Студопедия  
Главная страница | Контакты | Случайная страница

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

МОДЕЛИРОВАНИЕ В ПРОЕКТИРОВАНИИ МЕТОДИК ВЫПОЛНЕНИЯ ИЗМЕРЕНИЙ

Читайте также:
  1. DCOR моделирование как разновидность стандарта SCOR модели.
  2. I. Из истории развития методики развития речи
  3. II. Порядок выполнения
  4. II. Порядок выполнения курсовой работы
  5. II. Порядок выполнения, рецензирования и защиты курсовой работы
  6. II. Связь лексикографии с методикой обучения иностранным языкам
  7. II. ЦЕЛИ И ЗАДАЧИ ВЫПОЛНЕНИЯ КУРСОВОЙ И ВЫПУСКНОЙ КВАЛИФИКАЦИОННОЙ (ДИПЛОМНОЙ) РАБОТЫ
  8. II.Государственные испытания средств измерений
  9. III. Организация разработки тематики и выполнения выпускных квалификационных работ
  10. IV. Организация выполнения выпускной квалификационной работы

Конфуций үшін ізгілік, түсінік, еріктілік жолы маңызды. Онымен пікірлескен шәкірттерінің бірі, мемлекетті басқару ісі хақында «Жолы барларға жақындату үшін жолы жоқтарды жазаласақ қалай болады», – деп сұрақ қояды. Конфуций оған:
– Сіздің қолыңызда басқару тізгіні, Сізге жазалаудың қажеті не? Сіз жақсы істермен ғана айналысыңыз, сонда барша халық барлық жақсылыққа ден қояды. Қадірменді басшының жақсылығы – жел, ал, халықтың жақсылығы – шөп. Шөп желдің бағытына иіледі /2/, – деп жауап береді.
Екі үш жолдан ғана тұратын трактатта мемлекетті басқарудың аса мәнді принципі көтерілген. Конфуций «Елдің күші басшысында, ал, басшының күші жақсы істермен үлгі бола білуінде. Басшының жақсы істерін халық үнемі қолдап кетуге дайын», – деген шындықты ойшыл да астармен жеткізеді. Шындығында, мемлекеттің кері кетуі басшылардың заңсыз әрекеттерге баруынан, биікті қарақан басының пайдасына жаратуға ұмтылуынан басталатыны белгілі. Конфуций мемлекетті басқаруда ізгіліктің, саналықтың, тәртіптің және ережелердің басым болуын қалайды. Ол үшін, диктатура мен зорлық жүйесі билікке зиянды болып есептеледі. Конфуций «Қайырымдылыққа иек артқан Билеуші Темірқазық жұлдызындай, өз орнынан міз бақпайды. Басқа жұлдыздар оған қарап сап түзейді», – деп айтады. Ол ой әл-Фарабиде түрленіп, қайырымды қаланың басшылары туралы айтылса, Абай мен Шәкәрімде «не істейді өңшең нөл, единица болмаса», – делініп, адамның, тұлғаның кемелдігі туралы идеяға ұласады.
Конфуцийдің трактаттарынан Абай көксеген «толық адам», Шәкәрім армандаған «ұжданды адам», «шын таза жан» үлгілерімен үндестік байқаймыз. Қытай ойшылы «адамдарға танымал емеспін деп қиналмайтын адам парасатты. Достарың алыстан іздеп келсе саған қуаныш емес пе? Оқып ұдайы жетілуге ұмтылу бақыт емес пе?» – деп түйіндейді. Демек, мақтаншақтық, өркөкіректік, жалған атақ, билікқұмарлық адамға зиянды. Қарапайым, абзал жандар адамды алыстан өзіне тартады. Ал, бұдан біз осындай адам білім мен өнер үйренсе нұр үстіне нұр болады, – деген ойды анық ұғынамыз және үлгі етеміз. Конфуций да қазақ ойшылдары сияқты қарапайым адами құндылықтарға ден қою арқылы, өзінің тәрбиелік, насихаттық және рухани ұстаздық үлгісін ұсынады.
Конфуций адамгершіліктің жасандылық және әдемі айтылған жалған сөзбен мүлдем қауышпайтынын ескертеді. Ұлы ұстаз Қытай халқын ұлттық тамырларға, яғни, ұлды әкені құрметтеуге, ал, әке мен ұлды билеушіні құрметтеуге шақырады. Үлкенді сыйлап үйренген ұл – Билеушіні де сыйлауды біледі. Ондай ұл үшін бүлік пен көтеріліс жат қылық. Мемлекеттің тамыры сыйластықта, адамдардың өзара сыйластығы дамудың жолы. Конфуций осындай жолды таңдасақ адамгершілікті таңдағанымыз емес пе? – деген терең қағидалық тұжырымды күн тәртібіне қояды.
Бұл ойлардың қазіргі адамзат қоғамы үшін маңыздылығы бір мысқал да кеміген жоқ. Өкінішке орай, үлкен мен кіші арасындағы, ер мен әйел арасындағы, билік пен халық арасындағы өзара силастық құбылысына терең сызат түсуде. Сыйластыққа түскен ауру халықты меңдей берсе, халық адамгершілік сапаларынан мүлдем алыстап кетпек. Қазір заманды «ақша патша» билеп тұрғанда, прагматизм философиясы сананы жаулап тұрғанда Конфуций ұсынған «сыйластық» категориясының рухани құтқарушылық рөлі арта түсуде. Этникалық, әлеуметтік, саяси тұрақтылық баянды болатындығын Конфуций дұрыс анықтап берді. Мәселе, түптің-түбінде отбасынан басталатын өзара сыйластыққа келіп тіреледі. Конфуций айтып отырған адамның тамыры осы.
Конфуций адам өмірін жақсартып, игілік пен молшылыққа жетелейтін қарапайым шындықтарға ерекше ден қояды. «Көптеген, мыңдаған жүк арбасы шығарылатын аймақтың басшысы іске ұқыпты, қорларға үнемді, әділетті болуы міндетті. Ол адамдарды жақсы көріп, өзгеріп отыратын жыл мезгілдеріне сәйкес еңбекке бастап отыруға тиісті», – деп көрсетеді. Дананың ойы халыққа түсінікті, қарапайым және пайдалы. Конфуций еңбек процесін ұйымдастырудың барысында үнемділік пен тиімділіктің маңызын ерекше атап көрсетеді. Оның пікірінше, табысқа білімділік пен ғылымы барлар тез жетеді. Ал, білімнің бастауында адамгершілік тұрып, адамгершіліктің бастауында кішілердің ата-анасын құрмет тұтуы тұрады. Сыртта да үлкендерді тыңдау, сақ бола білу, шындықты айту, адамгершілігі бар адамдармен жақын болу абзал, – деп біледі қытай данасы. Конфуцийдің осы ойына назар салсақ «тыңдай білу, сыйластық – үлкенге құрмет – еңбекқорлық – білімқұмарлық» сияқты құндылықтар жинақтала синтезделініп адамгершілік деген аса мәнді адами сапаны жасайды екен. «Білімдімін» деп кеуде соққан білімді емес, нағыз білімді ата-анасына жан-тәнімен қызмет ете алған, билеушісінің қауіпсіздігі үшін жанын қиюға дайын, достарына әділ сөз айта білетін жан. Ондай адам өзін білімдімін деп санамаса да білімділер қатарында.

 

 

  9.Платонның Дүниені «Идеялар әлемі» мен «Заттар әлеміне» бөлуінің себептерін талдаңыз

Платон Идеялар Әлемінің теориясын жасап, Аристотель Дүниедегі материя мен форманың ажырамас бірлігін паш етеді.Көне замандағы ғылымдарды жіктеу мәселесі – ғылым тарихының өзекті мәселелерінің бірі. Әрине, мұндай іспен әдейі айналысқан сол кезде ғалымдар болды десек, артық болар еді. Дегенмен де, көне грек философиясының ұлы жүйелер жасаушылары Платон мен Аристотельдің еңбектерінде бұл мәселе олардың назарынан тыс қалған жоқ. В.Вундтың айтуына қарағанда, көне заманда ғылымды жіктеу философияның өзін жіктеумен тең болды, өйткені, жеке ғылымдар әлі оның шеңберінен шығып дербес дәрежеге ие болған жоқ еді (қара: В.Вундт. Введение в философию. М.Добросвет, 1998, с.44-46). Мұндай пікірмен толығынан келісуге болады.

Қайсыбір саланы жіктеу үшін оған негіздемелер, критерийлер (анықтаушылар) керек. Ұлы Платонның еңбектерінде ондай анықтаушы ретінде дүниетанымдағы адамның рухани қабілеттерінің айырмашылықтары қойылған. Мұндай адамның рухани қабілеттері – үш. Біріншіден, Дүниені үғымдармен тану. Платонның барлық еңбектерінде ол диалог (сұхбат), я болмаса, сұрақ пен оған жауап беру арқылы жүреді. Екіншіден, сезімдік қабылдау арқылы біз Дүниедегі заттарды көреміз, олардан шығатын дыбыс пен иісті аңғарамыз т.с.с. Үшінші – ырық пен тілеу, қажет ету. Олар адамның өмірдегі іс-әрекетін тудырады. Осыған сәйкес Платон үш жеке ғылымдарды мойындайды. Олар: диалектика, физика және этика. Платонның диалогтарына көз жіберсек, «Теэтет», «Парменид», «Софист» - диалектика мәселелеріне арналған, «Тимей», «Федон» - физикаға, «Мемлекет», «Саясаткер» - этикаға. Платон диалектиканы ең жоғары ғылым деп санайды, өйткені, ол рухтың ең биік қабілеті – ойлайтын парасат. Олсыз физика мен этика – толық емес, жетілген білім өз салаларында жасай алмайды. Сондықтан, диалектика оларды да самғап өтеді. Бұл қарым қатынасты былайша көрсетуге болады

  10.Аристотельдің материяға қатысты ойларын еске түсіріңіз

Сөзіміз жалпылама, абстрактылы болмас үшін, мынандай мәселенің қойылуы және шешілуін алайық. Жоғарыда біз Аристотель Платонға қарсы шыға отырып, мазмұн мен форма, ягаи материя мен форма мөселесін көтерді, олардың өзара байланысын ашпақшы болды дедік қой. Ал енді осы екі категорияның ("материя" мен "форманың") диалектикалық қатынасын талдай отырып, Аристотельдің философиялық жүйесіне көз жүгіртелік.Аристотельдің анықтамасындағы "материя" Платонның ұғымындағыдан әлдеқайда өзгеше. "Материя", Аристотельдің ойынша, "субстрат" (латын тілінде "негіз", "астар" деген мағына береді). Ол өзінің анықтаушысынан, формасынан айырылған процесс. Сайып келгенде, бұл материя, субстрат тек қана мүмкіндік күйінде қалады. Бірақ ол мүмкіндіктен шындыққа айналуға тиіс. Сонда бұл процесс қалайша бір— біріне өтеді?
Ең алдымен материя белгілі бір формаға ие болады. Бұл процесс мүмкіндіктің жүзеге асуы, оның шындыққа айналуы. Ендеше, форма жоқтан бар болмайды, болмыс еместен тумайды. Өйткені болмыс еместен ештеңе де шықпайды ғой. Ал, екіншіден, форма болмыстан да тумайды екен. Егер ол болмыстан пайда болса, онда жаңадан болған нәрсенің бұрыннан да бар екендігі даусыз болар еді.
Сонда Аристотельдің формаға берген анықтамасы, жалпы Платонның идеясын, яғни идеалдықты елестететін болды ғой. Бәрін былай қойғанда, жаңа замандағы К.Маркстің тауарды, құнды, қосымша құнды, тағы басқаларын әрі реалды, әрі идеалды деп анықтағанына ұқсас болып шықты ғой деген ойға келуіміз де мүмкін.Ол да рас. Шынында да, болмыстың болмауы және шын мәніндегі болмыс осы Аристотель айтып отырған форманы көз алдымызға елестетеді. Яғни Аристотельдің тілімен айтқанда, форма әуелгі кезде болмыс "мүмкіндігі". Ал оның мүмкіндікген шывдыққа айналуы форма болып шығады.Бірақ мәселе мынада. Қалайша болмыс болмыс емеске, одан керісінше айналады, ол ненің әсерінен болады? Оның қайнар көзі қайда жатыр? Аристотельдің айтуынша, шындық болатын болмыс формасы әуел басында өзінің бойына мүмкіндікгі сақтайды екен. Өзінің ойын Аристотель былай деп түсіндіреді. Адам әуелгі кезде сауатсыз еді, енді сауатты болды. Оның сауатты болғаны, бұрынғы сауатсыздығынан емес, керісінше, адамның сауатты болғаны, оның бойында сауаттылыққа деген мүмкіндіктің (қабілеттің) бар болғандығынан.
Ендеше материяның, субстраттың бойында екі жағдай бар. Бірі — онда әлі "форма жоқ", ол кейін пайда болады, екіншіден, онда болашақта "формаға" айналатын мүмкіндік бар. Бұл бір процестің екі жағы. Бірі — теріс анықтама, ал екіншісі — оң анықтама.
Материя деген ұғым, Аристотельдің түсінігі бойынша, бір жағынан субстрат, яғни негіз, бірдеңенің ішкі астары. Бұл шын мәніндегі таза мүмкіңдік қана деуге болады. Екінші жағынан материя мүмкшдік қана емес, ол іске асқан шыңдық. Айталық, егер біз "мраморды" алсақ, ол өз алдына жатқан "материя", яғни сезімдік зат. Оның осы күйінде химиялық, физикалық, биологиялық ерекшеліктері, қасиеттері бар. Оларды ешкім жоққа шығара алмайды. Бұл, Аристотельдің тілімен айтқанда, "соңғы материя" болады.
Ал енді оның осы табиғи қасиеттерінен басқа жағына, оның іске асатын мүмкіндігіне көңіл бөлсек, оның шындық жағдайы туады. Бұл мүмкіндікті (ешқандай физикалық, химиялық, биологиялық қасиеттерімен ғана шектелмейтін) ешуақытта да, еш жерде де сезім арқылы қабылдауға бол-майды. Ол тек оймен ғана айқындалады. Осындай жағдайға байланысты, оны "белгісіз субстрат" деп атайды. Ал Аристотель өзінің философиясында бұған "бірінші материя" деп ат берді.
Бұл жерде үлкен бір философиялық мән жатыр. Тегі осы "соңғы материя" мен "бірінші материяның" байланысы диалектикалық болуға тиіс. Бірі сезімнің химиялық, физикалық, биологиялық ерекшелігімен дараланса, екіншісі басқа да қасиеттерімен, басқа да сапалық ерекшеліктерімен анықталуға тиіс. Міне, осы ерекшеліктер мүмкіндіктің шындыққа, материяның формаға айналуын белгілеп беретін болғаны.
Аристотельдің бұл пікірі бірін-бірі диалектикалық байланыста ұстап отырған "материя" мен "форма", яғни мүмкіндік пен шындықтың бір-біріне өтуі, олардың өзара тығыз байланыстылығы басқа бір процестен келіп шығады ма деген ойға әкеп тірейді.
Сонда ол не болды екен? Мүмкін осының бөрі адамдардың іс-әрекетіне байланысты шығар? Аристотель өзінің шығармасында мұндай өзара байланысты, өзара сабақтас ұғымдар тізбегін: мрамор — мүсін — мүсіншіні көрсетіп берді емес пе? Сонда адам ғой негізгі, оның іс-әрекеті де маңызды рел атқарады екен ғой.Біз осы ойды терең талдай отырып, мына пікірге ойысамыз. Айталық, мрамор — субстрат материалды зат болса, оның бойында табиғи ерекшеліктерінің бәрі бар. Ал енді осы мрамор мүсіншінің қолына түсті делік. Одан шебердің қолы арқылы тамаша мүсін пайда болады. Сонда бұл ненің нәтижесі? Бұған жауап бере келіп, өрине, Платон мен Аристотель мұны күні бұрын адамның басына ұялаған идеяға байланысты дер еді. Өйткені осы идеяның негізінде ғана мрамордан салтанатты сарайдың, адамның, жан-жануардың мүсіндері, әдемі ыдыстардың, тағы басқа да әсем заттардың өзі пайда болады ғой.Иә, ол да дұрыс жауап. Дегенмен, Аристотель ез ұстазы Платонның абсолютгік идеясынан гөрі басқаша пікір айтып отыр емес пе? Сондықтан ол осы заттарды, өсем мүсіндер мен салтанатты сарайларды тудыратын адамдардың идеялары ғана емес, олардың қызметі деп есептейді.
Жаңа заманда, капитализм дәуірінде ғана дүниеге, ойлау процесіне енген адамдардың қызметі туралы идея сонау көне грек дәуіріндегі Аристотельдің басына ұялағанына таң қаламыз.

11. Аристотель Дүниенің төрт себебін мойындады. Олардың сипаттамасына тоқталыңыз Аристотель Дүниенің алғашқы негізін екі себептен шығарады, олар — материя және бітім, форма. Материя бітімсіз, бітім материясыз өмір сүре алмайды. Егер Платон материя оны қалыптастыратын идеясыз өмір сүре алмайды десе, онда Арситотель форманың өзі де материясыз болмыста жоқ деген пікірге келеді.

Енді Аристотельдің метафизикалық көзқарастарын нақтылай «ай астындағы дүниеге», яғни оның натурфилософиялық көзқарасына келер болсақ, онда бұл Дүниенің бұрынғы философтар айтқан 4 стихиясына қайта ораламыз.

Аристотель алғашқы материя қанша енжар, сапасыз, сансыз т.с.с. болғанымен, дегенмен оның жылылық, суықтық, құрғақтық пен дымқылдығы бар. Ал оларлың бір-бірімен жұп-жұп болып қосылуы Дүниенің негізінде жатқан төрт стихияны тудырады: жылы мен құрғақ — отты, жылы мен дымқыл — ауаны, суық пен дымқыл — суды, суық пен құрғақ — жерді.

Ал аспанды алар болсақ, — ол құдіретті Эфирден — квинтэссенциядан (бесінші мән) тұрады.

От пен ауа жеңілірек болғаннан кейін, Дүниенің шекарасына, ал жер мен су ортасына қарай жылжиды. Сондықтан оттың жалыны, жылы ауа жоғарыға көтеріліп кетеді, ал су төменге қарай ағады, ауаға лақтырылған жер қайтадан төменге түседі.

«Ай астындағы Дүние» осы төрт стихиядан құралады. Егер Демокрит, я болмаса Анаксагор заттарды ұсақ бөлшектердің бір-бірімен араласуының негізінде пайда болады десе, Аристотель олар бір-бірімен сіңісіп кетеді деген пікір айтады, яғни заттар біртұтас нәрсе ретінде оның құрамдас бөлшектеріне теңеуге болмайтынын көрсетеді.

Сонымен дүниеге келген заттардың формасы болғаннан кейін олар өзінің ішкі мақсатына лайықты өзгеріске, қозғалысқа түседі. Аристотель қозғалыстың төрт түрін көрсетеді:

Пайда болу мен құру.

Сапалық өзгерістер, яғни заттардың қасиеттерінің өзгеруі.

Сандық өзгерістер, яғни заттың үлкеюі мен кішірейуі.

Орын ауыстыру.

 

  12.Аристотельдің логика ғылымына қосқан үлесін көрсетіңіз

Логика тарихы философия тарихымен тығыз байланысты. логиканың алғашқы тарихи нұсқасын б.з.б. 4 ғасырда ежелгі грек философы Аристотель жасаған. Ол дедуктивтік ой қорытулар теориясын (яғни силлогистиканы) қалыптастырып, логика қателердің алғашқы жіктелімін жасап берді және логикалық дәлелдеу туралы ілімнің негізін қалады. Дәстүр бойынша Аристотельдің логикасы — аподейктика — анық, ақиқат білім туралы ілім, ол Аристотельдің “Аналитикасында” баяндалған.

Аристотель дедуктивтік-силлогистік ілімді дамытса, Эпикур мен оның ізбасарлары индуктивтік логиканың бастауын ашып, индуктивтік жалпылаудың бірқатар ережелерін тұжырымдаған. Аристотельдің логикалық идеяларының сақталуына, олардың мән-маңызының ашылуы мен тарихи жалғасын табуына ортағасырлық ислам философтары әл-Кинди, әл-Фараби, ибн Сина, ибн Рушдтың сіңірген еңбегі зор. Аристотельдің дәлелденбейтін пікір, индукция туралы ілімін әл-Фараби жүйелі түрде дамытты. Ол предикат түрінде “өмір сүретін” құбылыстың бары жайында мүлде жаңа мәселе қойып, шартты силлогизм теориясын егжей-тегжейлі талдады, сөйтіп, логикадағы диалектикалық мәселелерді түсінуге елеулі үлес қосты.

Неміс философы Кант Аристотельге қарсы философияның зерттейтін формаларының деректік мәні жоқ, олар әншейінгі бос форма болып табылады, сондықтан, олардың мазмұн мен ақиқатқа қатысы жоқ деген пікір айтты. Кант пікірі бойынша, жалпы логика ғылымның формасын ғана емес, оның мазмұны мен генезисін де зерттейді. Жалпы логиканың ең жоғарғы принципі — қайшылық принципі (немесе қайшылыққа жол бермеу принципі), ал трансцендентальді логиканікі — әр түрлі пікірді біріктіріп, қисындастыру синтезі. Гегель “рухтың” тарихы, яғни мәдениет тарихы логикада синтезделуге тиіс, логика бұрынғы философияның, ең алдымен, онтологияның орнын басады, сонда болмыс пен ойлаудың тепе-теңдігі пікірдің дамуын, оның өз бетімен дамуының ішкі ырғағына сәйкес имманентті, диалекттка түрде болатынын дәлелдейді.

  13.Гераклит пен Сократтың диалектика іліміне қосқан үлестері жөнінде айтып беріңіз

Диалектика (гр. διαλεκτική – пікірталас, әңгімелесу өнері) — табиғаттың, адамзат қоғамының және ойлаудың қозғалысы мен дамуынын жалпы зандылықтары туралы философиялық ғылым, бір қасиеттен екінші қасиетке секіріс түрінде ауысуына әкелетін ішкі қарама-қайшылықтарын және қарама-қарсылықтардың күресін ашу жолымен қоғам мен табиғаттың әрқашан қозғалыста болатын және өзгеріп отыратын құбылыстарын танудық ғылыми әдісі.[1]

Диалектика ұғымын ежелгі грек философы Сократ енгізді. Ол диалектиканы - диалог, әңгімелесу кезіндегі қарама-қарсы көзқарастардың қақтығысы арқылы ақиқатқа жетудің ерекше әдісі деп түсіндірді. Диалектиканың нағыз атасы Эфестен шыққан Герклит болған. Ол объективті антологиялық диалектиканы ойлап тапты. Гераклит үшін бұл диалектиканың ұйытқысы мен нәтижесі қарама-қарсылықтар күресі арқылы әрекет ететін әлемдік парасапы балама "Логос" болды.

Осы уақытқа дейін біз қарастырған әлем мен адам қарым-қатынасының барлық қырында даму құбылысымен жеткілікті түрде таныстық. Әлем де, адам да, табиғат та, қоғам да ұдайы өзгерісте, дамуда. Даму дегеніміз-мәңгі, қажетті қозғалыс, өзгеріс. Философияның бір бөлігі болып табылатын диалектика әлемнің дамуының теориялық негіздерін анықтайды. Диалектика дегеніміз-болмыс пен бүкіл әлем дамуының жалпы байланыстары туралы ілім. Онда даму процесі зерттеледі. Диалектика-дамудың философиялық теориясы. Сонымен қатар, ол-әлемді біртұтас және қарқынды бүтіндік деп қабылдайтын ойлау тәсілі. Диалектика әлем үлгісін өзгеріп тұратын түрлер, жағдайлар және дәуірлердің бір-бірімен ауысуының мәңгі процесі деп қарастырады. Ф.Энгельстіңанықтамасы бойынша‚ диалектика дегеніміз - әлемдегі байланыстар, табиғаттың, қоғам мен ойлаудың қозғалысы мен дамуының жалпы заңдары туралы ғылым. Философия объективті және субъективті диалектика ұғымдарын қолданады. Ойлау және таным процестері үшін бұл өте маңызды ұғымдар. Объективті диалектика дегеніміз-әлемнің, табиғаттың, объективті дүниенің дамуы, өзгеруі. Ал оның адам санасында бейнеленуінен субъективтік диалектика туындайды. Әлем, дүниенің дамуымен, өзгеруімен қатар оны бейнелейтін, түсіндіретін ұғымдар да дамып, өзгеріп отырады. Диалектика зерттейтін маңызды сұрақтардың қатарына: “Даму дегеніміз не?”, “Ол неліктен болады”, “Даму қалай іске асып отырады”, “Даму қайда бағытталған” сияқты маңызды проблемалар жатады. Осылар төңірегіндегі ізденістер мен ойлау иірімдері материалдық әлемнің терең қабаттарын ашып, оның даму тетіктерінің мәнін зерттеуге мүмкіндік береді. Диалектика да грек сөзі. Ол бірден даму теориясына айналмаған. Грек мәдениеті аясында диалектика сұрақ - жауап арқылы пікір таластыру қабілетін, ұғымдарды саралау, заттарды түрі мен шыққан тегіне қарай ажырату өнерін білдірген. Сонымен қатар, оның қайшылықтар туралы ілім деген анықтамасы да болған. Көрнекті грек философы Аристотель диалектиканы ықтимал пікірлер туралы ғылым деп есептеген. Бірте-бірте диалектика даму туралы ілімге айналды. Қарапайым диалектика антикалық философияда қалыптасты. Ол көне гректердің табиғатты қарапайым пайымдауынан туындады. Диалектикалық дәстүрдің бастауы, негізі Гераклит ілімі деп есептелінеді. Табиғатты бөлінбейтін біртұтастық дей отырып, Гераклит “от”, “әлемдік өрт”, “космос” ұғымдары арқылы ондағы ұдайы болып тұратын өзгерістерді түсіндіруге тырысты. Әлемдегі барлық нәрсе өзгермелі, қатып, семіп қалған еш нәрсе жоқ. Барлығы бір-біріне қарама-қарсы жақтардан тұрады, олар бір-бірімен әрекеттеседі. Қарама-қарсылықтардың өзара күресі әлем дамуының қозғаушы күші және негізгі заңдылығы. Гераклит мәңгілік және өткіншілік, Құдай және адам, өмір және өлім, сабан және алтын сияқты қарама-қарсылықтарды атап көрсеткен. Орта ғасырларда кейбір ойшылдардың шығармашылығында диалектикалық ізденістер орын алған. Мысалы, П.Абеляр диалектиканы әртүрлі пікірлер сайысында ақиқатқа жетудің тәсілі деп қарастырған. А.Августин жалпы тарихтың дамуы туралы ілім жасаған, онда балалық, бозбалалық, өрлеу, қартаю және өлу кезеңдері атап көрсетілген. Қайта өркендеу мен жаңа Дәуір философиясында диалектика Д.Бруно, Н.Коперник, Р.Декарт, Б.Спиноза, Н.Кузанский шығармашылығында дамыған. Неміс философиясы дамытқан идеалистік диалектиканың маңызы аса зор болды. Неміс философы И.Гердер әлемдік мәдениеттің даму идеясын ұсынса, И.Кант таным процесінің қозғалу логикасын анықтады. Диалектиканың дамуына қомақты‚ сүбелі үлес қосқан философ-Г.Гегель. Ол тұңғыш рет бүкіл табиғи, тарихи және рухани дүниені процесс түріндегі нәрсе деп: яғни үнемі қозғалуда, өзгеруде, қайта құрылуда және дамуда деп таныды, сөйтіп, осы қозғалу мен дамудың ішкі байланысын ашуға тырысты. Диалектиканың негізгі ұғымы - даму. Даму дегеніміз- қозғалыстың, өзгерістің бір көрінісі. Ол көп жақты, ескіден жаңаға, жаңадан ескіге, қарапайымнан күрделіге, күрделіден қарапайымға, төменгіден жоғарыға, жоғарыдан төменге даму болады. Диалектиканың маңызды принциптері бар. Оған дүниенің объективтілігін, оның негізгі бөліктері мен қасиеттерінің, құбылыстарының бір-бірімен байланыста, өзара әрекеттесуде, қайшылықта болатындығын мойындау жатады. Қайшылық - даму мен қозғалыстың ішкі қозғаушы күшін көрсетеді. Қайшылық дегеніміз қарама-қарсылықтард

  Джайнизм іліміндегі «Ахимса»ұстанымының бүгінгі адамзатқа қажеттілігін талдап беріңіз

Буддизм дінінің тартымды жақтарының бірі – ахимса (зияндық жасамау) қағидасы, яғни өмір сүріп жатқан бүкіл тіршілікке тиіспеу, зорлық-зомбылық арқылы залымдыққа қарсы тұрмау, адамдар мен халықтардың арасында жеңген де, жеңілген де болмауға тиіс.

Буддизмнің бұл қағидалары бүгінгі таңдағы Дүниеден ләззат іздеген, гедонизм (gedone - грек сөзі, рахат, ләззат) жолына түсіп, жер бетінде экологиялық дағдарыс туғызған қазіргі Батыс цивилизациясына наразылық көзбен қарайтын миллиондаған адамдардың жүрегіне жақсы үялайды.

Ахимса - "күшкөрсетпеу, ешкімгеешқашандажаманшылықжасамау, біреудіжазықсызданжазықсызазапқатүсірмеу" дегенсияқтытереңфилософиялықмағынағаиесөз. АхимсаіліміертедегіҮндістандадаболған, соданкейінбуддизмдежәнеәсіреседжайнизмдедамытылған. ҮнділердіңбойындаадамгершілікқасиеттердіқалыптастырудаАхимсаныңүлкенмәніболды. АхимсаныбіржағынанұлыМахатмаГандикүнделіктіөмірдеадамтәрбиесінеқолданатынілімретіндепайдаланды. Даратұлғаныңбаршаөміржолыосынауқасиеттіатауменбіте-қайнасыпөткенініңөзісолсөзімізгекуә. Бұлтуралыалдатолығырақбаяндайтындықтанәзіргеосытопшылауменғанатынамыз.

15. Буддизмдегі қандай даналықтар өз руханиятыңызға жақын келетіндігін сипаттап беріңіз

Үшінші дүниежүзілік дін – Буддизм. Бұл діннің негізгі ерекшелігі – оның этикалық-практикалық бағыттануы (ethos - грек сөзі, әдет-ғұрып, praktіcos - грек сөзі, белсенділік, іскерлік). Бұл өмірде (бейнеленген болмыс) адам зардап шегеді. Оның себебі – адамның өмірге деген құштарлығында, оның қызығына тоймауында. Ал зардаптан құтылу үшін адам бұл бейнеленген болмыстан бас тартуы керек. Ол үшін адам нирвана (сөну, өшу) дәрежесіне көтеріліп, бейнесіз болмысқа өтуі керек. Сонда ғана адам өмірдегі зардаптан құтыла алады. Дүниежүзілік мәдениетте мұндай өмірден бас тартуға шақыратын бірде-бір философия жоқ сияқты.

Буддизм дінінің тартымды жақтарының бірі – ахимса (зияндық жасамау) қағидасы, яғни өмір сүріп жатқан бүкіл тіршілікке тиіспеу, зорлық-зомбылық арқылы залымдыққа қарсы тұрмау, адамдар мен халықтардың арасында жеңген де, жеңілген де болмауға тиіс.

Буддизмнің бұл қағидалары бүгінгі таңдағы Дүниеден ләззат іздеген, гедонизм (gedone - грек сөзі, рахат, ләззат) жолына түсіп, жер бетінде экологиялық дағдарыс туғызған қазіргі Батыс цивилизациясына наразылық көзбен қарайтын миллиондаған адамдардың жүрегіне жақсы үялайды.Буддизм – брахманизмге қарсы шыққан төменгі таптар арасында пайда болды. Буддизм христиан, ислам діндері сияқты, дүниежүзілік ірі діндерге жатады. Буддизм теориялық философиядан гөрі діни этикаға негізделген. Мақсаты адамдарды түрлі рухани азаптардан босату және оған жетудің жолын іздестіру.

Буддизм – талап–тілектен бас тарту жолы арқылы қасіреттен, азаптан арылып, Нирванаға («мәңгілік рахат») жетуді көздейтін діни ілім әрі философия. Үндістанда б. д. д. 6-5 ғ. ғ. дүниеге келді. Қазіргі кезде Цейлонда, Жапонияда, Қытайда, Непалда, Бирмада, Тибетте және т. б. елдерде ресми дін ретінде таралған. Оның негізін салған Сиддхартха Гаутама. Ол б.з.б. VI ғасырда өмір сүрген. Ол қайғы–қасіреттен айырылу үшін имандылық, игі қасиеттерін жетілдіру жолдарын іздейді. өмірден баз кешіп, түлі рахаттардан бас тарту Нирванаға жеткізеді деп санады. Бірақ ол үшін «карма», яғни адам баласының қылығы дұрыстану керек. Сол бойынша адам қайта туудан («сансарадан») арылмақ. Будданың ілімінше адам баласы дүниедегі төрт ақиқатты түсінбей, сегіз игі жолды игермей сансарадан құтыла алмайды.

Сансара – өмірге қайта келу, қайта туу айналымы.

Карма – іс–әрекетіне байланысыты адамның болашағы анықталатын заңдылық. Буддизмнің енгізгі идеасы – «орташа жол»: «рахаттану жолы» мен «аскеттік жолдың» ортасы.

Буддизмнің төрт игі ақиқаты:

1. өмір – азапқа толы;

2. азаптың себептері бар;

3. азапты тоқтатуға болады;

4. азапты тоқтататын жолдар бар. Ол азаптан құтылу үшін сегіз сатыдан тұратын жолдары:

1. дұрыс қабылдау (видение);

2. дұрыс ойлау;

3. дұрыс әрекет;

4. дұрыс өмір сүру салты;

5. дұрыс күш жұмсау;

6. ақылды дұрыс қолдану;

7. дұрыс ой шоғырландыру.

8. дұрыс көзқарас Аталған сегіз жолды дұрыс игерген адам «архат» деп аталады, яғни қайта туу тоталады.

Буддизмгің негізгі екі бағыты бар: 1. Хинаяна 2. Махаяна.

Хинаяна – Нирванаға тек әдіс пен данагөй әрекет қана жеткізеді. Ақиқаттың жоғарғы жолы әдіс пен даналық шеңберінде, бағытында.

Махаяна – адамды азаптан құтқарудың кең және еркін жолдарын уағыздады. Басты қағидасы – әр адам Нирванаға жете алады, яғни өзін құтқара алады. Махаяна Үнді жерінің солтүстігінде, хинаяна оңтүстік және оңтүстің–шығысында басымырақ таралған.

16. Демокриттің атомистік теориясы жөніндегі пікіріңізді білдіріңіз

Кеңістік пен уақыттың табиғаты жөнінде сонау көне заманнан бастап осы уақытқа шейін, негізінен, екі көзқарас қалыптасты. Олар: субстанциализм - кеңістік пен уақытты дүниенің алғашқы негіздерінің бірі ретінде қарайды және релятивизм (салыстырмалы) - кеңістік пен уақыт қозғалып жатқан неше түрлі материалдық объектілердің формалары, соған бағынышты. Бірінші көзқарастың негізін жасаған көне грек философы Демокрит болды. Демокрит ертедегі гректерден шыққан тек материалист. Демокрит (шамамен б.д.д. 460-371жж.) 70-тен астам шығармалар жазған: «Пифагор», «Планеталар туралы», «Табиғат туралы», «Адам табиғаты туралы», «Ақыл-ой туралы», «Үлкен әлем құрылысы», «Кіші әлем құрылысы»т.б.

Демокрит атомистер философиясының өкілі. Атомистер дүниені атомдардан тұратын біртұтас дүние деп түсіндірнді.

Ол өзінің атомистік ілімінде дүниенің алғашқы негізін құрайтын екі бастаманы мойындайды: оның бірі көзге көрінбейтін әрі қарай бөлінбейтін ұсақ бөлшектер - атомдар және ғарыштағы бос кеңістік. Бұл теория бойынша барлық дүниедегінің негізі – сансыз көп атомдарды. Атомдар формасына, реті мен жағдайына қарай ерекшеленеді, олар сезіммен қабылданбайды, тек ақылмен пайымдалады. Ол атомдар бос кеңістікте қозғалады, яғни атомдарды бос кеңістік бөліп тұрады («жан – жаққа сенделуде, ұшуда», «түрлі бағытта қозғалыста» болады) және бір-бірімен соқтығысқанда, өздерінің қозғалыс бағыттарын өзгертеді.. Атомдар бос кеңістікте солқтығысып, бір-бірімен бірігіп және байланысып, заттар әлемін құрайды. Атомдар өзгермейтін мәңгі болса, олардан құралған заттар уақытша, өтпелі және өзгерісте болады. Денелердің пайда болуын Демокрит былай түсіндіреді. Бос кеңістіктегі атомдардың тығыздығы әртүрлі болғандықтан, оның бір бөлігінде тығыз орналасқан атомдар қиындатып қозғалысқа түседі де ортасында ауыр салмақты атомдар, ол шетке таман — жеңіл салмақты атомдар топтасып, әртүрлі денелер пайда болады. Мысалы, Жер мен Аспан ауыр салмақты атомдардан жаратылған. Ал Аспаннан — от, ауа және ауа құйыны қуып жүрген жұлдыздар пайда болады.Атом мен бос кеңістік – бірден – бір шындық. Кеңістікте қозғалушы атомдар өзара қосыла отырып, түрліше заттарды, денелерді түзеді.

Адам да атомдардың бірлігі, бірақ оның жаны бар. Жан дегеніміз де зат, ол ерекше атомдардан, яғни жеңіл және тез қозғалуға бейім атомдардан құралады. Демокрит осы принципімен таным процесінде түсіндіреді. Таным дегеніміз заттардың бетінде ағып жүретін атомдарды қабылдау. Олар – заттармен құбылыстардың бейнесі.

Демокриттің атомистік теориясы әр түрлі ілімдерде, мәдениет тарихына көзқарасында, моральды зерттеуінде және т.б. данышпан ойларды дүниеге әкелуіне мүмкіндік берді.

17. Протагордың “Адам - барлық заттардың өлшемі² деген нақыл сөзін қалай түсінетіндігіңізді талдап беріңіз

Софистік философия, шын мәнісінде, антропалогиялық ілім болып қалыптасқан еді. Софистер б.д.д. V-IVғ. өмір сүрген. Оның негізін қалаушы аға буынның өкілі — Протагор болатын.

Адам — жер бетіндегі ең жоғарғы даму сатысындағы тіршілік иесі, қоғамдық-тарихи әрекет пен мәдениетті жасаушы.. Адам мәселесі, оның пайда болуы, өмірде алатын орны, тіршілігінің мәні мен мақсаты — мифология, дін, философия, ғылымдағы ең негізгі мәселе.

Ежелгі Үнді, Қытай,Грек филос-сында адам әлемнің бір бөлігі ретінде қарастырылады. Демокрит түсіндірмесінде адам микрокосм, “кіші әлем”, ол сондай-ақ түпнегіздерден құралады; Адам денесі мен рухы ақиқаттың екі аспектісі (аристотелизм) немесе екі ерекше түпкізаты (платонизм).

Антикалық философия үшін (Аристотель) адамды қоғамдық өмірге икемді тіршілік, рух, парасат иесі ретінде тану анықтаушы фактор болды.

Протагордың «Адам - барлық дүниедегі заттардың мөлшері» деген қағидасы адам туралы ілімнің іргетасын калаған негізгі принцип болды. Шынында да, адам барлық заттардың және соған қатысты процестердің мөлшері болуға тиіс. Мұндай идеяның негізінде адамның өзінің рөлі де және оның қызметінің маңызы да жан-жақты қамтылады.Білімнің салыстырмалы екендігін Протагор өздігінен ештеңе өмір сүрмейді және пайда болмайды, олар басқаларға қатынасы арқылы айқындалады деген пікір төңірегінде дәлелдемек болады. Оның ойынша, ешкімде де теріс пікір жоқ, бірақ сол көп пікірлердің ішінде біреуі ақиқат болуы немесе дұрысырақ болуы ғажап емес.

Пікір таңдауда адамдар пайдалылық мөлшеріне сүйенуі керек. Ол жамандық пен жақсылықтың салыстырмалы болатындығын, ал объективті нақтылықта олардың жоқ екендігін көрсетеді. Олай болса, ненің жаман, ненің жақсы екенін өз пайдаңа байланысты шешуің керек.

«Рақымшылық (адамгершілік, ізгілік) дегеніміз не, оған адамдарды үйретуге болады ма? — деген сұраққа Протагор былай деп жауап береді: ізгілікке, рақымшылыққа талпыну қабілеті барлық адамдарда бар, бірақ ізгіліктің, рақымшылықтың өзі туа біткеннен болмайды, сондықтан оған адамдарды үйрету керек. Егер адамдар өздері соған талпынса, онда ізгілікті, рахымды адам болып шығады. Осыған байланысты мемлекет қоғамда ізгілік, рахымшылық сияқты қасиеттерді тәрбиелей алатын болғанда ғана қылмыскерді жазалауға болыды, себебі, жазалаудың өзі жамандықты болдырмау үшін қолданылатын шара ғой, — дейді Протагор.

Сократ та, Платон да, Аристотель де софистік ілімді, оның ішінде Протагордың ілімін сынға алып, софизм деген шын данышпандық емес, ал софистер осының арқасында пайда тауып жүрген адамдар көп көрсетеді

Уважаемые клиенты, при заселений в квартиру или дом обязательно проводите ОПИСЬ находящегося в помещении оборудования и заключайте ДОГОВОР с хозяином. Порядочные домовладельцы ВСЕГДА САМИ стремятся совершить ВЫШЕ сказанное.

МОДЕЛИРОВАНИЕ В ПРОЕКТИРОВАНИИ МЕТОДИК ВЫПОЛНЕНИЯ ИЗМЕРЕНИЙ

Метрологическое моделирование широко используют при разработке и анализе (экспертизе) метрологических мероприятий. Само измерение основано на создании моделей измеряемой физической величины и его результатом является экспериментальная метрологическая модель. Измерительный контроль невозможно осуществить без необходимых для этого метрологических моделей – нормативной, отражающей требования к объекту, и экспериментальной, построенной по результатам измерений.

Представим несколько необходимых для дальнейшего использования понятий, определения которых могут несколько отличаться от приведенных в нормативных документах, но не противоречат им по сути.

Физическая величина – свойство объекта (изделия или процесса), признанное законодательной метрологией в качестве физической величины (длина, масса, время и др.) и характеризующая все однородные свойства данного вида. Конкретная физическая величина кроме качественной характеристики имеет и количественную (размер физической величины).

Объект измерения (объект измерительного контроля) – изделие или процесс, являющиеся носителем измеряемой физической величины.

Измерение параметра объекта (конкретной физической величины) – выполнение измерительной процедуры, описанной в методике выполнения измерений, с целью получения действительного значения измеряемой величины в соответствии с поставленной задачей измерений.

Параметр объекта – свойство объекта измерения, представленное физической величиной.

Это определение принято для данной дисциплины, чтобы отразить понятие, являющееся одним из важнейших для проектирования методик выполнения измерений (МВИ) и измерительного контроля.

Если объектом измерения является искусственное изделие или процесс, его параметры представлены, как правило, нормированными физическими величинами и подлежат контролю для определения годности объекта. Однако часто приходится измерять и принадлежащие разным объектам ненормированные физические величины, например, такие как температура воздуха вне помещения, отрезки времени в процессе отдыха, масса собственного тела и другие величины, являющиеся параметрами, но не подлежащие контролю. Измерение ненормированной физической величины представляет собой некорректную задачу, для решения которой можно разработать множество существенно различающихся МВИ.

Корректное проектирование МВИ, которая предназначена для решения повторяющихся однотипных измерительных задач, возможно только для нормированных параметров (нормированных физических величин), однозначно воспроизводимых на объекте измерений.

Особенности реализации физической величины на объекте и её нормирования являются важными свойствами объектов при их метрологическом моделировании, и оказывают существенное влияние на проектирование методики выполнения измерений. Важнейшие свойства объектов измерений представлены на рисунке 3.1.

Способы нормирования контролируемых параметров включают однопредельное ограничение (не менее 20 кг, не позднее 18 часов) и двухпредельное ограничение, например (500 ±5) мл. Принятый способ нормирования параметра существенно влияет на постановку задачи измерений (измерительного контроля) и структуру её решения. Тривиальное назначение допустимой погрешности измерений в метрологии широко применяется при решении задачи измерений параметра с двухпредельным ограничением.

Главное отличие параметра объекта от конкретной физической величины заключается в особенностях реализации на объекте и условностях её определения («спецификации», как пишут в некоторых переводных документах).

 


Особенности параметров, которые в значительной мере определяют технологию их измерений, связаны с видом реализации параметра на объекте. Например, любой предмет производства имеет массу, линейные размеры, плотность, твердость, оптические, электрические и магнитные характеристики, которые по необходимости могут быть заданы нормируемыми значениями. Любой технологический процесс выполняется во времени и может характеризоваться скоростью, температурой, силой, мощностью и рядом других параметров. Вид реализации параметра, представленного на объекте физической величиной, зависит от особенностей самой физической величины. Если масса реализуется на изделии, (объекте измерения) как одна физическая величина, то линейные размеры реализуются как множество физических величин номинально разных и номинально одинаковых, То же можно сказать о плотности, твердости, оптических характеристиках. Такой нормируемый геометрический параметр шара (сферы), как диаметр воспроизводится на детали как бесконечное множество номинально одинаковых толщин, что имеет принципиальное значение для измерительного контроля детали.

Все величины, характеризующие некоторый технологический процесс и закономерно или стохастически изменяющиеся во времени, можно рассматривать как бесконечное множество физических величин номинально разных или номинально одинаковых, и их измерения в значительной степени определяются этой спецификой. Например, температура некоторого объекта есть бесконечное множество температур, локализованных по месту и по времени, скорость движения объекта есть бесконечное множество мгновенных скоростей.

Параметр, который подлежит измерению, с позиций оценки его сложности может быть «простым» или «интегральным». «Простые параметры» воспроизводятся на объекте однократно и характеризуются единичным значением (масса детали, её объём, сопротивление резистора и др.). «Интегральные параметры» оценивают в соответствии с некоторыми правилами, алгоритмами, установленными зависимостями, что может быть связано со сложной или неоднозначной практической реализацией на объекте или динамикой их изменения. Отнесение к классу «интегральных параметров» в ряде случаев осуществляют конвенционально, при этом к «интегральным» могут быть отнесены параметры, воспроизводимые на объекте однократно, например, объём прямоугольного параллелепипеда (его можно получить, измерив его длину, ширину и высоту), отклонение от круглости профиля (наибольшее из всех расстояний от реального профиля до прилегающей окружности).

Такие параметры микрогеометрии поверхности, как средний шаг неровностей или среднее арифметическое отклонение профиля рассчитывают как среднее арифметическое значение из ряда «простых параметров» (шагов и отклонений профиля от средней линии). «Интегральные параметры» приписывают величинам, характеризующим переменный электрический ток, твёрдость материалов некоторых изделий и ряду других свойств. При измерительном контроле размеров вала его наибольшим размером считают диаметр прилегающего цилиндра, при измерении отклонений от прямолинейности его оси за искомое значение принимают наибольшее из отклонений центров поперечных сечений от оси прилегающего цилиндра.

Правила оценивания «интегральных параметров» могут быть реализованы в преобразующих устройствах средства измерений, как это сделано в профилометрах или в приборах для измерений параметров переменного тока. В иных случаях для получения однозначно принимаемой оценки интегрального результата измерений приходится выполнять некоторый алгоритмически установленный набор действий (математическая обработка результатов измерений). Измерения, в которых результат получают как функцию одного или нескольких величин (аргументов, полученных прямыми измерениями), называют косвенными. В последнем случае методика выполнения измерений фактически представляет собой комплекс нескольких МВИ и обязательно должна включать элементы, регламентирующие обработку результатов измерений.

Изменяемость параметров во времени при некоторых условиях может привести к измерениям в динамическом режиме, который характеризуется возможностью возникновения динамических погрешностей. Эти обстоятельства обязательно следует учитывать при разработке МВИ, либо за счёт выбора средств измерений, обеспечивающих «квазистатический режим», либо установив такие требования к операциям при выполнении измерений, которые позволят профилактировать динамические составляющие погрешности измерений или свести их к пренебрежимо малым значениям.

Немалое значение имеет инструментальная доступность параметров, под которой понимают возможность обеспечить взаимодействие чувствительных элементов средств измерений с нужными элементами объекта измерений для корректного «съёма» измерительной информации. Поскольку разновидности чувствительных элементов и их конструкции отличаются большим разнообразием, как и конфигурация объекта измерений в контрольных точках (местах «съёма» измерительной информации), эти моменты приходится учитывать при разработке МВИ. Чувствительные элементы могут быть контактными (губки штангенциркуля, чаша весов, крюк динамометра и т.д.), либо бесконтактными (визирный микроскоп, зрительная труба и др.), что также следует учитывать при разработке МВИ. Чувствительные элементы должны обеспечивать корректное взаимодействие с объектами измерений в нужных точках. Для обеспечения корректного взаимодействия СИ с объектом измерений может проводиться, например, частичная разборка объекта (снять крышку, отпаять элемент электросхемы и т.п.).

Линейный размер на детали может быть реализован как охватываемый размер («вал»), охватывающий размер («отверстие»), размер, не являющийся ни охватываемым, ни охватывающим (глубина уступа, межосевое расстояние и др.). Температура твёрдого тела, жидкости или газа в сосуде различается в разных точках и изменяется во времени, скорости потока жидкости или газа также непостоянны в пространстве и времени.

Важное значение в метрологии имеют моделей объекта измерений или объекта измерительного контроля. Среди множества возможных моделей объекта измерений или измерительного контроля представляется необходимым различать две группы: концептуальные и экспериментальные модели.

 

 
 

 


Концептуальные модели создают аналитическим путём. Так разработку конструкции детали при проектировании нового изделия начинают с идеальной модели объекта, например, детали геометрически правильной формы с номинальными размерами. Затем переходят к реалистической модели, которая отличается от идеальной некоторыми искажениями, вызванными возмущающими воздействиями на технологическую систему при изготовлении детали. Особую роль играет формальная модель, необходимая для установления соответствия ей реального объекта при контроле – нормативная модель. Могут понадобиться и другие модели. Для выстраивания методики выполнения измерений опираются на аналитически построенные реалистические модели, одну из которых подтверждает или опровергает экспериментальная модель, построенная по результатам измерений. Однако для заключения о годности объекта может быть использована не любая экспериментальная модель, а только та, которая адекватно представляет объект в рамках поставленной задачи контроля. Например, номинально цилиндрическая поверхность черенка к лопате может считаться круглой в поперечном сечении даже при значительном различии толщин («диаметров»), но такой подход совершенно непозволителен для подшипниковой шейки вала.

Различия «диаметров» в продольном сечении номинально цилиндрической поверхности позволят выявить конусообразность, бочкообразность или седлообразность, которые могут быть причинами разных методических погрешностей при измерениях. Возможны и другие более сложные модели, для построения которых приходится использовать метод последовательных приближений. Адекватной моделью в рамках поставленной задачи будет такая, отличиями которой от реального объекта можно пренебречь. Критерием адекватности модели будет пренебрежимо малая методическая погрешность (погрешность идеализации объекта) при применении модели в процессе измерений (контроля).

Для разработки методики выполнения измерений необходимо создать модели и объекта измерений, и измеряемого параметра (реализации на объекте той физической величины, которую мы собираемся измерять).

Модель объекта может отражать отдельную физическую величину, их совокупность (комплекс) или определенным образом построенную систему физических величин, принадлежащих одному объекту (изделию, процессу). Такая модель может создаваться на основании априорной информации, но, как правило, корректируется по результатам измерений. Процесс создания модели показан на рисунке 3.1.

 

 
 

 

 


В метрологии используют множество моделей объектов измерений, основными из которых можно считать аналитические модели объекта (идеальную и реалистическую),его экспериментальную модель и нормативную модель .

Нормативная модель объекта создается в процессе проектирования и оформляется технической документацией (чертеж, техническое описание, технические условия и т.д.). Она содержит параметры объекта и предназначена для его создания. Эта же модель используется для контроля параметров созданного объекта (результатов или режимов технологических операций и/или технологического процесса в целом). В соответствии с последним утверждением метрологическая нормативная модель объекта полностью соответствует общей нормативной модели. Контроль объекта включаетпостроение его экспериментальной модели и сопоставление ее с нормативной моделью для заключения о соответствии (годности).

Нормативная модель объекта, представляет собой область существования годного объекта с любыми допустимыми отклонениями параметров. Следовательно, нормативная модель объекта не совпадает с идеальной моделью, которая строится по однозначно определенным параметрам (например, номинальным). Цилиндрическую поверхность ролика можно представить нормативной моделью в виде пространства между двумя идеальными цилиндрическими поверхностями, в которое должна вписаться реальная поверхность. Цилиндры могут быть концентрическими либо расположенными друг относительно друга иным образом, а пространство между ними называют полем допуска диаметра.

Истолкование предельных размеров вала по Тейлору, принятое в международных и национальных стандартах, дает достаточно сложную модель: прилегающий к поверхности реального вала геометрически правильный цилиндр не должен превышать заданного (наибольшего предельного) размера, а толщина реальной поверхности вала в любом сечении не должна быть меньше второго заданного (наименьшего предельного) размера. Следовательно, нормативная модель наружной цилиндрической поверхности (рисунок 17.2) включает в себя один цилиндр наибольшего предельного размера dmax и бесконечное множество цилиндров меньших размеров, фрагменты которых произвольным образом располагаются внутри большего цилиндра. Формальное условие годности реальной цилиндрической поверхности:

dimin ³ dmin и dimax £ dmax,

где dimin и dimax – наименьший и наибольший действительные размеры, полученные при измерении реальной поверхности;

dmin и dmax – наименьший и наибольший предельные размеры поверхности.

Как видно из приведенного примера, нормативная модель отличается от идеальной наличием полей допусков, которые добавляются к номинальным параметрам (часто задаются в виде предельных отклонений). В результате образуется конвенциональная координированная система предельных контуров. В частности, в тейлоровской модели поле допуска диаметра «плавает» по нормали к оси цилиндра (см. расположение отрезков Т= dmax – dmin на рисунке 3.2).

 

 

 


Составляющими частями нормативной модели данного объекта являются:

· значения параметров (d, L и др.) с допусками Т (формальная составляющая);

· поля допусков параметров (содержательное оформление нормированных допусками параметров в координатную систему, которая определяет область существования годных объектов контроля).

Нормативная модель объекта разрешает рассеяние значений параметров в пределах поля допуска, то есть допускает некое разнообразие реализаций нормированных объектов. Например, номинально цилиндрическая поверхность с заданным полем допуска диаметра из-за несовершенства технологических процессов может быть изготовлена как конусообразная, бочкообразная или седлообразная (если рассматривать простейшие искажения поверхности вдоль ее оси). Можно также представить более сложную комбинированную поверхность, объединяющую несколько вариантов искажений (изогнутость оси и конусообразность на рисунке 3.2), которые дополняются искажениями формы в поперечном сечении.




Дата добавления: 2014-12-19; просмотров: 40 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав

<== предыдущая лекция | следующая лекция ==>
Конфуцзы мен Абайдың моральдық ізденістерін салыстырыңыз| Уважаемые Координаторы ОРФ!

lektsii.net - Лекции.Нет - 2014-2024 год. (0.037 сек.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав