Читайте также:
|
Үлкен көлемді жүк тасымалдау кезінде мемлекет аралық келісімдер қолданылады. Сонымен қатар көлік байланыстарының қарым-қатынасының көлемділігі туып отыр. Мемлекеттер арасындағы құқықтық қатынастар мынадай тәртіпте: халықаралық хабарламаның көліктік жолдары мен көлік қаражатын пайдалану; жүк тасымалы кезіндегі мемлекет аралық қатынастың тәртібін бекіту; халықаралық көлік ұйымдарындағы қызмет болады. Халықаралық келісімдерге көліктің әр түріне байланысты дайындалған конвенциялар мен келісімдер жатады. Олар осы құжатқа қол қойған елдің заңды да жеке де тұлғасы орындауға міндетті болады.
Көлік саласындағы халықаралық келісімдер мынадай ұйымдастырушылық, техникалық, коммерциялық, құқықтық мәселелерді қамтиды:
Көліктің жеке түрлерінің қызметінің жалпы принциптері;
Халықаралық хабарламалар ұйымы;
Жолаушылар мен жүк тасымалдаудың коммерциялық шарттары;
Жүк тасымалына жалдау бағалары мен тарифтері;
Мемлекеттер арасында көліктік байланыстарды жетілдіру;
Тәртіптік жүктер тасымалдау және сақтау, перегрузка щарттары;
Халықаралық тасымалдаусаласындағы жүк иелерінің мүліктік қызығушылықтарын қорғаудың құқықтық сұрақтары;
Қоршаған ортаны ластануының алдын алу
Халықаралық көлік проблемалары түрлі халықаралық көлік ұйымдарында шешіледі. Оларға сауда мен даму бойынша БҰҰ Конференциясы; Ішкі көлік бойынша Комитет құрылған Еуропалық экономикалық комиссия; халықаралық сауда құқығы бойынша БҰҰ Комиссясы жатады.
Көліктің түрлі түрлері бойынша халықаралық ұйымдар құрылды және белсенді жұмыс істеп жатыр. Осылайша, теміржол көлігі бойынша Теміржол ынтымақтастық ұйымы (ТЖЫҰ), Жүк вагондарының жалпы паркі, ТЖЫҰ ішінде құрылған көліктік құқық бойынша тұрақты топ, Халықаралық темір жол хабарламаларының орталық бюросы және т.б. Автомобиль көлігі бойынша үкіметтік емес – Халықаралық автомобиль көлігі одағы. Әуе көлігінде халықаралық азаматтық авиация туралы Конвенцияға сәйкес Халықаралық азаматтық авиация ұйымы бар, сондай-ақ мамандандырылған үкіметтік емес – Халықаралық әуе көлігінің ассоциациясы жұмыс істейді. Су көлігі бойынша Үкіметаралық Теңіз Ұйымы, Халықаралық Балтық теңіз конвенциясы, Халықаралық теңіз комитеті, Халықаралық кеме ұстаушылар ассоциациясы бар. Жүктерді көліктік жабдықтау бойынша Жабдықтаушы ассоциациялардың халықаралық федерациясы құрылған.
Төменде негізгі көліктік келісімшарттар мен түрлі көлік түрлері бойынша келісімдер қысқаша сипатталады.
Халықаралық теңіз тасымалы. Коносаменттің құқықтық статусын және теңіз жүк тасымалы қатысушыларының ара қатынасын анықтайтын негізі халықаралық келісім 1924 жылғы коносамент туралы кейбір ережелерді бірыңғайландыру туралы Брюссель конвенциясы болып табылады. 1968 жылғы Брюссель хаттамасымен бұл конвенцияға кейбір өзгертулен енгізілді. Қазіргі уақытта Брюссль конвенциясына 70 аса мемлекет қатысады. Гаага ережелерінде теңіз жүк тасымалдаушысы жүк үшін жауапкершілігі туралы мәселеге бас назар аударылған. 1924 жылғы Брюссель конвенциясының ережелеріне түрлі, әсіресе, дамушы елдердің жүк иеленушілерінің сынын есепке алғанда 1978 жылы халықаралық теңіз жүк тасымалына септігін тигізетін, Гамбург ережелері ретінде танымал, жүкті теңізбен тасымалдау туралы БҰҰ-ның конвенциясы қабылданды.
Жолаушылар мен жүкті теңіз тасымалдауы бүгінгі күнге дейін 1961 жылғы жолаушыларды теңізбен тасымалдауға жататын кейбір ережелерді бірыңғайландыру туралы Халықаралық конвенциямен тәртіптелген. 1987 жылы теңіз тасымалы, олардың жүгі, көлік құралдары және қол жүгі туралы жаңа конвенция күшіне енді (Афинская конвенция).
Халықаралық өзен тасымалы. Дунай өзені арқылы халықаралық тасымалдауға қатысты мәселелер дунай елдерінің өзен пароходшылығы арасында бекітілген Братислав келісімдерімен реттеледі. Оларға қатысушылардың бірі – 1955 жылғы Дунай өзені арқылы жүк тасымалдау бойынша жалпы шарттар туралы Келісім – Болгария, Венгрия, Румыния, СССР және Чехославакияның пароходшылығы болды. 1966 жылы бұл келісімге Югославияның өзен пароходшылығы қосылды, ал 1968 жылы Австрия мен ГФР қосылды. Келесі қадам 1978 жылы бұл пароходшылар Дунай арқылы тасымалдаудың жалпы шарттары туралы Халықаралық келісімге тұруы болды. 1979 жылы сол пароходшылар халықаралық жүк тарифтери туралы келісімге қол қойды.
Халықаралық теміржол тасымалы. Хадықаралық теміржол тасымалдары туралы ең жанжақты көп жақты келісімдердің бірі жолаушылар тасымалы мен жүк тасымалы туралы өткен ғасырдың соңында бірнеше еуропалық елдер арасында келісілген Берн конвенциялары болып табылады. Кейіннен олар бірнеше рет қаралды. Қазіргі уақытта 1980 жылдан теміржол тасымалы туралы Берн конвенциясының біріккен мәтінінен тұратын бірыңғай Конвенция қолданыста. Берн конвенциясының қатысушылары болып көптеген еуропалық және біраз азия мен африка елдері табылады.
Ресей және ТМД елдері бұл конвенцияға қатысы жоқ, сондықтан теміржол хабарламаларында бұл елдермен Ресей және ТМД теміржолдарымен халықаралық келісімдері жоқ. КСРО, соның ішінде Ресей және шығыс-еуропалық елдер 1974 жылдан өздерінің халықаралық жүк жолдары мен халықаралық жолаушылар жолдары туралы Келісімдері болды. Бұл келісімде Азия елдері де (Қытай, Солт.Корея, Монголия, Вьетнам) болды. 1991 жылы Келісімнен еуропалқы елдерден шығып кетті, бірақ бұрынғы КСРО елдері территориясында жүк жөнелтпе тасымалының формасы сақталып қалды. Ресейдің Австрия, Иран, Турциямен көліктік келісімдері бар. Батыс елдерге жүкті жеткізу мен қайтару туралы келісімге шекаралық теміржол бекеттерінде қайта рәсімдеу арқылы іске асады.
СМГС тасымалдауға арналған жүкті қабылдау мен оларды алушыға беру тәртібін бекітеді. Тасымалдаудың, теміржолдың коммерциялық реквизиттерінің келісімшартын бекіту, жүкті жеткізу мерзім, ерекше шартта жүк тасу (ұзақ, ауыр, қауіпті, химиялық, тез бұзылатын, тірі) ережелерін бекітеді.
Халықаралық әуе тасымалы. Әуе тасымалы бойынша халықаралық келісімдер қатарына 1929 жылы Варшавада қой қойылған және келесі: 1955 жылы Гаага, 1971 жылы Гватемальск, 1975 жылы Монреалда хаттамалармен толықтырылған халықаралық әуе тасымалына қатысты кейбір ережелерді бірыңғайландыру бойынша конвенциялар жатады. Оған әлемнің көпшілік елдері қатысады.
Варшава конвенциясы реттеуші әуе жолдарында пайдаланылады. Ретсіз жолдардағы әуе тасымалдауы туралы келісімшарттың құқықтық негізі болып 1961 жылғы халықаралық әуем тасымалдауына қатысты кейбір ережелерді бірыңғайландыру туралы Гвадалахар конвенциясының ережелері табылады.
Халықаралық автомобиль тасымалы. Жолдың бұл түрі 1961 және 1968 жылдары күшіне енген Халықаралық қауіпті жүктерді автомобильдік тасымалдау туралы Еуропа келісімі мен Халықаралық жүкті автомобильдік көлікпен тасымалдау келісімшарты туралы Конвенциямен реттеледі. Оған әлемнің көпшілік елдері қатысады.
Еуропалық елдерде халықаралық автомобиль жолдарында кедендік тәртіпті жеңілдету мақсатында 1959 жылы халықаралық жол тасымалы кітапшасын пайдалана отырып, халықаралқы жүк тасымалы туралы Кедендік конвенция бекітілді. 1975 жылы оның жаңа мәтіні қабылданды.
Халықаралық аралас тасымал. 70 жылдары бірнеше халықаралық ұйымдар аясында тікелей аралас тасымалдау келісімшарты туралы келісім жобасы дайындалды. Соның нәтижесінде 1980 жылы халықаралық аралас тасымалдау туралы БҰҰ Конвенциясы қабылданды.
"Инкотермс" тауарлар жеткізудің базистік шарттары.
Оқырман сатып алу мен сатудың келісім-шартының мазмұнымен таныс болуы керек және осы келісім сатушы мен сатып алушының қатынастарын ғана (соның ішінде жүктің тасымалының сұрақтарын)тасымалдаушылардың қатысынсыз реттейді. Қатынастың ауқымы тасымалдаушылармен ұсынылған жеке құжатпен –тасымал келісімшарты,мазмұны төмендегідей болады. Әр түрлі елдердің сауда-экономикалық ынтымақтастығы ішкі экономикалық келісім арқылы болады(келісім, келісім-шарттар) тұжырымын.Келісім және оның орындалуы маңызды, ал тауардың халықаралық сатып алу-сатуының келісімдері өте маңызды және тауар тасымалы оның негізі. Дербес жағдайда, тауарды сатып алу-сатуының келісімдері және оның қағидалары маңызды. Ішкісаудалық мәмілелерде серіктестер арасындағы міндеттерді анықтау қажет,яғни сатушыдан сатыпалушы арасындағы тауар жеткізілімі(тасымал, тауарды тиеуге дайындық,тиеу жұмыстары,сақтандыру,кедендік құжаттары және т.б.)Осы міндеттердің әр қайсысының шығындары 30-50 пайыз тауар бағасын құрайды.Тауар тасымалының шығындары тауар бағасын құрайды.Тауар тасымалында тауардың бұзылуы тәуекелі бар.
Тауар жеткізудегі сатушы мен сатып алушының құқықтарын анықтау үшін тасымалдың базистік қызметтері жасалынды.Базис қызметінің екіжақ арасындағы таңдауы келісімге байланысты бірінші кезекте тауар тасымалы мен жеткізу қызметі.Базистік қызмет деп аталу себебі,тауар бағасының базисін(негізін) және оның деңгейіне әсер етеді.
Базистік қызметті бірегейлендіру үшін Халықаралық сауда палатасы 1936 жылы «Халықаралық сауда терминдерінінің ережесін»(Инкотермс) шықты.Кейінірек жаңа баспалар 1953,1967,1976,1980 және 1990 жылдары шықты.Бұл тасымалдаудың жаңа түрлерінің контейнерлі тасымал шығуына әкелді.
Қазіргі кезде «Инкотермс 1990!»қолданылуда ол 4 топқа бөлінген.Бірінші топ-сатушы сатыпалушыға тауарды өз қоймасында көрсетеді(Е тобының ережесі)Екінші топ-сатушы тасымалдаушыға тауарды көрсетуге міндетті(Ғтобының ережелері)Үшінші топ С- сатушы кездейсоқ жағдайдан және тауардаң бұзылудың тәуекелінен сақтану үшін тасымалдау келісімін жасайды.Төртінші топ Д-сатушы келісілген жерге тауарды жеткізу кезіндегі шығындарды,тәуекелді өтейді.Тікелей және аралас тасымалдауда да базистік қызметтер қолданылады.Инкотермс»келісімшартта көрсетілгенде қолданылады.Халықаралық ережелер қатал,олардың толық немесе бір бөлігінің қолданылуы келісуші тараптармен бекітіледі.«Инкотермс»ережелеріне сәйкес келетін жағдайларға шара қолданылмауы мүмкін,егер тараптар өзге ережелер қабылдаса,сондықтан осы жағдайды болдырмау үшін «Инкотермс»1990 шарты келісімшартта көрсетілуі тиіс.
Инкотермсте тауарға деген меншік көрсетілмеген.Мұны келісімшартта ескеру керек.Ресейлік компаниялар шетелдік компаниялармен келісімшарт құру кезінде Инкотермсті қолданады.Сонымен қатар кей елдермен тауар жеткізуде жалпы екіжақты келісім қолданады және тауар жеткізудің базистік қызметі де қамтылған.Инкотермс сияқты оларда кеңесберуші,сондықтан тараптар оны қолдануға міндетті емес. Ақырғы уақытта практикада Халықаралық сауда Инкотермс кең танылып көптеп қолданылуда,өйткені ондағы термин ережелер Әлемдік нарықтағы саудада қалыптасқан қағидалар мен ережелерге сәйкес.«Инкотермс-1990» тауар жеткізудің базистік қызметінің 13 түрін анықтайды:
| «Е»тобы тауардың зауыттан әкетілімі | EXW франк-зауыт |
| «Ғ»тобы негізгі тасымалдау сатып алушымен төленеді | FCA франк-тасымалдаушы FAS франк-айлаққа кеменің бортына FOB франк-кеменің бортына |
| «С»тобы негізгі тасымал сатушымен төленеді | CFR баға и фрахт CIF баға, сақтандыру, фрахт СРТ фрахт/жеткізілім төлемі төленгенге дейін.. CIР фрахт/жеткізілім төлемі және сақтандыру төленгенге дейін … |
| «Д»тобы тауардың жеткізілуі | DAF жеткізілім шекарада DES кемеден DEQ айлақтан DDU жеткізілімге дейін. ақысыз-пұ баж DDP жеткізілімге дейін. баждың төлемақысымен |
Тауар жеткізудің базистік қызметінде қолданылатын «франк» термині «еркіндік»сөзінен шыққан және сатып алушы тауарды жеткізудегі тәуекелден,шығыннан сақтанғанын білдіреді.
«Фрахт»және «тасымал төлемі»терминдерінің айырмашылығы келесідей,біріншісі теңізге және әуе транспортына қатысты,ал екіншісі- жерге.
EXW-франк-зауыт.Бұл жағдайда сатушы тауарды сатып алушыға өзінің кәсіпорнына уақытында жеткізуге міндетті келісімшартта көрсетілгендей.Сатушы сатып алушыға өзінің тасымал жабдығын көрсетуге міндетті емес.Егер бұл орын алса,онда сатып алушы осы операцияның шығындарын төлейды.
Кездейсоқ тәуекелдік шығын,тауардың бүліну және жойылу шығындары сатып алушыға өтеді,егер қоймадағы тауар келісім шарт бойынша негізгі тауар ретінде сатып алушының қарауында болса.Бұл жағдайда тауар тасымалында әр түрлі транспорт қолданылады.
FCA-франк тасымалдаушы.Осы базисті қызмет экспорт тауары тасымалында және де экспорттық лицензия,кедендік декларация қоса сатып алушымен белгіленген жерде қолданылады.Тасымалдаушы белгіленген тұлға емес.Тасымалдаушы ретінде тасымалдаушы-экспедиторлық фирма да бола алады,яғни тауар жеткізуді жауапкершілікке ала алатын.
Осы базистік қызмет бойынша тасымалдау шарттарын және тасымалдау фирмасын сатып алушы таңдайды.Ол өз ашасынан тасымалдаушымен келісімге отырып,сатушыга белгіліенген жерімен уақытын хабарлауға міндетті.
Кездейсоқ тауар бүлінуі немесе жойылу сатып алушыға өтеді,егер белгіленген жерде тауар тасымалдаушының қарамағында болғанда.
Жүк қалыптастыру шығындары сатып алушымен төленеді:егер бұл шығынды тасымалдаушы экспедиторлық фирма жасаса.
«Франк-тасымалдаушы»қызметі барлық тасымалдау түрлерінде қолданылады. Риск случайной гибели переходит на покупателя с момента фактической поставки товара вдоль борта судна в обусловленном порту погрузки и в срок, указанный в договоре.
FAS-еркін кеменің бортына.Бұл базисті қызмет тек теңіз және өзен тасымалында қолданылады.Мұнда сатушы өзінің есібінен келісімшартта белгіленген кеменің бортына тауарды жеткізуі керек және бұл жайлы сатыа алушыны хабардар етуі тиіс.
Сатып алушы бірінші кезекте кеме жалдап,сатушыны тауар алмасатын орынды хабарлап,кеменің атын,тауардың келу уақытын,кемеге тауарды тиеу жайлы ескертіп,кедендік және экспорттық формальділікті жою керек.
Тауардың бүліну және жойылу қаупі сатып алушыға,егер тауар кеме бортына келісімшартта белгіленген уақытта жеткізілсе.
FOB-борттағы еркіндік.Бұл базисті қызмет сатушы тауарды кеменің бортына келісімшартта белгіленген уақытта жеткізуге міндетті және экспорттық формальділікті қалыптастыру қажет.Сатуп алушы өз есебінен кеме жалдап,сатушыны кеменің атын және жүк тиеу уақыт жайлы хабардар етуі қажет.Тауардың жойылу және бүліну шыңындары сатушыдан сатып алушыға өтеді,егер тауардың кемеге жеткізілгенінде.
Екіжақта тауар сақтандырады,яғни сатушы кеменің бортынан тауарды аулаққа жеткізгенге дейін сақтандырса,ал сатып алушы таурды кемеден айлаққа жеткізілгенінен бастап қоймаға жеткізілгенге дейін сақтандырады.
CFR-баға және фрахт.Бұл базисті қызметке сәйкес сатушы кеме жалдап,жалдаған ақыны төлеп,келісімшартта белгіленген уақытта тауарды айлаққа жеткізуі керек.Бұл дегеніміз төленген ақы тауар бағасына кіреді.
Сатушы сатып алушыға таза коносамент көрсетіп,яғни онда тауардың жағдайы және орамы көрсетілген.Тауарды тиеу шығндарын сатып алушы төлейді.Тауардың бүліну және жойылу қаупі тауар айлаққа жеткенде сатып алушыға өтеді. cfR қызметі сатушыны экспорттық формальділікті жоюды міндеттейді.Тек өзен және теңіз тасымалында қолданылады.
CIF-баға,сақтандыру,фрахт.Бұл қызмет теңіз және өзен арқылы тауар тасымалында қолданылады.Сатушы кеме жалдап,жалдау ақысын төлеп, тауарды айлаққа жеткізіп оны еме бортына тиеп,келісім шартта белгіленген уақытта жеткізіп және саиып алушыға таза борттық коносамент беруі керек.Сатушы тауарды кездейсоқ жағдайдан сақтандырып өз атына жазылған сақтандыру полюсін беруі қажет.Осылайша,тауарды жеткізуде тауардың бағасына сақтандыру және жалдау ақысы кіреді.
Егер барлық тәуекелдер анықталып көрсетілсе,онда фирма үшін СИФ келісм шарты қолайлы болады.Бір жағынан тауар толық сақтандырылған және сатушы максималды баға алады және де тек тауарға төлейді.СИФ келісіміндегі қолайсыздық ол сатушы жүкті тиеуден бұрын сатып алушыда импорттық лицензия бар екеніне көз жеткізуі тиіс.Оның алуды соған байланысты формальділікті сатып алушы төлейді.
СРТ-фрахт/иасымал төлемі төленгенге дейінгі...Бұл базисті қызмет тасымалдаудың барлық түрлері үшін қолданылады,мысалы аралас контейнерлі және т.б. Сатушы келісім шартқа сәйкес тауарды белгіленген орынға өз есебінен жеткізуге міндетті.Ол тауарды бірінші тасымалдаушыға беріп және тасымал хатын алуы керек.Сатушы сатып алушыға тасымалдау құжатын көрсете алады.
Сатып алушы белгіленген орынды көрсетеді және тауар қабалдаған уақыттан бастап барлық шығындарды төлейді.Тауардың кездейсоқ бүлінуі немесе жойылуы тасымалдаушыдан тауарды қабылдап алғанда сатыпалушыға өтеді.СРТ базистік қызметі сатушыны барлық экспорттық формальділікті жоюды қажет.
СІР-фрахт/тасымалдау төлемі және сақтандыру төленгенге дейінгі...Осы базистік қызметте тасымалдау келісімін жасап және белгіленген жерге тауар тасымал шығындарын төлеп,тауарды сақтандырып,тасымалдаушыға тауарды беруі қажет.
Сатып алушы орынды белгілеп және тасымалдау шығының барлығын көтереді.Тауарды тасымалдаушыға бергенде тәуекел сатып алушыға өтеді.Бұл базисті қызметте сақтандыру бағаны жоғарылатады.СІР қызметі сатушыны экспорттық формальділікті жоюды керек етеді.
DAF-шекараға жеткізу.Бұл қызмет сатушының міндеті тауарды шекараға жеткізгенде орындалғанын білдіреді,бірақ шекераға жеткізу келісім шартта көрсетілген.Сатушы тауарды белгіленген жерге жеткізіп және тасымал құжатын беруі керек.
Сатып алушы тауар белгіленген жерде қабылдап алып,өз есебінен кедендік және басқа шығындарды төлеп,тиеу және түсіру шығындарын төлеуге міндетті.Егер тәуекелді сақтандыру полюсімен жапқысы келсе,Инкотермс сатып алушымен сатушының біреуі толық сақтандыру жасауға кеңес береді.
DES-кемеден.Бұл базисті қызмет теңіз және өзен тасымалында қолданылады.СІҒ қызметі сияқты,келісімде көрсетілгендей сатушы өз есебінен тауарды белгіленген орынға жеткізіп кеме бортына тиеуі керек.Ол сатып алушыны кеменің жету уақыты жайлы хабардар етіп,тасымалдаушыдан тауарды алғаны жөніндегі құжатты табыстайды.Сатып алушы кеме бортына тауар келген сәттен бастап тәуекелдік шығындарды көтереді.
DDU-жеткізуге дейінгі...төлемдерсіз.Егер тауар белгіленге орынға сатыа алушыға импорттаушы-елге жеткізілсе,сатушының міндеті орындалады.Сатушы тауарды белгіленге жерге жеткізілуінде барлық тәуекелдер мен шығындарды көтереді.Егер тараптар келіссе,онда сатушы өзіне импорттық формальділікті өзіне алады және ол келісімшартта көрсетілуі керек.
DDP-жеткізуге дейінгі...төлемдермен. Егер тауар белгіленге орынға сатыа алушыға импорттаушы-елге жеткізілсе,сатушының міндеті орындалады.Ол сатушының барлық міндеттерін көрсетеді және барлық тасымал түрлерінде қолданады.
Сатушы сатыпалушының қарамағына белгіленген орынға уақытында тауарды жеткізуі және тауардың қабылданғаны жөніндегі құжатты табыстауы керек.Сонымен сатушы өз есебінен тасымалдау келісімшартын жасап және тауарды жеткізуде барлық тасымал шығынын көтереді.
Белгіленген жерде сатып алушы сатушыдан тауарды қабылдап алады.Келісім шартта тауарды тиеу көрсетілмесе,онда тауарды тиеу шығындары сатушымен төленеді.Тәуекел және жойылу шығыны сатыпалушыға өтеді егер тауар қабылдалып алынса.Келісімшарт жасау арқылы нақты келісім орнын белгілеуге,кім жойылу шығындарын төлейтінін шешуге болады.
Дата добавления: 2014-12-18; просмотров: 116 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |