Читайте также:
|
Құжаттар криминалистикалық зерттеудің объектісі ретінде. Криминалистикалық қолжазбатанудың түсінігі, объектісі, ғылыми негіздері. Қолжазба белгілерінің түсінігі. Қолжазба үлгілерінің түсінігі. Сот қолжазбатану сараптамасына дайындық. Сот қолжазбатану сараптамасының әдістемесі.
Криминалистикалық автортанудың түсінігі, міндеттері.
Құжаттарды техникалық криминалистикалық зерттеу. Құжаттардың бланкілерін зерттеу. Машинажазбалық мәтіндерді зерттеу. Мөрлердің және мөртаңбалардың оттискілерін зерттеу. Жартылай өзгертілген құжаттарды зерттеу.
Құжаттану – криминалистиканың аса маңызды тарауларының бірі болып табылады. Құжаттар адамның өмірінің көп саласында қолданылады және құжаттарды жалған жасау қаупі өте үлкен. Жалған құжаттар әр түрлі қылмыстарда кездеседі: алаяқтық мақсатында, адам өлтіруде, тонау және т.б. Мысал ретінде, совет уақыты кезінде қайта құрылуда қылмыскерлердің банкттан үлкен соманы алу үшін авизаңы жалған жасандары.
Криминалистикалық құжаттану ұғымын анықтаудың алдынан, құжаттың ұғымын анықтағанымыз жөн.
Құжат термині латын тілінің «documentum» сөзінен шыққан, Ежелгі Римде ол «дәлел бола алатының барлығы, сабақ, мысал» дегенді білдіреді. Қазіргі таңда ол тар мағынада қолданылады:
белгілі бір жағдайлар туындағанда өзінің пайда болуының және өмір сүруінің дәлелі бола алатын жансыз зат;
қоғамдық адамдардың айтқан ойлары және қызметі, жазбаша акт.
Заң саласында «құжат» кең мағынада қолданылады. Мында алғашқыда көзге толық мағынасы түседі. Құжат ретінде материалдық бекітілген, адамның юридикалық мағызы бар фактілерді қамтитын хат.
Адамның қызметінің дамуына байланысты хаттарда тек қана белгілер мен нышандармен ғана емес (телеграфтармен, схемалармен, чертеждермен, ғылыми белгілермен), сонымен қатар қазіргі уақытқа сай басқа да түрлерімен де ақпарат таситын болған.
Процессуальдық нысаннан қарағанда барлық құжаттар үш түрге бөлінеді: құжаттар – заттай дәлелдеме, құжаттар – жазбаша дәлелдемелер және құжаттар – салыстыру мақсатындағы үлгілер.
Криминалистикалық зерттеуге қылмыстық процесс бойынша көбіне – құжаттар – заттай дәлелдемелерді қарастырады. Бұл топ басқа екі топқа қарағанда, ол қылмыстық материалдық белгілердікамтиды және іс бойынша ауыстырылуға жатпайды.
Заттай дәлелдеме ретінде құжат өзінің көптілігінде келесі топтарға қосыла алады:
1) Қылмыс құралы ретінде жалған жасалған есептер, ведомосттар, ауруханалық парақтар және т.б.
2) Құжат қылмысты жасыру амалы ретінде. Мысалы, өзін – өзі өлтіру туралы хаттарды өлген адамның өзі жазған сияқты.
3) Қылмысты ашу және белгілі мән – жайларды орнату үшін құжат – амал ретінде.
Тергеу органдары және сот көбінесе жазбаша құжаттармен жұмыс істейді.
Жазбаша құжаттар ресми және жеке болып бөлінеді. Біріншісі – заңды тұлғалардан, ал екіншісі – азаматтардан шығады. Жеке құжаттар мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың жұмыстарында немесе мемлекеттік органдармен расталса ресми түрге жатқызылады.
Олардың әртүрлілігіне қарамастан барлық жазбаша құжаттарға ортақ талап қойылады.
а) белгілі жайлар мен фактілерге қатысты анықтамалар болуы. Ақпарат көзі оны тексере алатындай және қалыпқа келтіре алатындай болуы керек.
б) құжаттағы бейнеленген фактілер мен мән – жайлар туралы мәлімет іске қатысты болуы керек.
в) құжаттағы фактілер және мән – жайларды қамтитын құжаттар лауазымды тұлғалар мен мекемелердің құзіреті баяндалып және расталуы керек, ал егер құжат азаматтан болса – онда ол оның құқық шеңберінде және хабардар болуы қажет.
Егер құжат жоғары көрсетілген талаптардың біреуінде қанағаттандырмаса, онда ол шынайы, расталған құжат бола алмайды.
Ресми құжаттар міндетті түрде белгілі нысанда және оның реквизиттері болуы керек. Реквизит деп құжатта міндетті түрде көрсетілуі керек мәліметтерді айтамыз, мысалы: штамптар, мөрлер, өкілетті тұлғалардың қолдары; құжатты дайындау және құру тәртібі туралы мәліметтер (тираждың нөмірі, тираж ауқымы және т.б); кейбір құжаттарға міндетті формалар (сенімхат, накладная және т.б.).
Жеке құжаттар арнайы ешқандай формасыз болады, бірақ оларда міндетті түрде: тегі, әкесінің тегі мен аты, мекен – жайы, мекеменің аты және азаматтардың аттары жазылады. Құжатты толтырған адам оны өз қолымен бекітеді.
Расталған, арнайы немесе белгіленген формадаға құжат жарамды және жарамсыз болып бөлінеді. Жарамды деп заңды күші бар құжаттарды айтамыз (мыс., мерзімі бітпеген сенімхат), ал жарамсыз деп өзінің заңды күшін жойған құжатты айтамыз (мыс., манағы сенімхат өзінің қолдану мерзімі аяқталғанда).
Шынайы құжаттан жалған құжат мынадай айырмашылықта болады, ол ешқандай заңды күші жоқ, себеі оның құрамы немесе реквизиттері шындыққа сай емесболып табылады. Жалғандықтын екі түрін ажыратады: интелектуальдық және материалдық.
Интелектуальдық жалған құжат оның құрылуында және оның берілуінде көрсетіледі, формальді жағынан дұрыс болып табылады (реквизиттың толық және дұрыстығы), бірақ толтырылуы жағынан жалған мәліметтерді қамтиды. Мысалы, жалған құжат, формаға сәйкес толтырылған, бірақ беткі бланкінде лауазымды адамдармен заңсыз жасалған тауарларды тасмалдау шарты.
Материалдық жалған құжаттарда шынайы құжаттың құрамына өзгертулер енгізіледі, дәлірек айтса шынайы мәліметтің орнына жалған мәліметтерді жазу (өшіру, өзгертіп жазу, дұрыстау және тағы да қосып жазу). Материалдық жалған құжаттарды криминалистикада жалған жасалған құжат деп атайды. Олар екі топқа бөлінеді: 1) жартылай жалған жасалған құжаттар; 2) толығымен жалған жасалған құжаттар.
Интелектуальдық жалған құжаттың болуын тергеушінің іс – әрекеттері арқылы: тергеу, құжатты тексеру және т.б. Материалдық – криминалистикалық зерттеу арқылы танылады, кейде оның белгілері тергеушінің немесе анықтаушының өзімен анықталуы мүмкін.
Құжаттардың мінездемесіне және шешілетін мәселелеріне байланысты криминалистикалық зерттеу үш категорияға бөлінеді: біріншісіне, криминалистикалық зерттеу (қолжазбатану), екіншісіне, мәтін авторын криминалистикалық зерттеу (автортану), үшіншісіне, құжаттарды техника – криминалистикалық зерттеу.
Қолжазбатану және автортану идентификациялық және диагностикалық мәселелерді шешу үшін тағайындалады.
Тақырып №9 Адамның сыртқы бейнесін криминалистикалық зерттеу (габитоскопия)
Криминалистикалық габитология және оның ғылыми негіздері. Адамның сыртқы бейнесі элементтерінің жүйесі. Адамның анатомиялық белгілері. Адамның функционалды белгілері. Бірден көзге түсетін белгілер, ерекше белгілер. Ауызша суреттеудің әдістемесі, міндеттері және әдістері. Тергеу мен жедел іздестіру тәжірибесінде ауызша суреттеуді қолдану.
Адамды сыртқы бейне белгілері бойынша идентификациялау.
Адамды анықтаудағы қажеттiлiк көбінесе жедел іздестіру және тергеу әрекеттерін өткiзу процессінде пайда болады, тергеуден және сотқа келуден жалтарған, қылмыстық-атқару мекемелерінен қашқан қылмыс жасаған тұлғаларды іздеуде және ұстауда, хабар ошарсыз кеткен және белгісіз мәйіттерді анықтауда,құжаттарды, жеке куәліктерді тексеру барысында және тұлғалардың бет әлпетін тепе-теңдіктерін екі немесе одан да көп суреттермен анықтауда көрінеді.
Криминалистикалық габитоскопия - бұл криминалистикалық техниканың бір бөлігі, әдіс тәсілдердің жиынтығы.Криминалистикалық габитоскопияның негiзінде осы анатомиялар, антропология, биология жатады.Онда криминалистикалық идентификацияның әдісдері кең қолданылады.
Габитоскопияда зерттеудiң заты адамның мұндай теңестiрудiң теңестiру, әдiстеменiң мақсаттары үшiн келбет, оның түрлері және қолдану оның белгi заңды сипаттайтын әлпеттерi болып табылады.
Адамның бет-бейнесi мәлiметтердi өзiмен көрiнетiн жиынтық оның сыртқы түрiн анытайды. Сыртқы әлпетте анықтайтын оның элементтерi болып табылады. Бұл жағдайда элементтiң ұғымы кең жеткiлiктi. Табандатқан (кеуде, арқа) дененiң облыстары да, және (маңдай, көз, ерiн және т.б.) (бас, қол және басқалартабандатқан анотомиялық органдар және функционалдық әсер етулер,ал жеке бөлiктерi де киiм және басқа бiрге болатын заттар.
Әр қасиет, габитоскопияға (немесе жанама) бiрге болатын анотомиялық, функционалдыққа ұсақтайтын айқын белгi бейнеленетiн әрбiр элемент.
Анотомиялық белгiлер, жас, өсу, дене құрылысын, келбеттiң антропологиялық сызықтарын, дене, бас, тұлғанын құрылысын және оның элементтерi анықтайды. Ерекше iлтипат, табиғи, сияқты адамын тұлғасына зер салынады (1-шi сурет) (бас) тұлғаның терi Жамылғысы, сол сүйек жақын орналасқан болып бейнеленетiн олар ерекшелiкте, -
1 Габитоскопия: habitus латынша.) – skopeo адамның бет-бейнесi, оның дене құрылысысы грегi.) – байқа, үйренемiн.
Функционалдық белгiлер адамның тiршiлiк әрекетiнiң процессiнде, онының (қимылдар, мимико және т.б.) қөзғаушы және физиологиялық функциялары мiнездей көрсетедi. Анотомиялық және функционалдық белгiлердiң санында патологиялық пiшiндер болатын ерекшелейдi. Мұндай аномалиялар үлкен теңестiру құндылығы, ол ие болып ерекше белгілерге жатқызатындығы. Ерекше белгілер (тыртықтар, татуировка, мұрынның арқалығын майысу және т.б.) алған (өркеш және басқаларды өкше туылатын шектiлiк қысқартылғандық) тумыстан бар болады. Сан ерекшеден жеке топқа iздестiрудiң мақсатымен белгi "көрнектi" кесiле алады: салыстырмалы сирек, жарық бейнеленген, оңай сақтағышы.
Бiрге болатын, немесе жанама, белгi - бұл киiмнiң көрінісі және (көзiлдiрiктер, сақина, таяқ және басқалар) осы тұлғамен сабақтас басқа да заттар. Әсiресе маңызды киiмнiң белгiлерiнiң бекiтуi белгiсiз мәйiттiң табылуында.
Келбеттiң белгiлерiнiң теңестiру құндылығы әр түрлi. Жиiлiкпен де, белгiнiң салыстырмалы орнықтылығымен де ол оның кездесетiндiгiмен анықталады. Бас, тұлғаны сүйек - шемiршек негiз негiзделетiн өте мағыналы анотомиялық белгiлер. Ерекше құндылығының оларынан (бiтiп кеткен қастар және т.б. еңгезердей мұрын еңгезердей) сирек қарсы алатын өкiлдiк етедi. Функционалдық белгiлерге жеңiлдеу ұшырайды
Дата добавления: 2015-09-11; просмотров: 74 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |