Студопедия  
Главная страница | Контакты | Случайная страница

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

Аэротенктер

Аэротенктердегі тазарту процесінің тиімділігіне, сапалық жағдайна жəне белсенді лайдың қышқылдану қабылетіне келесі жағдайлар əсер етеді: лас судың құрамы мен қасиеті, араласудың гидродинамикалық шарты, белсенді лайдың өмір сүру қабілеті, ғимараттағы оттегі режимі, ортаның температурасымен белсенді реакциясы, процесте активаторлардың немесе ингибиторлардың болуы т.с.с. Кейбір шарттар технологиялық режимді реттеу үшін пайдалану процесі кезінде өзгеруі мүмкін.

Аэротенктерде лас суды тазартудың негізгі схемалары. Лас суды тазарту негізгі технологиялық схемаларға бірін аэротенктер, регенерациялық аэротенктер жəне екінші сатылы аэротенктер кіреді. Басқа ғимараттарға қарағанда бірінші сатылы аэротенктер пайдалануға қарапайым. Бірақ бірінші сатылы аэротенктерді қолданып ластанған суды тазарту схемасында келесі кемшіліктер бар. Бұндай аэротенктерде белсінді лайдың массасын ұағайту жолмен ағыстарды тазарту процесін күшейтуге болмайды. Технологиялық схеманың кемшілігі құрамында зиян қоспалары бар лас су түскен кезде, белсенді лай микроорганизмдерінің жұмыс істеу қызметі бұзылуы немесе өлуі мүмкін. Бірінші сатылы аэротенктерде лас судың БПК20 50-70%-ке төмендейді.

Тұндырылғаннан кейін толық тазартылмаған ластанған су екінші сатылы аэротенкке терең тазартуға жіберіледі. Ластанған суды екінші сатылы аэротенктерде тазарту регенерациясыз жəне регенерациямен өндірілуі мүмкін.

Ластанған суды тазалауға əр түрлі ағыс құрылымдары бар аэротенктер қолданылуы мүмкін. Ағыстың құрылымы бойынша аэротенктер былай жіктеледі:

а) аэротенк-ығыстырғыштар. Мұнда ластанған сумен белсенді тұнба аэротенктің басынан шоғырланып беріліп соңынан əкетіледі. Аэротенк - ығыстырғыштарда ластағыш заттардың концентрациясы дəліздің басында жоғары болғандықтан аэрациялау уақыты азаяды, тотығы жылдамдығы өседі.

Бірақ судың құрамы аэротенктің ұзындығымен өзгеруіне байланысты белсенді тұнбаның бейімделу уақыты жəне жұмыс өнімділігі баяулайды. Сондықтан бұл аэротенктер аз ластанған қала немесе өндіріс суларын тазалауға қолданылады (ОБКт көрсеткіші 500 мг/л дейін болғанда).

ə) аэротенк-араластырғыштар. Мұнда ластанған сумен белсенді тұнбаның əкелуі жəне əкетіліу аэротенктің ұзын коридорында біркелкі болады жəне аэротенктегі лас сумен берілген лас су тегіс араласады. Бұлаэротенктер концентрациясы жоғары ластанған сулардытазартуға (ОБКт көрсеткіші 1000 мг/л дейін болғанда), шығындары мен құрамы құбылмалы болған жағдайда қолданылады.

б) ластанған суды біркелкі бытыратып беретін аэротенктер. Мұнда белсенді тұнба коридордың басына беріледі. Ластанған су аэротенктің коридорына бірнеше нүктеден біркелкібытыратып беріліп коридордың соңынан белсенді тұнбамен бірге шоғырланып əкетіледі.

в) ауаны дифференциалды бытыратып беретін аэротенктер. Мұнда ауаны аэротенктің ұзын коридорына дифференциалды таратып береді.

Ластанған сумен белсенді тұнба аэротенктің басынан шоғырланып беріліп соңынан əкетіледі. Ауаны аэротенктің коридорына дифференциалды бытыратып берудің техникалық қиындықтарына байланысты бұл түрі көп таралым алмаған.

г) ластанған суды біркелкісіз бытыратып беретін аэротенктер.

Аэротенктің бұл түрінде белсенді тұнба шоғырланып дəліздің басынан беріледі, ал ластанған су аэротенктің дəлізіне бірнеше нүктеден біркелкісіз бытыратып беріліп соңынан əкетіледі. Бұл аэротенктің ерекшелігі белсенді тұнбаның орташа концентрациясы аэротенк-ығыстырғыштарға қарағанда жоғары болады жəне аэротенк-араластырғыштарға қарағанда тазарған судың сапасы жоғарылайды.

Сурет -. Аэротенк – тұндырғыш.

І – аэрация бөлігі; ІІ – тұндыру бөлігі; 1 – лас суды беру; 2 – ауа беру құбыры; 3– тазартылған лас суды тастау; 4 – эрлифт; 5 – белсенді лайды əкету құбыры; 6 –лай бункері.

2.12 Екінші сатылы тұндырғыштар жəне тұнба нығыздағыштар

Екінші сатылы тұндырғыштар аэротенкпен тазарған су арқылы түсетінбелсенді лайды болмаса биологиялық сүзгіштерден түсетін биологиялық үлпекті тоқтату үшін қызмет етеді. Екінші сатылы тұндырғыштар тік, көлденең жəне радиалды болады. Өткізу мүмкіншілігі ықшам станцияларда тік, ал үлкен жəне орташа

станцияларда көлденең жəне радиалды екінші сатылы тұндырғыштар пайдаланылады. Тік екінші сатылы тұндырғыштардың конструкциясы бірінші атылы тұндырғыштардан айнымайды, бірақ, биіктігі төмендеу болады.

Сурет Екінші сатылы радиалды тұндырғыш

1 – лас су əкелу құбыры, 2 – металдан жасалған бағыттаушы цилиндр, 3 – жинау науасы, 4 – тұнба жиғыш, 5 – белсенді тұнбаның кері қайту құбыры, 6 – сарқыту құбыры, 7 – тұнба денгейін өлшейтін датчик, 8 – электр сымының құбыры, 9 – тастау камерасы, 10 – лас су əкету құбыры.

Екінші сатылы тұндырғыштарда тұнған белсенді лайдың ылғылдылығы 99,2 – 99,5 % болады. Бұл лайдың негізгі

бөлігі регенерацияға түсіп қайтадан аэротенкке беріледі – бұл лай рециркуляциялы лай депаталады. Микроорганизмдердің қызмет ету нəтижесінде белсенді лайдың үздіксіз көбейгендіктен артық белсенді лай пайда болады. Бұны рециркуляциялы лайдан бөліп келесі өңдеу ғимаратына (метантенкке, сусыздандыратын қондырғыға жəне ауылшаруашылықта пайдалану үшін) жібереді. Жоғары ылғалды артық белсенді лайдың үлкенмассасын метантенкке жіберу тиімсіз болғандықтан, оны қосымша нығыздайды. Бұл ғимарат тұнба нығыздағыш деп аталады. Қазіргі кезде аэрация бекеттерінде тұнба нығыздағыштар міндетті түрде керек. Белсенді лайдың өсуі тазартылатын судың құрамындағы қалқымалы жəне еріген заттарға, бірінші сатылы тұндырғыштардың жұмыс істеу тиімділігіне байланысты. Бірінші сатылы тұндырғыштар неғұрлым жақсы істесе, соғұрлым белсенді лайдың артығы аз болады.

Тұнба нығыздағыштың жалпы ауданы былай анықталады:

Fжал=Fпайд+fқұб, м2

мұндағы Fпайд – нығыздағыштың пайдалы ауданы, м2;

fқұб– орталық құбырдың ауданы, м2.

Тұнба нығыздағыштың диаметрі былай анықталады:

мұндағы n– қабылданға тұнба нығыздағыштың саны.

2.13 Ластанған суды зарарсыздандыру

Лас суды зарарсыздандыру, құрамында патогенді (ауру тарататын) микробтарды жою үшін жəне суатқа тазартылған суды тастаған кезде осы микробтар жұғу қаупін жою үшін өндірілген. Лас суды тұндырса да, не жасанды биологиялық тазартса да патогенді микробтардың толық жойылуы мүмкін емес. Жасанды биологиялық тазарту ғимараттарында (биосүзгіде жəне аэротенкте) бактериялар 91-ден 98 %-ке дейін жойылады. Сондықтан механикалық жəне жасанды биологиялық тазартқаннан кейін суатқа тастау алдында лас суды з

арасыздандыру керек. Су құрамында қалқымалы заттар болмаған жағдайда ғана ол тиімді болуы мүмкін. Бактерия Coli бойынша анықталатын зарарсызданды

рудың тиімділігі практикада 100 % болу керек. Бактерияның жоюдың сенімді тəсілі биологиялық тазартудың жер қабатты тəсілі (суландыру алаңдарында жəне сүзу алаңдарында) болып келеді. Бұл жағдайда дезинфекцияның қажеті жоқ.

Лас суды дезинфекциялау əр түрлі тəсілдермен жүргізілуі мүмкін. Бірақ хлорлау солардың ішінде көп тарағаны. Лас судың тазартылған құрамы біркелкі емес, сондықтан судағы артық хлорды бақылап отыру жəне оның концентрациясын берілген санының шегінде ұстап отыру керек. Лас судағы артық хлордың анықтамасы иодометриялық тəсілмен жүргізіледі. ҚН жəне Е бағына отырып, белсенді хлордың дозасын былай қабылдайды:

а) механикалық тазартқаннан кейінгі лас су үшін 10 г/м3;

б) аэротенктерде немесе биік жүктелген биосүзгілерде тазартылған лас су

үшін 5 г/м3;

в) толық тазартылған лас су үшін 3 г/м3.

Лас суды дезинфекциялау үшін қажет белсенді хлордың жалпы саны былай анықталады: maxmaxQaV×=

мұндағы а – белсенді хлордың дозасы, г/м3;

Qмах – судың максималды шығыны, м3 /сағ.

2.14 Түйістіруші резервуарлар

Түйістіруші резервуарлар ластанған сумен хлорды немесе басқа дезинфекциялайтын түйістіру үшін арналған. Түйістіруші резевуар ретінде түбінің ылдилығы 0,05 –ке тең қығышсыз көлденең жəне тік тұндырғыштар қолданылады. Лас сумен хлорды түйістіру ұзақтығын максималды есептік ағын кезінде 30 минуткетең етіпқабылдайды. Сол уақыт ішіне суатқа əкетілетін құбырларда жəне каналдарда өтетін хлор мен судың түйісу уақыты да есепке түседі. Биосүзгілерде жəне аэротенктерде тазарған лас суда ерімеген қоспалар көп болғандықтан түйістіруші резервуарларды екінші сатылы тұндырғыштардан кейін орнатады. Түйістіруші резервуарда түсетін тұнбаның көлемі дезинфектанттың түріне, оның дозаларына жəне лас суды қосымша тазарту дəрежесіне байланысты. Лас суды сұйық хлормен дезинфекциялаған кезде механикалық тазартудан өткен суда тұнбаның көлемі – 0,08 л, толық биологиялық тазартудан кейін аэротенктерде – 0,03 л, биосүзгілерде 1 адам басына тəулігіне 0,05 л, хлорлы əкпен дезинфекциялаған кезде тұнбаның көлемі 2 есе көп шығады.

Тұнбаның ылғалдылығы орташа есеппен 96 % құрайды. Тұнба түйістіруші резервуарлардан гидростатикалық қысыммен шығарылады.

Тұнбаны сусыздандыру оны қосымша ашытусыз болуы мүмкін. Түйістіруші резервуарларда лас суды қосымша тұндыру тұнба бөлінуіне əкеледі жəне сонымен қатар суды тазартудың жалпы дəрежесін жоғарылатады. Тұнбаға түскен лай түйістіруші резервуардан шығарылып метантенкке ашытылуға жіберіледі. Құрамында хлор болған тұнбаны метантенктерге жіберуге болмайды, себебі метантенктердегі микроорганизмдер біртіндеп жойылып кетуі мүмкін.

2.15 Тазартылған суды суаттарға шығару

Тазаланған суды суатқа шығарудың екі түрін қолданады:

а) жағалауға шығару;

б) арнаға шығару.

Жағалауға шығару батырылған жəне батырылмаған болып екі түрге бөлінеді. Батырылған шығарулар үшін лас су шығатын жерсуаттың деңгейінен төмен болатын жағалау құдықтар орнатылады. Лас суды жағалауға шығарудың салу құны арнаға шығару құнынантөмен. Ластанған суды шығару баулықтары цилиндрлі, эжекторлы, ұнғалы ашық шашырататын жəне арнаға шашырататын болып бөлінеді. Егер цилиндрлі шығару қолданылса, цилиндрлі камераның ұзындығы былай анықталады:

()DHkVQL−=0

Мұндағы Q - өзендегі судың шығыны;

V0, Н – орташа жылдамдық жəне шығару зонасындағы өзен

тереңдігі;

D – цилиндрлі амераның диаметрі;

к – коэффициент; Н/ D> 3 болса, к=Н/Н- D, Н/ D < 3 болса, к= 1,5.

Цилиндрлі камераның диаметрін D=2...3d деп қабылдаймыз, мұндағы

d – ұңғының диаметрі.

Ластанған суды қолайлы режимде шығару үшін суды əкелетін

құбырдағы ағыс жылдамдығы 2-3 м/с тең болу керек. Цилиндрлі камераның

максималды ұзындығы суды біркелкі шығару үшін 10 D-ден аспау керек.

3 ТҰНБАЛАРДЫ ӨҢДЕУ ЖƏНЕ ПАЙДАЛАНУ

Қаланың лас суларын, механикалық жəне биологиялық тазарту нəтижесінде тазартатын ғимаратттарда əртүрлі минералдық жəне органикалық заттардан тұратын тұнбалар пайда болады. Ол – торларда ұсталынатын қалдықтар, бірінші сатылы тұндырғышта тұнатын тұнба, аэробты биологиялық су тазартқыш ғимаратында пайда болатын белсенді лай.

Тұнбаның жалпы көлемі өңдеуге берілген судың 1 % - нан аспайды, соның ішінде белсенді лайдың есебіне өнген тұнбаның 60-70% келеді.

Тұнбаның ылғалдылығы 92-96% нашар қышқылды реакциясы болады, үлкен дəрежеде микроорганизмдермен қаныққан (оның ішінде патогенділермен) жəне құрамында гельминттердің жұмыртқалары болады. Шикі тұнбаны өңдеу жəне ашыту үшін үш түрлі ғимараттар қолданылады:

1) септиктер – лас су шығыны 25 м3 / тəу. Дейін бөлек орналасқан

объектілерден жəне кіші мекен-жайлардан шыққан лас суды

қосымша өңдеу үшін қолданады. Септиктер жоспарда төртбұрышты немесе баяу ағыс кезінде қалқыма заттар түсетін дөңгелек тəрізді резервуар болады. Түскен тұнба резервуарда 6 айдан 12 айға дейін аэробты шіріту үрдісі жүреді. Лас судың қозғалу жылдамдығын азайту үшін жəне тұнбаның келу ұзақтығының мүмкіндігі үшін септиктердің көлемі өте үлкен болу керек. Мұныңартықшылығы, ол судағы араласпаған заттардың ұсталу жоғары.

2) екі қабатты тұндырғыштар – лас суды тұндыру үшін, түскен тұнбаны ашыту жəне нығыздау үшін қолданады. Олар түбі пирамида тəріздес төртбұрышты немесе цилиндрлі ғимарат. Ғимаратттың жоғарғы бөлігінде тұнбалы науалар орналасқан, ал төменгі бөлігі батпақты камера болып келеді.

Лас су ағатын тұнбалы науа көлденең тұндырғыштың функцияларын жасайды жəне сонда қалқымалы заттар шөгеді. Тұнба түскен қабырға бойымен жылжып барып науаның төменгі бөлігімен ені 0,15 м болатын тесікарқылы лайлы камераға түседі. Тұнбала науалардың тереңдігін 1,2 – 1,5 м етіп қабылдайды, себебі үлкен тереңдікте су ағысы біркелкі болмайды.

Екі қабатты тұндырғыштар дұрыс жұмыс істегенде тұнбаның түсу үрдісі иіс шығу, газ тəріздес өнімдерді бөлмей шығарады.

Екі қабатты тұндырғыштың лай бөлігін (тұнба бөлігін) жерге

тереңдетеді немесе жан – жағын құммен жабады. Ғимараттың жоғарғы жағын қыстың күні қалыңдату керек.

3) метантенктер – жоспарда цилиндрлі темір бетонды резервуар, түбі жəне жоғарғы беті конус секілді болып келеді. Жоғарғы жағында газ жиналатын қақпақ болады.

Метантенкте негізгі қондырғылардың көмегімен тұнба ысыылып жəне араласып тұрады. Температураға байланысты тұнба ашытылып екі үрдіс өтеді.

1. Мезфильдік ашыту, ол температура 30 – 35 0С болғанда;

2. Термофильдік ашыту, ол температура 50 – 55 0С болғанда болады.

Термофильдік ашыту арқылы тұнбаны дегельминтизациялау толық болады, ал мезофильдік шартта негізгі артықшылығы ол процесті жылумен қамту жəне газды жағу арқылы тұнбаны ашыту. Ашыту үрдісінен кейін араласқан тұнбаның жалпы ылғалдылығы 96,2 – 97% болады. Минералдандыру үрдісінде немесе ашытқан кезде əртүрлі газ жəне су бөлінеді. Газдың құрамында 65% метан, 33 % көмірқышқыл газы, 2 % - NH2 болады.

Сурет Метантенк

1 – жүктеме құбыры, 2 – ашыған тұнба шығаратын құбыр, 3 - əкету құбыры, 4 – термометр, 5 – сорғыштың сору құбыры, 6 – ысыту құбыры, 7 – жуу құбыры.

3.1 Тұнба алаңдары

Тұнбаларды оңай жəне қарапайым сусыздандыру тəсілі тұнба жəне нығыздағыш алаңдарында табиғи құрғату болып келеді. Тұнбаның ылғалдылығы жерге сіңеді, бірақ жартысынана көбі булану арқылы жойылады. Сондықтан тұнбаның көлемі азаяды. Құрғатылған тұнба ылғал жердің құрылымын алады. Оны күрекпен көлікке тиеп қажетті жерге жеткізіп, пайдалануға болады. Тұнба алаңдарын дренажсыз табиғи негізінде мынадай жағдайларда қолданады:

•Жер қабатында жақсы сүзгіш қабілеті болғанда;

•Жер асты су деңгейі картаның жоғарғы деңгейінен кемінде 1,5 м

тереңдікте болғанда;

•Санитарлық шарттар бойынша дренажда сіңген суларды жер қабатына

шығаруға болатын болса.

Тазарту бекеттерінде тиімді пайдалану мақсатында жеке к

артаның енін 10 м – ден аз етіп қабылдайды. Үлкен бекеттерде картаныңені 35-40м болады. Картаның өлшемдер қабатының қалыңдығы 0,25 - 0,3 м жазда жəне

0,5 м қыста бір рет шығарылатын тұнбаны сыйдыру есебімен жасау керек. Қазіргі кезде үлкен тазарту бекеттері үшін тұнба алаңдарында тұнбаны құрғату ылғи мүмкін бола бермейді, себебі үлкен алаңдарды қажет етеді. Тұнба алаңдарынан иіс пайда болып, шыбындар көбейеді. Сондықтан үлкен бекеттерге тұнбаны сусыздандыру үшін вакуум – сүзгілерді, центрифугаларды жəне сүзгі – нағыздау қолданылады.

4 ЛАСТАНҒАН СУДЫ ЖЕР АСТЫ СҮЗГІЛЕРІМЕН ЖƏНЕ

СУАРУ АРҚЫЛЫ ТАЗАЛАУ

Лас суды жер қыртысымен тазарту тəсілдері жер қыртысының өзі тазартылу қабілетіне негізделген. Суландыру алаңдары дегеніміз лас суды тазартуға арналған, арнайы дайындап жоспарланған жер бөлігі. Егержер бөлігі лас суды тазарту үшін ғана арналған болса, онда сүзу алаңы деп атайды. Лас суды жер қыртысы арқылы сүзгенде оның жоғарғы қабатында қалқымалы жəне коллоидты заттар ұсталынады. Суландыру мен сүзу алаңдарында лас суды тазарту дəрежесі қыс мезгілінде баяулайды жəне төменгі температурада биологиялықүрдістердің тоқтатылуына əсер етеді. Бұл мезгілде алаңдар қойма қызмет атқарады. Суландыру алаңдарын жасағанда:

•Санитарлық – ластанған суды тазартуды;

•Ауылшаруашылық – ылғал көзді ретінде лас суды пайдала

ну, ал ондағы ұсталған заттарды тыңайтқыш ретінде пайдалануды ескереді.

4.1 Биологиялық тоғандар

Биологиялық тоғандар өзі тазартылатын үрдістерге негізделген, лас суды биологиялық тазарту үшін жасанды жаратылған суаттар. Жақсы сүзетін жер қыртысы жоқ кезде биологиялық тоғандар лас суды тазарту үшін өз бетінше ғимараттар ретінде пайдалануымүмкін.

Тоғандарды, су қалыңдығы қызып жақсы араласу үшін 0,5 метрден 1 метрге дейін тереңдікте жасайды. Биологиялық тоғандар жасанды биологиялық тазарту ғимараттарына қарағанда бактериалардан өзі тазартылудың жоғарғы тиімділігін қамтиды. Ішек таяқшаларының саны тоғандағы бастапқы құрамынан 95,9 – 99,9 % - ке төмендейді. Тоғанның жақсы жұмыс істеу уақыты жылы мезгілде болады, егер судың температурасы 60 С – тан төмен болса, онда тоғанның жұмыс істеуі тез нашарлайды. Суға оттегі кірмейтін уақытта, яғни температура төмендеп су бетінде мұз пайда болғаннан кейін, органикалық заттың қышқылдану процесі болмайды. Бұл мезгіде тек қана лас судың қатуы мүмкін.

Биологиялық тоғандардың келесі түрлері болады:

1) балықты су тоғандар,

2) көп сатылы тоғандар;

3) лас суды жете тазарту үшін қолданылатын тоғандар.

Балықты су тоғандары болғанда, тұндырғышта мөлдірлетілгеннен кейін лас суды өзен суымен 1:3 – 1:5 пропорциясымен араластырып, органикалық заттардың қышқылдану үрдісі жүріп жатқан бір сатылы тоғанға жібереді. Лас судың жүктемесі 125 – 300 м3/га тəу. Əр тоғанның өлшемі 0,5 – 7 га. Тазартылу ұзақтығы (қоспа есебімен) 8 – 12 күн.Тоғанда балық өсіруге болады. Көп сатылы тоғандарда лас суды мөлдірлетуден кейін таза су қоспай тоғанға жібереді. Бұл тоғандағы лас судың тазарту ұзақтығы бірінші түрден көп, су алмасу 30 тəулікке дейін болады. Қоспасыз тоғанның құрылыс жəне пайдалану шығындары таза су қосылған тоғаннан аз болады.

 




Дата добавления: 2015-01-05; просмотров: 52 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав




lektsii.net - Лекции.Нет - 2014-2024 год. (0.016 сек.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав