Читайте также:
|
При прохождении учебной практики студенты составляют два документа:
1. Предписание по практике;
2. Отчет о прохождении практики;
Предписание по практике составляется по установленному образцу. В предписании должны быть указаны задание для прохождения практики от кафедры и индивидуальное задание от руководителя практики.
В предписании указывается, где, в какие сроки проходила учебная практика, содержание работы за каждый день. В конце практики руководитель дает краткую характеристику практиканту, высказывает замечания и отмечает положительные качества.
Характеристика заверяется руководителем органа и печатью.
По окончании практики студент составляет отчет о прохождении практики. Отчет составляется в произвольной форме, но с учетом задания кафедры и индивидуального задания на практику. Он должен содержать обобщенное описание проделанной работы в соответствии с заданием кафедры и индивидуальным заданием на практику: где, в какие сроки, какая практика была пройдена, с чем знакомился студент, на что обратил особое внимание, какие мероприятия выполнены студентом самостоятельно. В отчете студент оценивает свою практику, вносит предложения по совершенствованию учебной практики. Отчет оформляется машинописным текстом.
Структура отчета:
1. Титульный лист;
2. содержание или план отчета;
3. общие сведения о студенте;
4. место практики;
5. сроки;
6. направление подготовки;
7. руководитель практики от института;
8. руководитель практики от предприятия;
9. содержание практической работы (10-15 листов);
10.выводы (1-2 листа)
Сведения пунктов 3-7 заносятся на титульный лист отчета (см. Приложение № 1). Материалы практики подшиваются в папку (скоросшиватель), составляется опись всех документов, находящихся в этом деле, нумеруются страницы. Отчет подписывается студентом, указывается дата составления отчета.
Предписание и отчет сдаются для проверки руководителю практики и после положительного отзыва и успешной защиты приобщаются к личному делу студента.
Сроки по защите пройденной учебной практики устанавливаются в соответствии с планом обучения студентов по направлению 030900.62 «юриспруденция», для чего составляется график приема отчетов студентов руководителями практики. Студент, защитивший отчет по практике считается переведенным на следующий курс обучения и полностью освоившим программу для первого курса. Студент не защитивший отчет по практике может быть не допущен к изучению программы следующего курса.
Для оказания помощи студентам в составлении отчета кафедра конституционного и административного права рекомендует следующее содержание отчета на примере прохождения практики в суде общей юрисдикции и в полиции.
При составлении о тчета о прохождении практики в суде общей юрисдикции:
1) указать, когда и в каком суде проходила практика. Указать, какие нормативные правовые акты составляют правовую базу деятельности судов общей юрисдикции. Охарактеризовать суды общей юрисдикции и их место в системе судебных органов РФ. Также, раскрыть структуру суда, кратко охарактеризовав его структурные подразделения;
2)охарактеризовать компетенцию суда общей юрисдикции по гражданским и уголовным делам, в котором студент проходил практику. При этом, раскрывая компетенцию суда по гражданским делам, необходимо кратко охарактеризовать порядок возбуждения гражданского дела, порядок подготовки дела к судебному разбирательству, порядок самого судебного разбирательства, порядок вынесения решения суда, приказное производство, апелляционное и кассационное производство, производство в суде надзорной инстанции;
3)кратко охарактеризовать статус судей, в том числе, мировых, их компетенцию, права, обязанности и гарантии деятельности;
4) описать присутствие студента при приеме судьей граждан и ознакомление с заявлениями граждан;
5) указать выполнение студентом поручений судьи;
6) охарактеризовать ознакомление студента с работой канцелярии суда, указать, какие студент изучил дела, подлежащие рассмотрению. При этом, охарактеризовать должностные обязанности начальника канцелярии;
7) охарактеризовать ознакомление студента с протоколом судебного заседания и порядком ведения протокола, охарактеризовать должностные обязанности секретаря судебного заседания;
8) охарактеризовать присутствие студента в судебном заседании, охарактеризовать порядок ведения судебного заседания;
9) охарактеризовать порядок вынесения решения по делу, привести примеры решений по конкретным делам;
10) указать порядок участия в рассмотрении дела прокурора и представителей сторон и кратко охарактеризовать этот порядок;
11) указать, какие проблемы возникли при прохождении практики, кто и как помог их решить;
12) высказать свои предложения и рекомендации по порядку организации практики.
При составлении отчета о прохождении практики в полиции:
1) указать, когда и в каком органе внутренних дел проходила практика.
2)указать, какие нормативные правовые акты составляют правовую базу деятельности органов внутренних дел.
3)охарактеризовать роль и значение органов внутренних дел в системе правоохранительных органов РФ.
4)кратко охарактеризовать структуру органов внутренних дел.
5)при прохождении практики в полиции необходимо указать их роль и место в системе правоохранительных органов.
6)охарактеризовать задачи полиции, при этом необходимо ссылаться на ФЗ «О полиции».
7)также, раскрыть структуру полиции, кратко охарактеризовать их структурные подразделения;
8)подробно охарактеризовать то структурное подразделение, в котором студент непосредственно проходил практику.
9)подробно охарактеризовать работу, которую студент выполнял в данном подразделении с учетом индивидуального задания и задания кафедры на практику;
10) при описании выполнения указанной работы необходимо ссылаться на примеры из практики. При этом особое внимание необходимо обратить на порядок производства по делам об административных правонарушениях в соответствии с Кодексом об административных правонарушениях.
11) указать, какие проблемы возникли при прохождении практики, кто и как помог их решить;
12) высказать свои предложения и рекомендации по порядку организации практики.
При составлении отчета по выполнениюиндивидуального задания осваиваемого студентом самостоятельно, необходимо:
1.Составить содержание по выбранному вопросу;
2.раскрыть каждый из пунктов содержания;
3.Сделать выводы по изученному индивидуальному заданию;
4.Составить список используемой литературы.
Билет
1. Биология (гр ,bios -өмір logos -гылым)тіршілік жөн,гылым.биология-тірі табигатты,материя қозғалысынын ерекше формасын ж\еонын тіршілік етуі мен даму заңдылыктарын зерт.гылым жуйесі.биология ғылымы жуйелі түрде тармақталған: вируология -вирус зерт. орнитология -кұс. анатомия -ағзалар кұрылымы.дастурлі биол-жасуша жөниндеги гылым.тірі ағзаны,онын дамуын,молек.биол,биосфера ж\еадам жоніндегі ілімді карастырады.
2.Аскабак -ірі жемісті тағамдық,дарілік,малазықтық,сандік,біржылдық осимдік.жапырағы ірі,тактасының жиегі 5салалы тілімденген жапырак.гулі дара жыныс.,1уйлі,жапырак колтыгында жеке оседі. Аталық гул ф: Т(5)к(5)А(2)+(2)+1Ж0 АНАЛЫК Ф:Т(5)К(5)А0Ж(3) жемісі-кабак
3.Астық Т -багалы азықтық осимді. А.Т 10000га жуык тури бар. Қазакстанда А.Т418 турибар. басым копшилігі шоптекті осімдіктер.сабағы бунакталган цилиндр.А.Т гүлдери усак,күрделі гулшогырлы.кобінесе кос жынысты.дара жынысты гулдер тек жүгеріде. Аталығ3,аналық ауызы кауырын тарізді-екі жемді.жатыны жоғары орн.жемісі-данек,тамыр жүйесі-шашак тамыр.Гж2А3Ж(3)(Гж-гүлжарғак ).А.Т копшілігі азықты осімдік-бидай,күріш,жүгері,канткамысы.Қарабас,бидайық,бетеге,тарғақ-малазыкты осімдік. Екпе күріш -биіктігі 50-150см.күріштің аталығы6,дәнегі-жұка кабыкшалы.Г.ф-Ге2А3+3,Куріш -жылуды,ылгалды,жарыкты,кұнарлы топыракты суйетіе дакыл,өсімді мрзімі-90-165күнге созылады.тұқымы+10,-12градуста онеді.күріш суда оседі.күріш-азықты дакыл.дәнегінде 9-12%нәруыз,65-70% корирсу,4-6%май болады.күріш дәнінен ботка,палау жасауға болады.тары,сулы,Бидай,арпа -біржылдық,азыкты осімдік .сұлы -малазықты.бидайдың тамыр жүйесі-шашақ тамыр.масақшаларынан күрделі масақ түзеді.Гүлшоғыры күрделі масак.бидай өзін өзі тозандандырады.жемісі-дәнек.
Билет
1. тіршілік- нәруыздық денелердің өмір сүру жолы.Тіршілік-бул тіршілік иесінің өз құрылымдық жаратылымын белгілі жоғары деңгейде колдай алу.бұл касиетсыртқы ортадан алынған зат еңбегінде дамып,кобейеді.Тірі табиғат құрылымының жаратылу денгейі біркелкі калыппен баспалдакты бейімделу арқылы құрылатын қатармен сипатталады.тіршіліктін 7жаратылу д.бар:1. молекулалык денгей- кез-келген тірі жүйе коптеген орг.,бейоргн.молек.кұралады.орг.зат-нуклейн кыш.нәруыз.майлар,көмірсулар,баска молекулалар барлык жасушалар.негізгі кұрамдас болігі болып табылады.ағзанын тіршілік әрекет үдерістері:зат алмас,акпарат беру,т.бмолек,денгейден басталады.әр түрлі молек,бірігіп,жасуша органойдтарын түзеді,,оладын құрылысы күрделі ж\е жасушада белгілі кызме аткарады. 2.жасушалық денгей:жасуша-бул құрылым мен қызмет аткару өлшем бірлігі,әрі бүкіл тіршілік иелерінің кобею ж\е даму олшем бірлігі. 3мүшелік-ұлпалық денгей -құрылысы шығу тегі,аткаратын кызметі ұқсас жасушалар ұлпалар мен мушелер түзеді.мүшелерен,мүшелер жуйесі түзіледі,мүшелер жиынтығынан біртұтас ағза құрылады. 4Ағзалық; Ағза-құрылысының күрделілігіне тәуелсіз дербес өмір сүре алатын биологиялык жүйе. Орг.денгейдің алгашқ заттар өлшем бірлігі-дарақ,ол жүйе ретінде туған сәттен омірінің соңына дейін өмір сүреді.5.популяцмялық-түрлікденгей: дарактар табиғатта бірінен-бірі оқшауланбай,популяцияға бірігіп өмір сүреді.популяция-ағзадан жоғары биологиялық жүйе.бір агза осы ортада ұзак тұрақтағанда пайда болады.Осы популяцияның дарактары еркін шағылысады.Ағзаның бір түріне жататын әр түрлі популяциялар дарактарының да өзара шағылысуы мумкін .6биогеноздық денгей: әр алуан ағзалардың түрлері мен популяциялар тіршілік ортасына жинактала келе биогенез түзеді.Биогенозға алуан түрлі өсімдіктер,жануарлар,саңыраукұлактар,ұсак ағзалардың бірлестігі,сондай-ак тірі ағзалар орныққан тап сол жердегі литосфера,гидросфера, атмосфераның құрамдас бліктері енеді.қоршаған ортаға алмасу өнімдерін бөліп шығарады.негізгі аткаратын кызметі-энергияны жинактап,қайтадан бөліп шыгарады. 7.биосфералык денгей- барлық биогеноздар жиынтығынан биосфера түзіледі.биосфера- тірі агзалардын орналаскан жер кабығы.бұлғаламшарымыздағы тіршілік жаратылымының ең жоғары деңгейі.Мұнда тірі ағзалардың тіршілік әрекетінебайланысты заттар мен энергия өзгеру айналымы жүреді.
2.сүтқоректілер класы: жануарлар дүниесінің ең жоғары класы.бұган ұрпағын сүтпен асырайтын,тірі туатын жылыкандылар жатады.казір сүткоректілердің 5000-га жуык түрлері бар.сүткоректілерді зерттейтін зоология ғылымы маммалогия-(лат.маммагмес-емшек+грлогос-ғылым) кейде териология (гр.терион-аң,логос)деп те атайды. олардың тұркы 4см,салмағы 1,2грамнан-тұрқы 33м,салмағы 150т-га жетеді.денесі түкпен капталганалдыңғы ми сыңарлары,сыртқы ми қыртысы жаксы дамыган.тері жабыны екі кабаттан тұрады,теріде май,тері,сүт,иіс шығаратын бездері болады.Түк,мүйізді тырнақ,муйіз,тұяқ терінің қосалқы боліміне жатады.Қаңқасы бассүйек,омыртқа жотасы,кеуде қуысы,иық белдеуі,алдынғы аяқтардан,жамбас белдеуі мен артқы аяқтардан тұрады.С.К-мойын омыртқасы 7-еу.бұлшықет,иіс сезуі жаксы дамыған.кеуде мен құрсақ қуысын бөліп тұратын көкет пайда болды.ол тыныс алу,шыгаруга катысады.аскорту жүйесі күрделенген,ауыз куысы жұткыншакпен,ал өңеш арқылы қарынмен жалғасты.қарындағы ұсақ бездер қарын сөлін бөледі.С.К-дара жынысты,іштей ұрықтанады,ұрық жатырда дамиды. Құрлық сүткор:саршұнак суыр,косаяк,аркар. жерасты с: көртышкан,соқыр тышқан .су сүт: құндыздар,ондатрлар. ұшатында: колқанат.
3.ұлгайтқыш құралдар:микроскоп(гр микро-ұсак,скопэ-караймы) өте ұсак заттарды 100-2000есеге дейін үлкейтіп көрсететін күрделі құрал.негізгі болігі үлкейтіп көрсететін әйнектері бар- кору түтігі оның жоғары жағында 2линзасы бар.окуляр(лат.окулус-көз,кигізілген.төменгі жағынан бірнеше линзасы бар объектив лат.объектум-зат)орналасқан.көру түтігінің жоғары жағында бұрандасы бар.ол арқылы көру түтігін жоғары көтеріп,төмен түсіруге болатын штативке бекітілген.көру түтігінің дәл астында жарық қабылдайтын айналмалы айнасыбар.микроскоптың барлық бөлшектері орнықты тұру үшін табанға бекітіледі.затты тек жарықтың көмегімен көретіндіктен жарык микроскобы дейді.Басқа майда затты сәл үлкейтіп көрсететін құрылысы қарапайым құрал-ұлғайтқыш қол айнек.оның негізгі боімі-екі жағы бірдей доңес шыны.Ұлғайткыш кол айнектен күрделірек тұткалы ұлғайткыш кол әйнек.ол затты 10-25есе ұлғайтады.Т.Ұ.Ә-тің табаны бар,зат қоятын үстелшесі,қозғалмалы айнасы бар.Көру түтігін қозғайтын бұрандасы бар.Қарапайым көрутүтігінің бір жағы-окуляр,екінші жағы-объектив.затты көру тәртібі микроскоптагындай.
Билет
1.тіршіліктің пайда болуы туралы түсініктер: Ғылымның пайда болуы мезетінде тіршіліктің пайда болуы туралы көптеген ұсыныстар айтылды.Сансыз коп болжамдарды екі қарама-қарсы болжамға біріктірді .Биогенез-(гр.генезис-шыгу тегі)теориясы тіршілк атаулылар тірі нәрседен шыкты деп ұйгарды.Ал соган баламасы абиогенез(гр.а-сөз алдынан қосылатын теріске шыгару)қосымша теориясы тірі тіршілік иесінің өлі нәрседен пайда болуына мүмкіндік берді.осы бағыттағы өзгеше атауы-тіршіліктің өздігінен жаралу теориясы.Ғалымдардын көбі 18ғасырдың ортасына дейін осы абиогендік теорияны қолданды.Құрттар топырақтан,шыбындар шіріген заттардан,ал тышқандар дәннен н\е кір-ластан пайда болды деді.Бұл ұсыныстарды ең алғаш рет тәжірбие аркылы жоққа шыгарған итальян ғалымы Франческо Реди 1668ж. Ол ыдысқа ет салып бір ыдыстың бетін ашық қалдырып,бір ыдыстың бетін кисея матасымен жапты.бірнеше күн өткесін беті ашык ыдыста шыбын көп болды,ал беті жабык ыдыста ештене болмады.Ол ашық ыдысқа шыбын ұшып келіп шыбын жұмыртка салды деді .А.Левенгук бірінші болып микроскоп құрастырды. 1809ж.Жан Батис Ламарк саңырауқұлақтардың өздігінен дүниеге келуі туралы жазды.Осы болжамды дәлелдеуді Л.Спалланцани өз қолына алды.Ол құтыға жаңа әзірленген нәрлі сорпа құйып,аузындәнекерлеп бір сағат мөлшерінде отта қайнатты.Осы тазартудан соррпадағы ұсақ ағзалар ғана емес,оның споралары да өліп қалды.Алайда абиогендік факторларды да жақтаушылар да болды.Олар витализм(лат:вида-тіршілік)теориясын ұсынды.Осы теория бойынш.ауада тіршілік күші,ж\е тіршілік энергиясы болды.Ғалымдардың арасында айтыс шиеліністер болды. 1651жУльям Гарвей (ovo to ovo)Жұмыртқа жұмыртқадан шығады деп айтты.1862ж Луи Пастер Француз ғылым академиясы ұсынған сыйлыққа ие болды.
2.Ашық тұқымды өсімдіктер - Ғаламшарымызда бұдан 220млн.жыл бұрын пйда болған өсімдіктер.Қазір ағаш,бұталы ағаш ашық тұқымдыларының 700ге жуык түрі бар.тұқым арқылы көбейеді,бірақ жеміс түзбейтіндіктен ашық тұқымдылар деп аталадыА.Т-өсімдіктері көпжылдық ағаш түрінде н\е бұта түрінде кездеседі.Діңі,жапырағы,тамыры жақсы дамыған.өткізгіш жүйесі-сүрегі бар.Көбінің көбею мүшесі-бүр.Аналық бүрде өте ұсақ споралар түзіліпонда аталық гаметалар дамиды.Аналық бүрде аналық гаметалар дамиды ірі спора түзеді.Аталық гаметаның тозаңы жел арқылы аналықтың аузына түсіп жалаңаш тұқым түседі.А.Т-біруйлі н\е екі үйлі болуы мүмкін.Ол аталық ж\е аналық бүрдің бір өсімдікте н\е екі өсімдікте болуына байланысты.А.Т табиғатта атқаратын рөлі зор.Тұқымын коптеген құстар ж\е сүтқоректілер қорек етеді.Адам өмірінде құрылыс материялдар.қагаздайындауға пайдаланады.Сібірлік қарағайдан азыққа самырсын майы алынады. М:Кәдімгі қарағай- бірүйлі,жарық сүйгіш,тамыры тереңге кететін өсімдік.Орманда өскен карағай сүлу,түзу көркем.далада өскен қарағайдың діңі жуан ж\е аласа келеді.
3.Тамыр ж\е оның бөлімдері: Өсімдіктің жер асты мүшесі.Қызметі:Топырақтан сіңірген суды,еріген минералды тұздарды сабаққа өткізеді.Өсімдікті топыраққа берік орнықтырады.Қоректі заттарды қорға жинайды.Көбеюге қатысады.Тамыр шығу тегіне байл. негізгі,жанама,қосалқы деп бөлінеді.НЕгізгі т.тұқымның ұрық тамыршасынан дамиды.Ол төмен қарай бағытталған,топыраққа тереңдей береді.Негізгінің жан жағынат жанама тамыр таралған.Топырақтан қоректік заттарды соруға қатысады.Қосалқы тамыр сабақ пен жапырақтан өсіп шығады.Өсімдіктің топыраққа берік орнығып,қоректенуін күшейтеді. Тамыр ұзындығына,атқаратын қызметіне байлан:тамыр оймақшасы,боліну,созылу(өсу),сору,өткізгіш деп бөлінеді.Тамыр оймакшасы -тамыр бөліміне кірмейді.Тамыр ұшындағы өсу нүктесінің сыртын қаптап тұрады.Оймақша жасушалары тірі.Жасушасы жаңарып отырады.сыртындағы жасушалар шырышты зат бөледі.ол зат нәзік жасушалардың жарақаттануынан қорғайды.
Бөліну аймағы атқаратын қызметәне карай сыртқы,ортаңғы,ішкі болып 3ке бөлінеді.Ең сыртқы қабатындағы жасушалар тамырдың мөлдір өңі мен оймақшасын түзеді.Ортаңғы қабатынан алғашқы қабық,ішкі қабаттан орталық цилиндр түзіледі.жасуш.дамылсыз боліініп басқа бөлімдерінің қалыптасуына себепші болады. Өсу бөлімінің жас жасушалары бөлінбейді.Ұзыннан созылып ұзарып тамыр ұшынан топыраққа терең енуіне әсер етеді.Алғашқы өткізгіш ұлпалары осы бөлімде түзіле бастайды. Сору бөлімі -өсу бөлімінен кейін орналасқан,қалың түтіктері бар бөлік.Т.түктері тамырдың сыртын қаптап жатқан жұқа өң қабықшасы жасушаларының созылуынан пайда болады.Ол алғаш жай өсінді түрінде 1-3күнде бүртиіп шығады.қабықшасы тез ұзарып түк ұшынан созылып өсе береді.10-20күннен соң қурап түсіп орнына жаңа түктер пайда болады.Т.түктерінің ұзындығы әр түрлі.Әрбір түк-жұқа қабықшасы,цитоплазмасы,ядросы,вакуольі бор еке ұзын жасуша.Жас тамыр тірек қызметін атқарады. Өткізу бөлімі- су мен ондағы еріген қоректі заттарды тамырдан өсімдіктің жер үсті мүшелеріне тасиды.Бұл болімде тамыр түктері болмайд,жанама тамырлар дамиды
4-б.
1)Тірш-тің пайда болуы туралы осы заманғы түсініктер
Орыс биохимигі Александр Иванович Опарин 1922 жылы тіршіліктің жер бетінде шығу тегінің табиғи теориясын тұжырымдады.Содан бері ол ең дұрыс ж\е арнайы ғылым ретінде мойындаған тұжырым болып есептеледі.А.И.Опарин коацерваттардың ерітіндідегі ағзалық заттардың тұрақты конгломератының(ұйығының) пайда болуы мүмкіндігін сынақтәжірибе арқылы дәлелдеді. Сөйтіп коацерваттар протобионттар, яғни «тіршілік жолашары» деп атай бастады. Ағылшын биологі Джон Холдейн 1925-1929 жылдары Опариннің ойын одан әрі дамытты.Ол коацерваттардың тұрақтылығын көрсетіп,ағзалық заттарды қалыптастырудағы энергия көзі ретінде ультракүлгін сәуле шығарудың рөлі туралы болжам айтты.
Америкалық жас ғалым Стенли Миллер 1953 жылы Опарин мен Холдейннің болжамын сынақтәжірибемен тексеру мақсатында тәжірибелер топтамасын жүзеге асырды. Зерттеу тізбегінде бір«осал орын» шешімін таба алмай қалды.Сулы ортада аминқы-дың пептидтерге, нәруызға «бірікпейтіні» айқын еді.Бұл проблеманы америк. зерттеуші Сидней Фокс шешті.Ол аминқышқылдардың құрғақ қоспасын 130°С дейін қыздырып, 200-ге дейін аминқышқылы бар өте тұрақты полимер алды.Оны протеиноид деп атады.Мұндай полипептидті тізбектер XX ғ-дың 70 жылдары метеориттік заттардағы өзге ағзалармен бірге табылады.
2)Құстарға сипаттамасы
Құстар омыртқалы жануарлардың ұшуға бейімделген тобы 8600 жуық түрі таралған. Орнитология. Олардың дене температурас -тұрақты, жылықанды әрі жоғары (+4 ГС,+430С)
Құстардың терісі жұқа әрі құрғақ,бездері өте аз.Тек кейбір құстарда ғана қауырсындарын майлайтын құйымшақ безі болады. Ірі қауырсындардың теріге еніп тұрған бөлігі -қаламша.Мүйізді өзегі сояуы. Құстардың қаңқасы жеңіл әрі берік.Қаңқасын бассүйек, омыртқа жотасы,иық белдеуі мен қанаттары,жамбас белдеуі мен аяқтары ж\е кеуде қуысы деп бөлінеді.Мойын,қабырғалық ж\е сан бқлшық еттері де жақсы жетілген.Құс тұмсығы тұмсықүсті, тұмсықасты бөлімдерінен құралады.Қоректік заттар безді қарындай асқорту сөлдің әсерінен қортыла бастайды. Етті қарындай ұсақ қиыршық тастардың әсерінен ұсақталады. Етті қарын тістің қызметін атқарады.Оның қабырғасы қалың бұлшықетті, ішкі жағында тығыз қатты қабатты қоректі ұстайды. Ашішекке бауырдан келетін өт өзегі ж\е ұйқы безінің өзегі ашылады.Ашішек пен тоқішектің жуандығы бірдей сыртұытанау тетіктері-жұтқыншақ пен ол көмекей арқылы кеңірдек пен байланысады.Кеңірдек екі ауа тамырға тармақталады.Өкпесінің көлемі шағын, іші ұяшықты болады.Ауа қапшықтарының көлемі өкпеден он есе үлкен. Құстар ұшқан кезде өкпеде ауа құрамындағы оттегіне қан екі рет қанығады.Құстардың мұндай тыныс алу ерекшелігін өосарлы тыныс алу деп атайды. Құстардың көзі өте жақсы көреді,есту мүшесі де жақсы дамыған.оларда иіс сезу мүшесі нашар дамыған.
3)Өсімдіктерді қорғау
Өсімдіктер биосферадағы заттар мен энергия алмасуында басты рөл атқарады.Сондықтан да жасыл өсімдіктерді бейнелі түрде жер ғаламшарының өкпесі деп атайды. Сонымен бірге өсімдіктердің адам өмірінде де алатын орны ерекше.Әсіресе, адам денсаулығы үшін қажетті таза ауаның болуы да жасыл өсімдіктерде жүретін фотосинтез процесіне тәуелді.Жануарлар дүниесі де биосфераның құрамдас бір бөлігі.Жануарлардың табиғатта ж\е адам өмірінде маңызы зор.Олар табиғаттағы заттар мен энергия айналымында негізгі рөл атқарады. Қазіргі кезде жер бетінде жануарлардың екі млн астам түрі белгілі.Олардың ішінде тек жәндіктердің ғана бір млн жуық түрі бар.Қазіргі кезде жануарлар түрлерінің азаюына, негізінен антропогендік фактор әсер етеді.Ондай факторға шектен тыс аулау,тіршілік ететін орта жағдайларының өзгеруі, ретсіз жер сіңдіру,судың, топырақтың ластануы т.б жатады.Қ-да жануарлар мен өсімдіктерге,құстарға арналаған қызыл кітап жарық көрді.(1978,1991,1996)
2006 жылы қ-ның омыртқасыз жанy-ға арналған қызыл кітабы жарық көрді.Оған буылтық құрттардың2,ұлулардың, шаянтектестердің1,өрмекшілердiң 2, жәндіктердің 85 түрі тіркелген. (барлығы 96түр). Қазір бұларға қоса жеке обл-ның Қызыл кітаптары жарық көре бастады. Мысалы,2006 жылы республикамызда алғаш рет Алматы обысының жануарларға арналған қызыл кітабы шықты.
Бұл кітапқа обл.аумағында сирек кездесетін жануарлар тіркелген. Соңғы жылдары шығып жатқан жануарларға арналған Қызыл кітаптарда жеке түрлер 5 категорияға бөлініп беріледі:
Қызыл кітап халықаралық табиғат қорғау одағының Қызыл кітабы-халықаралық дәрежедегі құжат.Қаз-ның Қызыл кітабында сирек ж\е жойылып бара жатқан түрлердің тізіміне енгізілген жабайы омыртқалылардың 87 түрінің ж\е өсімдіктердің 303 түрінің қазіргі таралуы,санының жай күйі,биологиясы туралы мәліметтер келтірілген
Билет
вопрос.
Бейорганикалық заттар немесе Анорганикалық қосылыстар, бейорганикалық қосылыстар — хим. элементтердің өзара және бір-бірімен байланысуынан шығатын заттар. Бұған тізбек түзе байланысатын көміртек қосылыстары яғни органик. және полимерлік қосылыстар кірмейді. Қазіргі хим. ғылымы А. қ-дың гомоатомды және гетероатомды түрлерін қарастырады. Гомоатомды А. қ-ға бір ғана хим. элементтің атомдарынан құралатын элементтік немесе жай заттар жатады. Жай заттың қасиеті оның құрамын түзетін элемент атомының қасиеттеріне сәйкес келеді. Элементтердің периодтық жүйесінде орналасқан барлық элементтер түзетін жай заттар металдар мен бейметалдарға бөлінеді. Металдар электрон беруге, бейметалдар электрон қосып алуға бейім. Олардың арасында екі жақты қасиетті амфотерлік заттар бар. Жай заттардың физ. қасиеттеріне олардың термодинамикалық (атомдану энергиясы, энтропия, энтальпия, фазалық өзгеру темп-сы т.б.), кристалхим. (құрылымы, аллотропиясы т.б.), физ.-мех. (қаттылығы, сызықтық және көлемдік ұлғаюы т.б.), электрфиз. (электр өткізгіштігі, концентраттануы т.б.), оптикалық, магниттік т.б. қасиеттері жатады. Жай заттардың хим. қасиеттері олардың тотықсыздандырғыштық яғни бейметалдық қасиеттеріне байланысты. Гетероатомды А. қ-дың ішіндегі ең қарапайымдары — екі элементтен құралған бинарлы заттар. Олар құрамына байланысты кластарға (мыс., гидридтер, оксидтер, галогенидтер) жіктеледі. Бұлардың атаулары анион түзуші элементтің атына -ид жалғауын қосудан шыққан. Екі элемент байланысып бірнеше бинарлы қосылыстар бере алады. Мыс., азот оттекпен қосылып 5 түрлі оксид береді. Олардың (дальтонидтер) құрамы тұрақты, құрылымы молекулалық болып келеді. Бинарлы қосылыстардың ішінде құрамы тұрақсыз, өзгермелілері де кездеседі (бертоллидтер). Бинарлы қосылыстар ионды (тұзтектес), ковалентті және металл тектес болып 3 түрге бөлінеді. Олардың қатарына интерметалдық қосылыстар да жатады (мыс., мыстың құймалары — қола, жез). Бинарлы қосылыстардың өзара әрекеттесуінен күрделі А. қ. шығады. Олардың құрамына үш не одан да көп элементтер енеді. Күрделі заттар: негіздер, қышқылдар және тұздар болып 3 класқа бөлінеді. Қышқылдар мен негіздер табиғаты қарама-қарсы заттар ретінде өзара оңай әрекеттесіп, тұздар түзуге бейім келеді. Тұздар өз кезегінде қышқылдармен де, негіздермен де әрекеттесе алады. А. қ-дың көпшілігі хим. өнеркәсібінің маңызды өнімдері болып табылады. Қазақстанда олардың көптеген түрлері, мыс., фосфор, хлор, оттек, сутек, көміртек, кремний т.б., түсті металдар (алтын, күміс, мыс, темір, мырыш, қорғасын, титан, ванадий, қалайы т.б.), бинарлы қосылыстар (кальций карбиді т.б.), металдық негіздер (сілтілер), аммоний гидроксиді (мүсәтір спирті), түрлі қышқылдар, тұздар, азот, фосфор, калий тыңайтқыштары, тотияйын, ашудастар т.б. заттар өндіріледі. Өсімдіктер мен жануарлар организмдерінің және микроорганизмдердің жасушалары химиялық құрамы жағынан өзара ұқсас келеді, мұның өзі органикалық дүниенің біртүтастығын көрсетеді. Жасушалар құрамынан И. Д. Менделеевтің периодтык жүйесіндегі 110 элементтің 80-ге жуығы табылған. Жасушада кейбір элементтер көптеу, басқалары анағүрлым аз кездеседі. Әсіресе жасушада төрт элемент — оттек, көміртек, азот және сутек көп мөлшерде болады. Жасуша құрамының 98%-ға жуығын осы төрт элемент күрайды. Жасушаға аз мелшерде болса да кажет біраз элементтер бар. Олар: күкірт, фосфор,хлор, калий, магний, натрий, кальций, темір. Бұлардың жиынтығы — 1,9%. Бұл екі топ элементтерін макроэлементтерге (гр. макрос — үлкен) жатқызады. Қалған элементтер жасушада өте аз мөлшерде (0,01%) кездеседі (1-кесте).
Сонымен, жасушада тек тірі организмге ғана төн ешқандай ерекше элемент жок. Бұл тірі және өлі табиғаттың бір-бірімен байланысы мен бірлігін көрсетеді. Ал атомтұрғысынан қарағанда, органикалық және бейорганикалык өлемнің химиялық құрамы арасында айырмашылық жоқ. Айырмашылық одан гері жоғарырақ — молекулалық құрылым деңгейінде байқалады. Тірі денелерде өлі табиғатта таралған заттармен қатар тірі организмдерге ғана тән көптеген заттар болады.
1-кестеде көрсетілген элементтердің біреуінің жетіспеушіліғінен организмдер ауруға шалдығуы немесе өлімге душар болуы мүмкін. Демек, әрбір элемент организмде белгілі бір қызмет аткарады. Оттек, көміртек, сутек және азот — биополимерлердің негізін құрайды. Жасушадағы биополимерлер: — нәруыз, кемірсулар, нуклеин кышқылдары сол сиякты липидтерсіз тіршілік болмайды.
Темір гемоглобиннің молекуласын құруға катысады. Магний — хлорофилдің құрамына, ал мырыш көптеген тотықтырғыш ферменттердің құрамына кіреді. Na және Са — жүйке талшықтары мембраналарын зарядтайды; кобальт — В12 витаминінің, күкірт кейбір нәруыздардың, ал фосфор — нуклеин қышқылының құрамына кіреді.
Су
Тіршіліктің негізі болып табылатын су молекуласы жасушаның негізгі бөлігін құрайды. Жасушаның 80%-ы судан тұрады. Су ерітінділерінде барлық тіршілікке қажетті процестер жүреді. Судың молекулалық құрылысының таңғаларлык күпия касиетінің бірі — оның асимметриялығында. Сутек атомы оттек атомымен тік сызык бойымен байланыспай, =105° бұрышпен қосылған. Асимметрияның өсерінен теріс зарядталған оттек және екі оң зарядталған сутек әр түрлі жазықтықта орналасады да, судың молекуласы полюсті болады. Сондықтан да суда полюсті және зарядталған молекулалар ериді.
Бір су молекуласы құрамындағы оттек атомы келесі молекула құрамындағы сутек атомымен сутектік байланыс түзеді. Сутекті байланыс су молекулалары арасындағы көптеген байланысты қамтамасыз етеді. Суды қыздырғанда, энергияның азын-аулақ белігі сутекті байланысты ажыратуға жұмсалады. Сутекті байланыстың ажырауы 70°С температурада басталады. Ал 100°С температурада қайнағанда, барлық сутекті байланыс толықтай ажырайды.
Су органикалық және бейорганикалық заттарды жақсы ерітеді. Судың еріткіш касиеттері оның молекулалық құрылымының ерекшеліктерін де айқындайды. Суда бейорганикалық заттардан — тұздар, кышқылдар, сілтілер, ал органикалық заттардан — аминдер, көмірсулар, нәруыздар жақсы ериді. Жасушадағы химиялық реакцияларға қатысатын заттар суда еріген сұйықтық түрінде болады. Жасушаға енетін және одан шығатын заттардың өнімдері, тек еріген түрінде болуы тиіс.
Сусыз тіршілік жоқ. Жасуша массасының көп бөлігін су кұрайды. Адамның эмбриондары мен ми жаеушаларынын 80%-ы су. Адам организміндегі 20% суды жоғалтса, өліп қалуы мүмкін. Сүйек ұлпасының жасушасында 20 % су, бұлшықет жасушасында 76 % су болады.
Дата добавления: 2014-12-15; просмотров: 212 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |