екі рұқсат еңгізу қажет: 1. білімнің негізгі деңгейі бар - көп түрлі протоколдық сөйлемдер; 2. ғылыми анықтамалар арасындағы қатынас формалды-логикалық түрмен шектеледі. Логикалық позитивизімнің пікірінше білім мен таным аспектілерін біріктірудің ғылыми маңыздылығы жоқ жағдай. Таным процесті тек психологияда қарастыру қажет, ал позитивті философия таным нəтижелерін анализдейді – нақты ғылымдардың анықтамалары мен сөйлемдерін. Бірақ, содан кейін, неопозитивистер ғылыми білімнің басқа моделін ұсынады: 1. ғылыми тұжырымдар түбінде болжаулар болған сон, оларды ұсыну – психологиялық процесс; 2. теория тандау, қабылдау процесі тек фактілермен салыстыра жүргізілетін логикалық жол.
Логикалық позитивизм ғылым философиясы деп аталады, философияда
сциентизм жолын қалыптастырады. Ал, лингвистикалық позитивистер ғылыми білімнің культі /үстемділігіне/ қарсы, дүниеге қатысты «табиғи» қарым-қатынасты ұстанады, ол қарапайым тілде көрсетілген деп, философияда антисциентизм жолын ұстанады.
33. Неопозитивизм мен постпозитивизмнің салыстырмалы анализі. Постпозитивизммнің бастауын карл Поппер «Ғылыми даму логикасы» Томас Кунның «Ғылыми революциясы құрылымы атты еңбектерінің шығуымен байланыстырылады. Постпозитивистер тұжырымдамасында формальды логика мәселесіне қызығушылық әлсірейді. Постпозитивизмнің басты мәселесі –ғылымның дамуын түсіндіру,логиканы және ғылыми білімнің өсуін зерттеу. Оның өкілдерін ең алдымен жаңа теория қалай туындайды, ол жаңа қауымдастықта қалай тұрақталады бәсеке жағдайындағы ғылыми теорияларды таңдаудағы бәсекелестік қызықтырды. Неопозитивистер айтуынша адам анық, ақиқат ғылыми білім алуға қабілетті. Неопозитивизм нео жаңа, позитивус оң дурыс деген мағына береді. Неопозитивистер философияны ғылым танымауда қайтпады. Неопозитивизм – ол позитивизімнің қазіргі түрі болып табылады. Еуропада 20 ғ. 20-шы ж. қалыптасты. Неопозитивизімде позитивизімнің алғашқы принциптерін қолдайды /философияны терістеу/. Неопозитивизм өзінің дамуында бір-неше кезеңненөтті. Логикалық позитивизм – оның тарихи алғашқы түрі /басқа түрлері осының
модификациясы/ғылым логикасын мен ғылым философиясын дамытуға үлес қосты.
Батыс философиясының шеңберінде қазіргі ғылымның дамуының барысында пайда болған философиялық мәселерді талдап шешуге бағытталған ағым. Позитивизм негізін қалаған француз ойшысы Огюст Конттың шығармаларына тіреледі.
Постпозититвизмнің неопозитивизмен айырмашылығы:
· Постпозитивистер ғылым тарихының ғылым сараптамасын жүргізеді, универсумды табу мақсаты туады адам зердесінің негізін ғылым тарихы арқылы түсіндіреді.
· Ғылым дамуының басты факторы қандай: ішкі немесе сыртқы ма?
· Постпозитивистер ғылымның статистикасына емес динамикасына сараптама жасайды. Поспозитивистерді ғылымның дамуы ғылымға әсер ететін сұрақтар қызықтырды.
Дата добавления: 2015-01-05; просмотров: 99 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |