Читайте также:
|
Леуметтік зерттеулердің әдісі
Әдістемелік нұсқау: Археологияда әлеуметтік қайта құрудың әдіснамалық және әдістемелік аспектілері көптеген отандық және шетелдік ғалымдар арқылы қарастырылды. Тарихты зерттеуді және тақырып тарихнамасын ашатын жұмыстар да шығарылып қойды. Бұл бір жағынан қазіргі уақытта пале-әлеуметтік зерттеулер негізі жақсы қаланған дегенді дәлелдейді. Ал басқа жағынан, пікірталас тудыратын сұрақтар шықты, көп уақыт бойы отандық ғылымда бір әдіснама билік етті (тарихи матерализм), қарама-қарсы теориялық өңдеулерді жібермейтін, сонымен қатар халықтардың әлеуметтік тарихында орын алды. Соңғы онжылдықта жағдай біршама өзгерді, ежелгі тайпалардың социогенезін зерттеу жемісті болды. Пале-әлеуметтік қайта құруды ауқымды жүргізу ғылымда мына бағыттың «әлеуметтік» немесе «әлеуметтанулық» археологияның пайда болуына әсерін тигізді. Оның әдіснамалық негізі келесі негізгі ережелер:
1. Қандай да болмасын қоғамда неолит дәуірінен бері бірнеше негізгі «әлеуметтік жүйе» әрекет етті: физико-генетикалық (жыныстық жас), отбасы-некелік, мүліктік, әлеуметтік-кәсіби, рангтық, мәдени-таңбалы, (діни), мифологиялық;
2. Әлеуметтік саланы (әлеметтік аумақ) екi өлшемдi координаталар жүйесiнде қарау керек: «горизонтальды», «вертикальді». Ежелгі, орта және дәстүрліқоғамдардағы көлденең проекцияның негiзiнде жыныстық жас құрылымы жатады, тiгінен әлеуметтiк, мүлiктiк, кәсiби және басқа айырмашылықта негiзделедi.
Осыған байланысты ертедегі тұрғындардың материалды жерлеу рәсімін әлеуметтік зерттеу әдісі туралы сұрақ туындайды. Жерлеудің пале-әлеуметтік анализ әдісімен зерттелуінің негізгі шешімі Мыналар:
Біріншіден, байлық туралы ұсыныстар, әлеуметтік маңызы, әрбір әлеуметтік-мәдени немесе этикалық топталудаеңбек шығындары ерекше сипаттамалар алды.
Екіншіден, материалдық жерлеу рәсіміндегі адамның әлеуметтік мәні идеология призмасы арқылы пайда болды. Мұнда, пале-әлеуметтік зерттеу процесі билік ететін діни-мифологиялық жүйені қайта құрумен параллельді жүруі тиіс.
Үшіншіден, әрбір қоғамда жыныстық жас жуйесі негізінде әлеуметтік қайта құрудың шынайылығы мен ақпараттығы антропологиялық көрсеткіштерге байланысты өседі, сонымен қосапале-генетикалық анықтамлардың нәтижесіне байланысты.
Төртіншіден, пале-әлеуметтанулық анализ әдісі өзіне негізгі кезеңдердң құрайды: 1) жерлеу рәсімінің негізгі элементтерін оқу және қайта құру; 2) жерлеу рәсімінің заттық белгілерін статистикалық өңдеу, бұл отандық және
шетелдік ғалымдардың ежелгі қоғам құрылысын әлеуметтік зерттеулерінде көрінеді.
Дәсүрлі мәдениет және оның қызметтері
Кез келген жүйелер сияқты, этникалық ортақтықтар өз ортасы арқылы әрекеттеседі. Бұл әр этнос үшін ең алдымен табиғи орта арқылы анықталады. Табиғи шекаралар – этникалық шекаралар ролін атқарады. Географиялық орта этникалық сана–сезімде де бой көрсетеді: этникалық аумақтардың ландшафтары (көріністері) онда тұратын адамдардың санасынца "туған жер" туралы көрініс ретіңде сақталып қалады. Ландшафтың кейбір элементтері топонимикамен (географиялық атаулардың жиынтығымен) қоса этникалық бұйымдардың ерекше рәміздеріне айналады. Мысалы, орыстарда қайын, Волга өзені; украиндарда – терек; жапондықтарда – сакура, Фудзияма тауы ұлттық рәміз болып саналады. Топонимдер. Жағадағы чукчилер ездерін "ан калын" – "теңіз тұрғындары" – деп атайды, селькуптардың бір тобы – "шеин–куле" – "тайга адамдары" аталады.
Географиялық орта этносқа оның қалыптасу кезеңінде, ол өзінің табиғи "ортасына" жаңа бейімделіп, үйреніп келе жатқан кезде күштірек әсер етеді. Бұл әсіресе қоғам дамуының ерте сатыларыңда көбірек байқалады. Және де бұл үрдіс адамның табиғатпен еңбек әрекеті көзінде үздіксіз болып жатады. Бұған мынадай мысал нақты дәлел бола алады: халықтардың шаруашылығы мен көрнекті үй тұрмысы олардың географиялық ортасынан әлдеқайда тезірек өзгереді. Назар аударарлық бір жай: тұратын аумағын өзгерткенде, көшкенде этнос жоғалмайды, қайта өзінің еркешеліктерінің көпшілігін сақтайды.
Этностар адамдардың өмір сүруі үшін берілген бір географиялық ландшафтың мүмкіндігін тіпті де толық пайдаланбайды. Мұндай мүмкіңдіктердің ішінен біреуін тандап алу ең алдымен қоғамның саяси–экономикалық дамуының деңгейіне байпанысгы болады.
Мысалы, жеке меншіктену шаруашылығы кезеңінде шамамен бірдей табиғат жағдайларында жекелеген этникалық ортақтықтар кейде "өмір құралдарын" әр түрлі қолданады. Бұған мараби тайпасының – Тайланд аңшылары және жинаушыларының өмірі мысал бола алады. Өздерінен артығырақ дамыған көршілері – таялармен жүйелі экономикалық байланысы бола тұра (кейбір марабилер тіпті тая тіліне де көшкен), олар осы күнге дейін егін шаруашылығының кәдімгі негіздерімен де таныс емес. Олардың шаруашылық көсібі жинаушылық және аңшылық болды, еркектер ұзындығы 4 метрге дейін жететін найзалармен қаруланып, аң аулады, әйелдер мен балалар жидек, дала жемістерін, бал, балауыз, құрттарды жинады. Садақ ол кездегі адамдарға белгісіз еді.
Дата добавления: 2015-02-16; просмотров: 36 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |
| <== предыдущая лекция | | | следующая лекция ==> |
| Техніка промивання | | | Женский костюм эпохи викингов |