Студопедия  
Главная страница | Контакты | Случайная страница

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

Философия как любовь к мудрости. Предмет философии

Читайте также:
  1. E) миф, религия, философия.
  2. I. Предпосылки формирования философии НВ.
  3. I. Специфика русской философии
  4. II подразделение — производство предметов потребления.
  5. II. 4. РЕАБИЛИТАЦИЯ ФИЛОСОФИИ
  6. II. Предмет, задачи физиологии растений
  7. II. Предметы ведомства и пределы власти волостного суда
  8. II. ФИЛОСОФИЯ ДРЕВНЕГО МИРА.
  9. II. Философия как специальность.
  10. III. Основные направления в философии НВ.

Белгілі-бір уақыт аралықтарында жүйелі түрде қабылданбайтын шешімдерге қатысты, кейде арнайы зерттеу термині қолданылады. Әдетте арнайы зерттеулер қажеттілігі келесідей сұрақтар бойынша негізделген басқару шешімдерін қабылдау кезінде туындайды:

- нарықтық құннан төмен баға бойынша тапсырыс қабылдауда;

- өндіріс қуаттылығына шектеу болғанда өнім ассортиментін анықтау;

- жабдықты ауыстырудың орындылығы;

- әлде-бір компоненттерді өзінде өндіру немесе оларды басқа жақтан сатып алу;

- өнімнің өндірісін тоқтатудың орындылығы және т.б.

Басқару шешімдерін қабылдау процесінде назарды тек релевантты ақпаратқа ғана аудару қажет. Релевантты шығындар - бұл диапазондары альтернативті шешімдермен шектелген жобалы шығындар (кірістер). Шамалары қарастырылатын баламалы нұсқалар-ға байланысты болатын, ақша қаражаттарының болашақ ағымдары шешімдерді қабылдау кезінде релевантты болып келеді. Баламалы нұсқалар бойынша шығындар айырмаларын белгілеу үшін өсімтал (incremental costs) немесе дифференциалды (differential cost) шығындар түсінігі қолданылады. Басқа тілмен айтқанда, ақша қаражаттарының тек өсімталды ағымдары ғана есепке алынуы тиіс.

Шығындарды релевантты категориясына жатқызу едәуір дәрежеде нақты жағдайға байланысты. Бір жағдайда нақты шығын релевантты болуы мүмкін, ал басқа жағдайда - болмайды. Сондықтан үнемі релевантты болатын шығындар тізімін құрау мүмкін емес. Әр жағдайда релевантты шығындар категориясына, таңдалған іс-әрекет нұсқасына байланысты өзгеретін, болашақ шығындарды қосу қажеттілігінен шығу керек. Бухгалтер, таңдалған іс-әрекет нұсқасы алып келуі мүмкін барлық өзгерістер туралы хабардар болуы тиіс. Бұл компания басшылығына тек маңызы бар ұсыну үшін, немесе оған релевантты қаржылық ақпаратты іріктеуге мүмкіндік береді.

Дұрыс шешім қабылдау, есептік жүйе ұсынатын ақпаратқа байланысты. Анағұрлым ыңғайлы жүйе, бұл – «абзорпшен-костинг» емес, маржиналды тәсіл немесе «директ-костинг» бағытында дайындалғаны. Толық өзіндік құнды қолдану (баға қалыптастыруда өндірістік шығындармен бірге әкімшілік-саудалық шығындарды құрайтын) дұрыс емес шешімдерді қабылдауға апаруы мүмкін. Мысалы, наубайхана өнімді сауда өкілдері арқылы өткізеді. Бірқатар өнім басқасына қарағанда, анағұрлым табысты болғанын сезген басшы, шығындар мен түсімдерге талдау жасауды өтінеді. Бухгалтер әр бірліктің пайдасын есептеу мақсатында, барлық өндірістік және сауда шығындарын өнімге жатқызды. Есептеулер нәтижелері кейбір бұйымдардың залалмен сатылғанын көрсетті, және басшы оларды өндірістен алып тастады. Бірақ осы әрекеттен кейін компания пайдасы төмендеді, өйткені түсімнің азаюы өзімен бірге шығындардың пропорционалды төмендеуіне әкелмеді. Өндірістік үстеме және саудалық шығындардың бір бөлігі сол қалпында қалды.

Арнайы зерттеу жүргізу кезінде пайдаланылатын тағы бір ереже: орташа емес, жалпы шығындар сомасын пайдалану қажет. Бұл әсіресе, нарықтықтан төмен баға бойынша шешім қабылдау мысалында көрнекті түрде көрсетілген.

Сондықтан, «арнайы» шешім қабылдауда бухгалтерлік есептің ролі талдаушы-эксперттің мамандану деңгейіне байланысты. Менеджерлер үшін шешім қабылдауда бағыт болатын релевантты ақпарат ұсынылуы тиіс. Шығындарды талдау кезінде релевантты ақпаратты ерекшелеу мен маржиналды тәсілді қолдану көптеген шешімдерді қабылдау үшін негіз болады. Нақты шешімдер үшін релевантты: (а) жобалық; (б) баламалы нұсқалардан ерекшеленетін шығындар болып табылады. Егер менеджер ұзақ мерзімді модельді құраса, барлық өткен шығындар оны қызықтырмайды, өйткені олар релевантты емес. Бұрынғы шығындардың ролі, олардың негізінде шығындардың мінездемесін болашақтағы болжауды құрауға болатынында. Әдетте шығындарды талдауда орташа емес, жалпы сомалар қолданылады. Егер тұрақты шығындарға айнымалылар мінездеме моделі берілсе, бұл қателерге жетелеуі мүмкін. Арнайы шешімдер үшін шығындар бойынша есептілік, не тек релевантты баптардан құралады, не барлық шығындарды қосады. Әйтседе, төмендегі нақты мысалдарда ұсынылатындай, бірінші нұсқа өте ыңғайлы.

Көбінесе шешімдердің барлық құрамаларын ақшалай түрде бағалау қиын. Ақшалай түрде көрсету мүмкін болмайтын фактор, сапалық ретінде топталады. Мұндай факторлардың мысалы ретінде жұмыскерлердің еңбек тәртібінің төмендеуі бола алады. Сапалық факторлардың шешім қабылдау процесінде басшылармен ескерілуі өте маңызды, өйткені кері жағдайда дұрыс келмейтін шешімге бет бұру қаупі артады. Мысалы, кәсіпорынның әлде-бір компонентті өз бетінше өндіру шығындары, оны сыртқы жеткізушіден сатып алу шығындарынан артық болуы мүмкін. Бірақ бұл компоненттерді басқа жақтан сатып алу шешімі, кәсіпорынның бір бөлігін жабуға алып келуі мүмкін. Мұндай шешімдердің нәтижесінде жұмыс күшінің артуы, кәсіпорындағы жалпы ахуалдың нашарлауы, және соңында еңбек өнімділігінің төмендеуі мүмкін. Бұдан басқа кәсіпорын, мұндай жағдайда келесі контрактілерді түзгенде өз өніміне бағасын көтеруі және/немесе белгіленген мерзімде оны жеткізуді уақтылы жасамауы мүмкін болатын, сыртқы жеткізушіге аса тәуелді болып қалады. Егер ондай жағдай орын алса, кәсіпорынның өз тапсырыс берушілері талаптарын қанағат-тандыруына қауіп төнеді, бұл өз кезегінде кәсіпорынға оның тапсырыс берушілері тарапынан сенімді жоғалтуына және болашақтағы өнімді сату көлемінің төмендеуіне алып келеді.

Кейбір жағдайларда кәсіпорын, нарықтағы басым болып тұрған бағалардан төмен бағамен контрактілерді қабылдау бойынша шешім жасауы тиіс. Төмендегі мысалда К.Друри келтірген ақпаратты қарастырайық.

Мысал 14.1. Caledonian Company киімдерді жасап, өз өнімдерін тікелей оның бөлшек саудасымен айналысатын компанияларға сатады. Caledonian цехтарының бірі спорттық формаларды шығарады. Цехтың өндірістік қуаттылығы айына 50 000 формаға тең. Осы нарықтағы ірі тапсырыс берушілердің біреуі жұмысын тоқтату салдарынан, Caledonian компаниясында артылған қуаттылық пайда болды. Сондықтан, келесі тоқсан ішінде формаларды айлық өндіру мен сату, бірлігіне 40 теңге бағада, тек 35 000 бірлікті құрайтыны күтілуде. Төменде 35 000 форма өндіріс көлеміндегі келесі айға күтілетін шығындар мен түсімдер жөніндегі мәліметтер келтірілген.

Caledonian уақыт өте, оның өнімдеріне шұғыл сұраныс болатынын күтуде және өндіріс қуаттылығының артылуы – уақытша құбылыс екенін жорамалдайды. Бизнесі демалыс пен сауықтыру индустриясымен байланысты компаниялардың бірі, Caledonian келесі үш айда, ай сайын данасын 20 теңгеден, 3000 форма сатып алып тұруға ұсыныс білдірді. Бұл компанияның өзі Caledonian фабрикасынан формаларды алып кетеді, сондықтан бұл тапсырыс ешқандай маркетингтік және дистрибьютерлік шығындарды қажет етпейді. Бірақ бұл компаниядан одан кейін тапсырыстар күтілмейді. Сонымен бірге бұл компания, әр тапсырыс берілген формаларда оның логотипі болуын талап етеді. Бұл үшін Caledonian–ға әр форма үшін қосымша 1 теңге жұмсалым қажет. Компанияға мұндай тапсырысты қабылдау керек пе?

 

  Жиыны, теңге Өнімнің бірлігі, теңге
Негізгі жұмыскерлер еңбегі 420 000  
Негізгі өндірістік материалдар 280 000  
Айнымалы өндірістік үстеме шығындар 70 000  
Тұрақты өндірістік үстеме шығындар 280 000  
Маркетингтік және дистрибьютерлік шығындар 105 000 3
Жалпы шығындар 1155 000  
Сатудан түсім 1 400 000 40
Операциялық пайда 245 000 7

 

Алғаш қарағанда тапсырысты қабылдамау қажет, өйткені 33 теңге жалпы шығындарға қарағанда, ұсынылған баға төмен. Бірақ шығындар бойынша арнайы зерттеу бағалары, тапсырыстың қабылдануы не қабылданбауына қарамастан, келесі тоқсан ішіндегі негізгі жұмыскерлер еңбегі шығындары, тұрақты өндірістік үстеме шығындар, маркетингтік және дистрибьютерлік шығындардың сол қалпында қалатынын көрсетеді. Сол себепті аталған шығын түрлері, қарастырылатын шешім үшін релевантты емес болып табылады. Егер тапсырыс қабылданатын болса, негізгі өндірістік материалдар шығындары, айнымалы өндірістік үстеме шығындар мен тапсырыс берушінің логотипін формаларға түсіруге байланысты шығындар релевантты болады. Шешім қабылдау үшін қажетті қаржылық ақпарат 14.1- кестеде көрсетілген.

Кестеден көрініп тұрғандай, шығындар туралы ақпаратқа, оған барлық қарастырылатын шешімдердің нұсқалары үшін релевантты да, релевантты емес те шығындар мен түсімдер кіре алатындай ұсынылуы мүмкін. Ақпаратты ұсынудың альтернативті тәсілдері тек қана релевантты (дифференциалды) шығындарды қамтитындығы-мен ерекшеленеді. Бұл тәсіл 14.1- кестенің (3) бағанасында көрсетілген. Оның ішінде релевантты емес шығындар мен түсімдер ескерілмейді, өйткені олар шешімдердің қос нұсқасында да бірдей. Қос тәсіл де, егер тапсырысты қабылдаған жағдайда, компания айына 27000 теңге өте тиімді қаржылық жағдайға тап болатынын көрсетеді.

Кесте 14.1. Компанияның үш айлық тапсырысы үшін формаларға арнайы баға бойынша шешім қабылдау үшін ақпарат

  Тапсырысты қабылдамау, теңге айына Тапсырысты қабылдау, теңге айына Айырма (релевантты жұмсалым), теңге айына
  (1) (2) (3)
Негізгі жұмыскерлер еңбегі 420 000 420 000  
Негізгі өндірістік материалдар 280 000 304 000 24 000
Айнымалы өндірістік үстеме шығындар 70 000 76 000  
Тұрақты өндірістік үстеме шығындар 280 000 280 000  
Формаларға тапсырыс берушінің логотипін жапсыру      
Маркетингтік және дистрибьютерлік шығындар 105 000 105 000  
Жалпы шығындар 1 155 000 1 188 000 33 000
Сатудан түсім 1 400 000 1 460 000 60 000
Бір айдағы пайда 245 000 272 000 27 000

 

Әйтседе, түпкілікті шешім қабылдау алдында, негізгі ұстанымды: формаға 20 теңге бағамен бір реттік контрактіні қабылдау нәтижесінде ұзақ мерзімді әсер болмайтыны күтілетінін есте ұстау қажет. Мысалыға, бәсекелестер өздерінің бос тұрған өндірістік қуаттылықтарын жүктеуге тырыса отырып, сату бағаларын төмендетудің осындай тәжірибелерін пайдалануы мүмкін. Бұл өз кезегінде болашақ сатулардан пайданың төмен-деуіне апаратын, нарықтық бағалардың жалпы төмендеуіне алып келуі мүмкін. Болашақ пайданың төмендеуі, нарықтық құннан төмен бағадағы бір реттік тапсырысты қабылдау нәтижесіндегі қысқа мерзімді түсімдерге қарағанда көп болуы мүмкін.

Қысқа мерзімді жоспарда өнімге сұраныс ағымдағы өндіріс қуат-тылығынан асып кетуі мүмкін. Мысалы, өнімнің шығуы маманданған жұмыскерлер, материалдар немесе ауқымның бар болуымен шектелуі мүмкін. Егер өнімге сұраныс кәсіпорынның өндіріс қуаттылығынан асып тұрса, онда өнімнің шығуын арттыратын мүмкіндіктерді не шектеп тұрғанын анықтау қажет. Мұндай сирек ресурстар - шектеуші факторлар деп аталады. Қысқа мерзім аралығы ішінде өндіріс шектеулерін жою не қосымша ресурстарды тарту екіталай. Егер шектеуші факторлар туындаса, шектеуші фактор бойынша пайдаға ең жоғары салым алуды қамтамасыз ететін пайда – ең жоғарғы болып табылады. 14.2- мысалын қарастырайық.

Мысал 14.2. Rhine Autos – европалық ірі автокөліктерді өндіруші. Цехтардың бірі автокөліктер саласында қызмет ететін компанияларға компоненттерді жеткізеді. Төменде осы цехта шығарылатын 3 компонент бойынша келесі тоқсанның болжамды сұранысы мен өндіріс қуаттылығы жөнінде мәліметтер келтірілген.

компоненттер X Y Z
Өнім бірлігі пайдасына салым, теңге      
Өнім бірлігіне жабдық жұмысы, сағ.      
Өнімге бағаланатын сұранысы, бірл.      
Тоқсанға жабдық жұмысына қажетті уақыт, сағ.      

 

Арнайы мақсаттағы жабдықтардың біреуінің сынып қалу салдарынан өндіріс қуаттылығы есепті кезеңде қалған жабдықтардың 12000 сағ. жұмысымен шектелген. Бірақ бұл өнімнің жалпы сұранысын қанағаттандыруға жеткіліксіз. Қуаттылыққа шектеу болған осы кезеңдегі шығарылуы тиісті өнім ассортименті бойынша кеңес беру қажет.

14.2 шешімі. Алғашында компанияға X компонентін шығару аса ұнамды көрінуі тиіс, өйткені ол әр сатылған бірліктің пайдасына ең жоғарғы салымды қамтамасыз етеді. Әйтседе X компонентінің әр бірлігін шығару үшін жабдықтың 6 сағат жұмысы қажет, ал осы кезде Y және Z компоненттері сәйкесінше тек 2 және 1 сағат уақытты қажет етеді. Егер компания X компонентін шығаратын болса, онда оның Y және Z компоненттерін шығаруға өндіріс қуаттылығы жетпейді. Оңтайлы ассортиментті анықтау тәсілі, әр шектейтін фактордың бірлікке пайдасына салым бойынша компоненттерді есептеу мен ретімен орналастыруға негізделген.

Компоненттер - X Y Z
Өнім бірлігі пайдасына салым, теңге      
Өнім бірлігіне жабдық жұмысы, сағ.      
Жабдық жұмысы сағатына пайда салымы, теңге      
Салым бойынша топтау      

 

Алынған топтауға сәйкес, компания жабдықтың 12 000 жұмыс сағатын үлестіріп, ассортиментті анықтайды. 2000 бірлік Z компонентінің сұранысын қанағаттандыру - жабдықтың 2000 жұмыс сағатын қажет етеді. Нәтижесінде 10000 пайдаланылмаған сағат қалады. Y компонентінің 2000 бірлігін өндіру - 4000 сағатты талап етеді. Сонда цех X компонентінің 1000 бірлік өндіруі мүмкін.

Жабдықтың жұмыс сағаттарын үлестіру мынадай түрде болады:

Өндіріс Жабдықты пайдалану, сағ. Жабдықтың қалған жұмыс уақыты, сағ.
Z компонентінің 2000 бірлігі   10 000
Y компонентінің 2000 бірлігі    
X компонентінің 1000 бірлігі   -

 

Осындай ассортиментпен өндіріс жоспары нәтижесінде жалпы пайдаға салым максималды болады:

2000 бірл. Z компоненті, өнім бірлігіне 6 теңге пайдаға салым 12 000

2000 бірл. Y компоненті, өнім бірлігіне 10 теңге пайдаға салым 20 000

1000 бірл. X компоненті, өнім бірлігіне 12 теңге пайдаға салым 12 000

Жалпы пайдаға салым 44 000

 

Өндірістік бағдарламаны түпкілікті таңдау алдында, басқа да факторларды ескеру қажет. Мысалы, егер компания барлық 3 компонентпен, айталық, өзінің тұрақты тапсырыс берушілерінің ішіндегі 150-ін жабдықтай алмаса, онда маңызды тапсырыс берушілермен қатынас жоғалуы мүмкін. Бұл сатудан болашақ түсімдердің төмендеуіне апаруы мүмкін.

Шектеуші фактордың бірлігіне пайдаға салымын есептейтін тәсілді, егер мұндай бірнеше факторлар болғанда қолданыла алмайды. Егер жұмыскерлердің еңбек сағаты да сирек ресурс және Y өнімі үшін жұмыскерлердің еңбек сағатына салым, X және Z өнімдеріне қарағанда жоғары болса, 14.2 мысалдағы ретімен орналастыру өзгеруі мүмкін. Бірнеше шектеуші факторлар болғанда, оңтайлы ассортимент пен өндіріс жоспарын таңдау үшін сызықтық бағдарламалау (линейное программирование) әдістерін қолдану қажет. Бұдан басқа, бұл тәсіл тек қысқа мерзімді жоспарда жою мүмкін болмайтын қуаттылыққа шектеу болған жағдайларда ғана қолданылады. Ұзақ мерзімді жоспарда қосымша ресурстарды сатып алу мүмкін. Егер қосымша қуаттылыққа салым, оларды сатып алу шығындарынан асып түсетін болса, мұны істеу қажет.

Сұрақтың мәні «сатып алу не өндіру» емес, бос қуаттылықты қалай пайдалануда. Сандар комплектеушілерді сатып алу пайдасына айтылғанның өзінде, олар шешуші болып табылмайды, өйткені әлі талдау жасау қажет: босаған жабдықты қарапайым не альтернативті қолдану не әкеледі.

Мысал 14.3. Rhine Autos компаниясы бөлімшелерінің бірі қазіргі уақытта, өзінде өндіре алатын А компонентінің жеткізілуі жөнінде бір жеткізушімен келіс-сөз жүргізуде. Бөлімше жылына бұл компоненттің 10000 бірлігін шығарады. Осы компоненттер бойынша үлестірілетін ағымдағы шығындар келесідей:

  Компоненттің 10000 бірл. өндіру үшін жалпы шығындар, теңге Өнім бірлігінің шығындары, теңге
Негізгі өндірістік материалдар 120 000  
Негізгі жұмыскер еңбегі 100 000  
Айнымалы өндірістік үстеме шығындар (жабдық үшін электр көзі және коммуналдық қызметтер) 10 000  
Тұрақты өндірістік үстеме шығындар 80 000  
Өндірістік емес үстеме шығындар 50 000 5
Жалпы шығындар 360 000 36

 

Егер бөлімше компоненттерді шығаруын жалғастырса, аталған шығындар болжамды болашақта өзгеріссіз қалатыны шамаланады. Егер тапсырыс ең кемі үш жылға созылатынына кепілдеме беру шартында, жеткізуші өнім бірлігіне 30 теңге бағамен бөлімшені қамтамасыз етуді ұсынады. Егер Rhine Autos А компонентін сыртқы жеткізушіден ала бастаса, онда шығындарда келесідей өзгерістер орын алады. Қазіргі кезде өндіріспен айналысатын негізгі жұмыскерлер босап қалады. Бірақ бұл жетістікке ешқандай шығындар есептелмеуі тиіс. Негізгі өндірістік материалдар мен айнымалы үстеме шығындар жұмсалмайды. Тұрақты өндірістік үстеме шығындар жылына 10 000 теңгеге қысқарады, алайда өндірістік емес шығындар өзгеріссіз қалады. Ең алдымен, А компонентін шығару үшін қажетті қуаттылық басқа компоненттерді өндіру үшін қолданыла алмайды деп шамалаймыз. Осындай жағдайда Rhine Autos бөлімшесіне аталған компонентті шығаруды жалғастыру керек пе, жоқ оны сатып алған тиімді ме?

Кесте 14.2. Компоненттерді өз бетінше өндіру немесе сыртқы жеткізушіден сатып алу жөнінде шешім қабылдау үшін шығындар туралы ақпаратты ұсынудың альтернативті тәсілдері (босаған қуаттылықты қолданудың альтернативті нұсқасы жоқ есебіндегі ұстанымда) (теңге)

  (1) 10000 компонентті өзінде өндіруге жалпы шығындар, жылына (2) 10000 компонентті сыртқы жеткізушіден сатып алуға жалпы шығындар, жылына (3) Айырма (релевантты шығын), жылына
Негізгі өндірістік материалдар 120 000   120 000
Негізгі жұмыскерлер еңбегі 100 000   100 000
Айнымалы өндірістік үстеме шығын-дар (жабдық үшін электр көзі және коммуналдық қызметтер) 10 000   10 000
Тұрақты өндірістік үстеме шығындар 80 000 70 000 10 000
Өндірістік емес үстеме шығындар 50 000 50 000  
Компоненттерді сатып алу (артығы-мен жұмсау / үнемдеу)   300 000 (300 000)
Жыл бойы жалпы жасалған (үнем-делген) шығындар 360 000 420 000 60 000

 

Алғашында А компоненті басқа жақтан сатып алынуы тиіс көрінетін сияқты, өйткені 30 теңге сатып алу бағасы осындай компоненттің біреуін өндіруге кеткен ағымдағы жалпы шығындардан кем. Алайда бөлімшенінің компонентті басқа жақтан сатып ала ма немесе өзінде өндіре ме, одан тәуелсіз жасауына тура келетін бірқатар релевантты емес шығындары болады. Релевантты шығындар мен түсімдер туралы ақпаратты ұсынудың альтернативті тәсілдері 14.2-кестеде көрсетілген. Шығындар туралы ақпарат, қос талданып отырған нұсқалар үшін релевантты да, релевантты емес те құрамаларын ескеретіндей етіп (1) және (2) бағанада көрсетілген. Екі нұсқаға да өндірістік емес үстеме шығындардың бірдей көлемі енгізілген, немесе бұл шығын-дар релевантты емес болып келеді. Сондықтан басқа тәсіл (1) және (2) бағанада тек релевантты шығындар тізбектелетініне негізделеді.

Шығындар туралы ақпаратты бейнелеудің үшінші тәсілі, (1) және (2) бағана арасындағы айырмасы ретінде алынған, (3) бағанада диффе-ренциалды шығындар мен түсімдерді көрсетумен байланысты. Бұл тәсілде, компонентті өзінде өндіру не жеткізушіден сатып алу нұсқа-лары үшін релевантты шығындар салыстырылады. Мұнда А компонентін өндіруге қосымша шығындары 240 000 теңге құрайтыны көрсетілген. Алайда, бұл 300 000 теңге осы компонентті сатып алуға қарағанда арзан.

Ақпаратты ұсынудың аталған үш тәсілдің кез-келгенін таңдау, егер А компоненті басқа жақтан сатып алынбай, өз бетінше шығарылса, онда компания 60 000 теңге таза үнемдеуге ие болаты-нын көрсетеді.

Егер екі бөлек бағана түрінде көрсетсек, (3) бағананы түсіну оңай болады.

 

 

(теңге)

  А компонентін өзінде өндіру кезіндегі релевантты шығындар, жылына А компонентін сыртқы жеткізушіден сатып алған кездегі релевантты шығындар, жылына
Негізгі өндірістік материалдар 120 000  
Негізгі жұмыскерлер еңбегі 100 000  
Айнымалы өндірістік үстеме шығындар (жабдық үшін электр көзі және коммуналдық қызметтер) 10 000  
Тұрақты өндірістік үстеме шығындар 10 000  
Компоненттерді сатып алу _______ 300 000
  240 000 300 000

 

Егер А компонентін өндіруден бас тартқан соң, пайда болған артық қуаттылық басқа компоненттерді өндіруге пайдаланылатын болса, онда альтернативті шығындарға негізделген тәсіл қолданылады. Әрекет ету нұсқаларының бірін таңдау - альтернативті нұсқадан бас тартуды талап етсе, ондай жағдайдағы бас тартқалы отырған қаржылық ұтымдар ­ альтернативті шығындар (opportunity costs) деп аталады. Басқа тілмен, альтернативті шығындар бас тартуға тура келген, қалған нұсқалардың ішіндегі тәуірінен алынбай қалған пайдаға салымды құрайды. Альтернативті шығындар, тек ресурстар сирек болып табылатын және бірін­бірі жоққа шығаратын, түрлі нұсқалар қолданылылуы мүмкін жағдайларында ғана туындайды. Альтернативті шығындар туралы ой, бірқатар нұсқалардың ресми талданбайды, алайда ұтымдарды талқылау кезінде оларды ескеру қажеттігіне байланысты пайда болды. Аталған тәсілді шешім қабылдау үшін қолданылуы, негізгі өндіріс жұмыскерлерінің еңбек шығындары мысалында көрсетілген.

Мысал 14.4. Rhine Autos бөлімшесі, өндіру 1000 сағат маманданған жұмыскер еңбегін және 8000 теңге айнымалы шығындарды қажет ететін компоненті шығару үшін, арнайы тапсырысты орындауға өзінің ірі тапсырыс берушілерінің бірінен сұраныс қабылдады. Қазіргі кезде маманданған жұмыскерлердің жетіспеушілігі байқалуда. Егер компания тапсырысты қабылдаса, оған Р компонентін өндіруді қысқартуына тура келеді. Төменде осы компоненттің өнім бірлігіне шығындары мен сатылу бағасы бойынша мәліметтер келтірілген: (теңге)

 

Сатылу бағасы    
Азайту:негізгі жұмыскерлерінің еңбек шығындары (4 сағ., сағатына 10) теңге    
Басқа да айнымалы шығындар 12 52
Пайдаға салым    

 

Қандай минималды сатылу бағада компания жаңа тапсырысты қабылдай алады?

Релевантты еңбек шығындары - жұмыс сағатына 19 теңге және 10 теңгелік сағаттық ставка қосу Р компонентінен, сағатына 9 теңге жоғалтқан салымнан құралады. Р компонентіне салым 36 теңгеге тең, бірақ оны өндіруге 4 сағат жұмыс уақыты керек. Нәтижесінде, жұмыс сағатының пайдаға салымы 9 теңгені құрайды. Бұл жағдайда арнайы тапсырысты орындауға релевантты шығындары келесідей болады:

 

 

Шығындар (теңге)
Айнымалы шығындар (негізгі жұмыскерлер еңбек шығындарын қоспағанда)  
Негізгі жұмыскерлерінің еңбек шығындары (1000 сағ., сағатына 19 теңге) 19000
  27000

 

Сатылу құны 27 000 теңге, Р компонентін сатудан пайдаға алынбай қалған үлесін ескереді. Ол болашақ ақша қаражаттарының ағымдары өзгеріссіз болған жағдайда, компания тапсырысты қабылдауы мүмкін минималды бағасы болып табылады. Арнайы тапсырысты қабылдау, Р компонентін өндіру 250 бірлікке (1000 сағат / бірлігіне 4 сағат) қысқаруы қажеттігін білдіреді. Енді релевантты шығындардың дұрыс есептелгендігін тексеруге болады. Бұл үшін арнайы тапсырысты орындаудан пайдаға салымды, Р компонентінен алынуы мүмкін болған пайдаға салыммен салыстырамыз.

(теңге)

  Р компоненті (250 бірлік) Арнайы тапсырыс
Сатудан түсім (250 бірлік 88 теңгеден) 22 000 27 000
Азайту:негізгі жұмыскерлер еңбек шығындары (250 бірлік, бірлігіне 40 теңге) (10 000) (10 000)
Айнымалы шығындар (250 бірлік, 12 теңгеден) (3000) (8000)
Пайдаға салым 9000 9000

 

Көрініп тұрғандай, егер арнайы тапсырысты орындау кезіндегі сатылу бағасы осы тапсырыстың релевантты шығындарына тең болса, пайдаға салым өзгермейді. Еңбектің релевантты шығындары, жұмыскердің сағаттық ставкасын қосу альтернативті шығындарды не Р компонентінен сағат үшін алынбай қалған пайдаға салымды қосады.

Жабдықты ауыстыру - бұл ақшалай қаражат ағымдарына дисконттау тәртібін қолдануды талап ететін салымсалу немесе ұзақ мерзімді шешім. Әйтседе жабдықты ауыстырумен байланысты шешімдердің бір жағы, ескі жабдықтың баланстық құнымен байланысты. Баланстық немесе қалдықтық құн (book value of existing equipment) – бастапқы құнын амортизациясына азайту. 1-жылғы 1 ш.а. ақшалай түсім немесе төлем, айталық 3-жылғымен эквивалентті (пара-пар) деп есептейік. Мұндай ұстаным, шын мәнінде қисынсыз болады, алайда ауыстыру қиындықтарын жеңілдетуге және ескі жабдықты ауыстыру кезінде, оның баланстық құнына назарды бағыттауға мүмкіндік жасайды. Қиындықты шешудің дұрыс амалы шығындардың релеванттылығын анықтауды қолдануға негізделген: өткен немесе қайтарылмайтын шығындар шешім қабылдау үшін релевантты емес болып келеді. Бұл жағдайды Ч.Т.Хорнгрен мен Дж.Фостер келтірген мысалда қарастырайық.

Мысал 14.5. Tоrpedo Company станокты ауыстыру вариантын қарастыруда. Өнім көлемі мен сәйкесінше түсім 100000 ш.а. деңгейінде қалады. Арнайы зерттеу үшін келесі мәліметтер дайындалды.

Қызмет ететін станок бойынша:

1. Бастапқы құны – 120 000 ш.а. (станок 8 жыл бұрын алынған).

2. Қалдықтық құны - 40000 ш.а. [(120 000 ш.а.) – (түзу сызықтық әдіспен тозу 80 000 ш.а.)].

3. Ағымдағы күнге жойылу құны - 4000 ш.а.

4. Қалған қызмет ету мерзімі - нольдік жойылу құнымен 4 жылға бағаланған.

5. Жылдық айнымалы шығындар – 80 000 ш.а..

Жаңа станок бойынша:

1. Бастапқы құны – 60 000 ш.а.

2. Қызмет ету мерзімі нольдік жойылу құнымен 4 жылға бағаланған.

3. Жылдық айнымалы шығындар – 56 000 ш.а..

14.5 - мысалдың шешімі. Төмендегі кестеде екі станок бойынша салыстыру жүргізілген. Жабдықты ауыстыру кезіндегі жойылу жоғалтулары 36 000 ш.а. құрайды.

13.3 - кесте. Станокты ауыстырудың тиімділігін талдау. Релевантты және релевантты емес шығындарды салыстыру

(мың ш.а.)

 

  4 жылдағы жалпы сома
  қалдыру ауыстыру айырмасы
Түсім     -
Шығыны:      
Айнымалылары      
Ескі станоктың қалдықтық құны:      
Тозу     -
Мерзімнен ерте жою кезіндегі жоғалтулар: -    
Жойылу құны - -4  
Жаңа станок:      
Тозу -   -60
Шығындар жиыны      
Операциялық пайда      

 

Релеванттылық түсінігін қолданамыз:

1) Ескі станоктың қалдықтық құны релевантты емес, өйткені бұл өткен немесе қайтарылмайтын шығындар. Барлық жасап қойылған шығындар есепке алынбайды. Болған нәрсені, енді ештеңе өзгерте алмайды.

2) Ескі станоктың жойылу құны релевантты, өйткені ол болашақ ақшалай түсімдерге ықпал жасайды.

3) Жойылудан пайда не залал релевантты емес және релевантты (амортизацияланбаған сома азайту жойылу құны) баптардың айырмашылығынан құралады. Аралас сомалардың емес, жеке баптарды қолданған дұрыс болады.

4) Жаңа станокты сатып алу шығындары релевантты, өйткені болашақ ақшалай ағымдарға ықпал жасайды. 14.4-кестеде тек релевантты баптар ғана салытырылады немесе 14.3 - кестенің «айырмасы» графасында көрініс тапқандары ғана.

14.4 -кесте. Станокты ауыстырудың тиімділігін талдау.

Релевантты шығындарды салыстыру (мың ш.а.)

  4 жылдағы жалпы сома
  қалдыру ауыстыру айырмасы
Айнымалы шығындар      
Ескі станоктың жойылу құны - -4  
Жаңа станоктың тозуы -   -60
Релевантты шығындардың жиыны      

 

Егер жабдықтың бүкіл қызмет ету мерзімі ішінде шығындарды мейлінше азайту мақсаты қойылған болса, онда 14.3-кестедегі мәліметтер ауыстыру жөніндегі шешім нұсқасын қабылдауды анық көрсетеді. Бірақ нақты өмірде басшы қайта жарақтандыру жөніндегі шешімді қабылдай ма? Кейде төмен сатыдағы менеджерлер дұрыс болмайтын шешімдерді қабылдауы және релевантты шығындар негізіндегі тәсілді қолданбауы мүмкін, өйткені өздерінің басқару қызметінің көрсеткіштеріне көбірек бағыт алады. Бұл жабдықты ауыстыру туралы шешім қабылдағанда кездесетін негізгі қиындық. Мысалы, жоғарғы басшылық жабдықты ауыстыруды мақұлдауы мүмкін, бірақ төмен сатылы менеджерлер басқаша ойлауы мүмкін. Егер де қызметтік сатымен жоғарылау немесе сыйақылар тағайындау қысқа мерзімді кезеңдегі нәтижелерге жоғары дәрежеде негізделсе, онда «ауыстырмау» шешімі олар үшін ұтымды болады, өйткені жабдықты ауыстыру нәтижелерін бірінші жыл үшін есептеу залалды көрсетеді.

  Бірінші жыл
  ауыстырмау ауыстыру
Түсім, дол.    
Шығын мен жоғалтулар, ш.а.:    
айнымалылар    
амортизация    
ауыстыру кезіндегі жоғалтулар -  
Шығын мен жоғалтулар жиыны, ш.а.    
Операциялық пайда, ш.а.   (7)

 

Тәжірибеде осыған ұқсас қиындықтар жиі кездеседі. Нәтижелер станоктың жобалық қызмет ету мерзімімен емес, нақты кезең үшін жауапкершілік орталықтары бойынша бағаланады. Мұндай жағдайларда, орындаушыларды бағалау кезінде бірінші жылғы ұнамсыз нәтижелерді жоятын, құрастырылған есептемелер қолданылады.

 

Студенттердің өз бетімен дайындалуына арналған бақылау сұрақтары:

1. Релевантты және релевантты емес шығындар мен түсімдерге анықтама беріңіз;

2. Нарықтықтан төмен баға бойынша тапсырысты қабылдау кезінде қандай ұстанымдар жасалады?

3. Шектеуші фактор болғанда оптималды ассортиментті анықтаудың негізгі ережесі қандай?

4. Шектеуші фактордың бірлігіне пайда салымы нені білдіреді?

5. Шығындар релеванттылығын талдау негізінде «өндіру немесе сатып алу» шешімі қалай қабылданады?

6. Жабдықты ауыстырудың тиімділігі бойынша шешім қабылданған кезде, неліктен жабдықтың баланстық құны релевантты емес есептелінетінін түсіндіріңіз;

7. Альтернативті шығындар концепциясына анықтама беріңіз;

8. Шешім қабылдауда альтернативті шығындардың мәні неде?

9. Сирек ресурсты қолданудың альтернативті нұсқалары кезінде тапсырыстың бағасы қалай белгіленеді?

 

Философия как любовь к мудрости. Предмет философии

Философия (от греч. phileo — люблю и sophia — мудрость) буквально означает «любовь к мудрости».

Любовь – это нравственное притяжение одного тела к другому.

Мудрость – это представление о мире в целом и соотнесении каждой части мира с его целостностью. Существует два аспекта понятия «мудрость» - житейски-практический и философский. Философский аспект имеет масштабное значение для всего мироздания, в отличие от житейского.

Вывод: любовь к мудрости – это бескорыстный и страстный поиск истины о мире в целом и его началах.

Философия выдвигает категорию «бытие». Бытие – это мир. Философия – это учение о наиболее общих законах бытия (т.е. учение о законах, лежащих в основе мира).

Но познание этого бытия – тоже философия. Т.е. философия – это еще и учение о закономерностях познания бытия.

Также необходимы ценностные определения бытия. Т.е. философия – это еще и учение об общих закономерностях ценностных определений, их роли и значения в жизни человека и общества.

Но предмет «философия» этим не ограничивается. Это и изучение закономерностей познания мира в целом, сами закономерности познания мира, а также положительное или отрицательное значение мира – ценностное определение.

В итоге: философия – учение о закономерностях познания мира и закономерностях его ценностных определений.




Дата добавления: 2014-12-20; просмотров: 37 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав




lektsii.net - Лекции.Нет - 2014-2024 год. (0.032 сек.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав