Читайте также:
|
Àºøàíû» ïàéäà áîëóûí ìàðêñòiê æ¸íå íåîêëàññèêàëûº ìåêòåïòåð àéûðáàñ, ñàóäàíû» äàìó ïðîöåñòåðiìåí, øàðóàøûëûºòû» ðûíîêòûº ôîðìàñûíû» íû¹àþûìåí áàéëàíûñòûðàäû. Àéðûìàøûëûºòàðû å» àëäûìåí òàóàð òàáè¹àòûí ò¾ñiíäiðóäå æàòûð.
Ê.Ìàðêñòi» òåîðèÿñûíäà àºøà á½ë åðåêøå òàóàð. Îë àºøàíû» øû¹óûí º½í ôîðìàñûíû», ÿ¹íè àóûñïàëû º½í ôîðìàñûíû» äàìóûìåí áàéëàíûñòûðàäû. Îë ôîðìà ò¼ðòåó: æàé íåìåñå êåçäåéñîº; òîëûº íåìåñå æàí-æàºòû; æàëïûëàìà; àºøàëàé.
²½ííû» àºøàëàé ôîðìàñûíäà áàðëûº òàóàðäû» ýêâèâàëåíòi àëòûí áîëäû. Àºøà ñ¼éòiï, àéûðáàñ ïåí º½í ôîðìàñûíû» ½çຠäàìó ïðîöåñiíi» í¸òèæåñiíäå пайда болды. Òàóàð ¸ëåìi åêi ïîëþñêå á¼ëiíäi: áiðiíäå òàóàðäû» æàëïû ìàññàñû, åêiíøiñiíäå áið ¹àíà òàóàð – àºøàíû» ð¼ëií àòºàð¹àí àëòûí. Ìàðêñ áà¹àíû º½ííû» àºøàëàé ôîðìàñû äåãåí. Ìàðêñòi» òåîðèÿñûíäà àºøàíû» ð¼ëií áà¹àëû ìåòàëëäàð – àëòûí ìåí ê¾ìiñ àòºàð¹àí. Á½ë ÕIÕ ¹àñûðäû» àÿ¹û ìåí – ÕÕ ¹àñûðäû» áàñûíäà¹û àëòûí ñòàíäàðò æ¾éåñiíi» áîëóûìåí ðàñòàëûíàäû. Àëòûííû» àºøàíû» ð¼ëií àòºàðó¹à ¾ø ñåáåái áîëäû:
1. ñàºòàëûìäûëû¹û;
2. ïîðòàòèâòiëiãi (êiøiãiðiì ê¼ëåìiíäåãi æî¹àð¹û º½íäûëûºòû» áîëóû);
3. ýêîíîìèêàëûº á¼ëiíói (àëòûí º½éìàñû, ÿ¹íè ñàëìà¹û æà¹ûíàí åêiãå áiðäåé á¼ëiíãåí á¼ëiêòåðäi» º½éìàñûíû» º½íû ä¸ë åêi åñåãå àçàÿäû). Á½ë ºàñèåòêå ìàë äà, áà¹àëû òåðiëåð äå, iíæó-ìàðæàíäàð äà, àëìàçäàð äà æ¸íå ò.ñ.ñ. èå åìåñ.
4. Àëòûííû» ñàëûñòûðìàëû ò¾ðäå òàáè¹àòòà¹û ñèðåêòiãi.
²àçið àëòûí àºøàíû» ð¼ëií àòºàðìàéäû. Îñû æåðäå Ìàðêñòi» àºøàíû» ºûçìåòòåðií á¼ëãåíií ºàðàñòûðó¹à áîëàäû. Àºøà íåãiçãi áåñ ºûçìåòòi àòºàðàäû:
1. Òàóàðëàðäû» º½íûíû» ¼ëøåìi
2. Àéíàëûñ º½ðàëû
3. ²îð æèíàó º½ðàëû
4. Ò¼ëåì º½ðàëû
5. °ëåìäiê àºøàëàð
Àºøàíû» àéíàëûñºà ºàæåòòi ñàíäûº ôîðìóëàñû:
ÊÄ =ÑÖ-Ê+Ï-Â/ÑÎ
ÊÄ – àéíàëûñºà ºàæåòòi àºøàëàð
ÑÖ – ñàòó¹à äåãåí òàóàðëàð áà¹àñûíû» ñîìàñû
Ê – êðåäèòêå ñàòûë¹àí òàóàðëàð áà¹àñûíû» ñîìàñû
Ï – ìåðçiìi æåòêåí êðåäèòòåðäi ò¼ëåó ñîìàñû
 - ¼çàðà ¼òåëiíåòií ò¼ëåìäåð ñîìàñû
ÑÎ – àºøà àéíàëûñûíû» æûëäàìäû¹û
2 - сурет. Ақшаның қызметтері
XX ғасырда ақша қызметтері және ақшаның жалпыға ортақ эквивалент ретіндегі рөлі өзгерістерге ұшырады. Барлық жерде алтын ақша жоғарыда аталған бес қызметін атқаруын қойды. Еш жерде тауар құны алтын арқылы өлшенбейді; ешбір елде алтын ақша ретінде айналыста болмайды; алтын төлем құралы қызметін де атқармайды. Халықаралық экономикалық қатынастарда есеп айырысу валюталар- доллар, евро, иена және т.б. арқылы жүзеге асады. Сонымен, алтынның айналыстан шығуы және оның ақша қызметін атқармайтын болуы демонетизациялау деп аталады. Демонетизация дегеніміз алтынның ақша рөлін және жалпыға ортақ эквивалент рөлін атқаруды доғаруы. Осы жерде мынадай өте қиын теориялық сұраққа жақындаймыз. Қазіргі ақшалардың мәні, табиғаты жалпы қандай? Өйткені кімге де болса анығы қазіргі уақытта асыл металл- ақша емес, қағаз ақша -ақша. Ақшаның барлығы немен анықталады, оның тұрақтылығы неге байланысты? Батыстың экономикалық теориясында бұл сұрақ бойынша пікірталас жүріп жатқанына кемінде екі ғасыр болды. Егер қағаз ақша салыстырмалы сиректік қасиетінен айрылатын болса, онда оның бағалылығы төмендейді. Сондықтан қағаз ақшаның құны туралы мәселе айналысқа қажет қағаз ақшаның саны туралы мәселемен тығыз байланысты. Ақшаның мәні оның қызметтерінен шығады (ең алдымен төлем құралы және айналыс құралы ретіндегі).
Ізденіс сұрақтары:
1. Ақшаның пайда болу себептері қандай?
2. Ақшаны ақша ететін қандай қасиеттер?
3. Ақшаның қандай қызметтерін білесіз?
4. Ақша неліктен жалпыға бірдей эквивалент рөлін атқарады?
5. Металл ақшаларды қағаз ақшалардың ауыстыруын қалай түсіндіруге болады?
6. Қағаз ақшалар неліктен құнсызданады?
7. Қағаз ақшалардың құнсыздануға бейімділігі оны кемшілігі ме әлде?
Тест тапсырмалары:
1. Ақшаның абсолютті өтімділігі төмендегілерге тәуелді:
а) олардың алтын құрамына;
б) айналымдағы ақша санына;
в) ақшаның айналым жылдамдығына;
г) трансакциондық шығындар
2. Қазіргі ақшаның құндылығы анықталады:
а) баға дәрежесімен;
б) абсолютті өтімділігімен;
в) алтын құрамымен;
г) айналымдағы ақша санымен;
д) сіздің алтын запас қорыңызбен.
3. Келесі ақша массаларын карастыр:
а) сізде бар металл ақшалар;
б) жинақ банкісіне салық салу;
в) Сіздің колыңыздағы банкноттар;
г) мелекеттік займдағы облигациялар;
д) банктегі ағымдық шот
4. Демонетизация дегеніміз:
а) қағаз ақшаның кұнсыздануы;
б) ақша қызметін алтьшның атқаруымен;
в) ақшаның бүлінуі;
г) қағаз ақшаның алтынға еркін айырбасталуы.
СӨЖ тақырыптары :
1. Көне заманғы және қазіргі ақшалар тарихы.
2. Электронды ақшалар.
3. Қазақстанның ұлттық валютасы: пайда болуы және дамуы.
4. Ақша жүйелері және оның элементтері.
5. Ақша айналысының заңы және оны реттейтін институттар.
6. Ақша теориялары.
7. Ақшаға сұраныс пен ұсыныс және оларға әсер ететін факторлар.
Дата добавления: 2014-12-20; просмотров: 105 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |