Читайте также:
|
Тергеу үстінде арнаулы білім қолданудың түсінігі және оның түрлері. Сот сараптамасының түрлері. Сот сараптама мекемелері. Сот сараптамасын тағайындау. Сот сараптамасы жүргізу әдістемелері. Сот сараптамасын бағалау және дәлелдеме есебінде пайдалану ерекшеліктері.
Сараптаманың объекттерiнiң салыстырмалы зерттеуiнiң кезеңi - зерттеудің орталық бөлігі көбінесе, сарапшының қажетті мәліметтерді алу үшін алдына қойылған сұрақтарға жауап беруге мүмкіндік береді. Бөлек зертеу кезеңінде айқындалған белгілер кешендері сәйкестендіріліп, олардың сәйкес келуi және айырмашылықтары салыстырылып, бар айырмашылықтардың себептері бекітіледі олар маңызды ма әлде кездейсоқ па және бұл сарапшы қорытынды жасағанда қандай рөл ойнауы мумкін екендігі қарастырылады.
Қорытынды нәтижелердiң бағасы және жағдайда құрастыруын кезең болып табылады. Бағалардың затымен зерттеудiң барлық процессi, алған нәтижелердiң әдiстер, дәлелдiгi ол кеңес берiлген қолданылған әдiстемелер қызмет көрсетедi. Егер бұл болуы мүмкiн, есепте болады және мүмкiн делген қателердi бiлдiргендей етiп және оларды қайтадан зерттеу өткiзбей жөнделетiндей етiп (сарапшылар) сарапшы өз жұмыстары нәтижелер бойынша шешiмдi бередi - заңның ұйғарымдарымен сәйкес қосып жасалған жазбаша құжат. Сараптаманың шешiмi сарапшы туралы негiз оны өндiрiсi, мәлiметтердi көрсетедi, қолданылатын әдiстемелер және әдiстер және алған аралық нәтижелердiң нұсқауы бар нақты деректер сарапшы қойылған зерттеуi сонымен бiрге қорытындылар сарапшыға, процесстiң сипаттамасы сараптаманың шарты, сұрақтар. Сарапшының қорытындылары шығарылған сараптамасынан толық шығуы, тергеушi сипатталған сұрақтарға жауаптар болуы керек.
Шешiмнiң саяжайының жанында сарапшыны келетiн қорытындылар үзiлдi-кесiлдi-оң немесе терiс және ықтимал-оң және терiс бола алады. Сонымен бiрге сарапшы мәселенiң шешiмiнiң мүмкiн еместiгi туралы қорытындыда келе алады, бiрақ ол зерттеушi бөлiкте мүмкiн еместiк себептi келтiредi. Үзiлдi-кесiлдi (iз зерттеу көрсетiлген аяқ киiммен тастап кетiлген) бар екендiгiн немесе айғақтың мәлiметi, құбылыстың (iз зерттеу көрсетiлген аяқ киiммен тастап кетiлмеген) жұлдыз аралығуының сенiмдi қорытынды болып табылады, қорытынды Ықтимал ауылы объекттiң күйi, процесстiң сипаты және өйткенi туралы болжалды сипатты тасысады және үзiлдi-кесiлдi қорытынды үшiн немесе мәлiметтер жеткiлiксiз, немесе (құжаттың мәтiнi, мүмкiн, грамм орындаған) ғылыми негiздер болмайтынын бiлдiредi. Мұндай қорытынды iс бойынша дәлел болып табылмайды, бiрақ ол мүмкiн еместiктiң жанында ауылы тергеу болжамдардың қатары, iздестiру шараларының жоспарлауын негiзге және өйткенiнi жатуға сарапшының қойылған сұрақтың шешiмiнiң жалғыз варианты бере алады талғаулы қорытынды жауаптың бiрнеше варианттары ұсына құрастырады. Солардың бiрi таңдау сараптама тағайындаған орган iстейдi. Бәрiбiр деп аталатын мәселенiң шешiмi шарт байланысты қандай болмасын болып қалыптасатында шартты қорытынды болуы мүмкiн.
Суреттер, схема, салыстырмалы кестелер, спектрограмма және тағы басқалар жасалған зерттеу барысында., зерттеулердiң мысал келтiнетiн жүрiстерi және сарапшының қорытындылары, шешiмдерге қоса тiркеледi.
Сараптамалар арқылы тек және жеке айғақтар, белгiлердiң себептi байланысы, олардың бiлiмiнiң тетiгiн анықтауға, уақыт анықтауға болады бастады. Сараптама тұлғалар, заттар, малдар, заттардың тепе-теңдiгi туралы мәселенiң шешiмiн қамтамасыз етедi, олар топтық сайман орнатады, заттың құрамын анықтап, оның элементтерiнiң сапалы және сандық мiнездемесiн беруге мүмкiндiк бередi; (дене бұзылуларын жас шамасы, жыныстық есею, сипат және ауырлық) заң мән болатын айғақтар орнатады; тiнтiлген оқиғаға заңға сүйенген бағаны беруге көмектеседi.
Қылмыстардың профилактикасындағы сараптаманың мәнi ұлы. Мысалы, тергеушi немесе анықтау су бұрғыш тұлғаның сарапшылық шешiмдерi көмегiмен кәсiпорындар, ұйымдар, мекемелердiң (қоймалық бөлмелердегi жабатын құрылымдар және сигнализацияның құралдарының кемелiне жетпегенi тағы сол сияқтылар) дүние, себептiң ұрлауы және тiнтiлген тағы басқа қылмыстарды iске асыру мүмкiндiк туғызған шарт себепшi болған қызметтерiнде нақты кемшiлiктер жиi айқындалуға мүмкiншiлiк алады.
Сарапшы қорытындысы көз дәлелдерiнiң бiрi болып табылып, ол заң сәйкес (сотпен) тергеушi бағаға жататындығы. Келесi моменттер бағаланамын.
1. Заңның орындалуы тағайындау және сараптаманың өндiрiсiнде, сарапшы бар болу қорытындысында барлық реквизиттер қажеттi.
2. Шешiмнiң толықтығы: барлық қойылған сұрақтарға жауаптар бердi; сұрақтар егер сарапшымен қайта тұжырымдаған, онда сараптаманың тағайындау қойылған мағыналары бойынша оларына сәйкес келедi; сарапшымен өз ынтасымен қойылған жағдайларды сараптаманың сипаттарына сәйкес келедi.
3. Сарапшының ғылыми Жадағайла дәлелдiгi: тиiстi сарапшылық әдiстеме дұрыс сайланып қолданған, керексiз оның жеңiлдетулерi мүмкiн демеген, өткiзiлген тәжiрибелер түзу тағы сол сияқтылар.
4. Зерттеудiң логикасы: оның кезеңдерiн тиiстi тiзбек, жүрiспен логикалық жадағайда дәлелдiгi және зерттеу нәтижелермен, олардың қайшылық еместiгi сақтаған.
Соттық сараптаманың жалпы теориясының ғалымдармен дәлелдеген қасиеті мен нышандары туралы объектілері бар.
Қасиет – бұл категория кез келген затқа қатысты, және әрбір зат өзіндік қасиеттік комплекске ие.
Талап ету, объектілік қасиетке жауап беретін міндеттер сыныбына және жағдайдың шешілуіне байланыст, эксперттік зерттеу кезінде қолданылады.
Заң мазмұнынан шықсақ, сараптаманың объектілері қылмыстық іс жүргізу заңымен белгіленген ақпараттың заттандырылған көздері – қылмыстық іс материалдары болып табылады. Әдебиеттеде сот сараптамасының объектілері, көбінде, сарапшылық зерттеуді қажет ететін іс мін-жайының материалдық жеткізгіштері ретінде, я болмаса, арнаулы білімдерді пайдалану арқылы алынатын фактілер мен уақиғалар, фактілік деректердің көздері туралы ақпараттың жеткізгіштері ретінде белгіленеді.
Сарапшылық зерттеуге тек нақты заттар ғана емес, егер олар жөнінде ақпараи заттандырылған көрініс тапса, онда, сонымен бірге әр түрлі процестер (оқиғалар, құбылыстар, әрекеттер) жатқызылуы мүмкін.
Сараптама объектісінің жалпы ұғымымен бірге заттық, нақты және тікелей объектілер ұғымы деп ажыратылады.
Заттық объект – сараптаманың белгілі бір класы, тегі, түр аясында зерттелетін қасиетерінің ортақтылығымен бірлескен ақпараттың материалдық жеткізгіштерінің жиынтығы. Заттық объекті ұғымы сараптамалардың жеке кластарын, тектерін, түрлерін ажыратқан кезде елеулі рөл атқарады.
Сараптаманың нақты объектісі нақты сарапшылық зерттеудің өзіндік ерекшелігін көрсететін дара және қайталанбас объекті деп аталады.
Зерттеудің тікелей объектісі, ол ақпаратиың сол бір материалдық жеткізгіші сараптаманың әр түрлерінің объектілері болуы мүмкіндігіинг ерекшеленеді. Сондықтан да, объектіні зерттеуге ұшырайтын сол жақтарын, қасиеттерін анықтаған орынды болмақ. Мысалы, нақты құжатты зерттеу кезінде тікелей объектілер ретінде құжаттағы қолжазбаны орындаған жазк (сот жазутану сараптамасының объектіс) және мөр бедері (құжаттардың сот-техникалық сараптамасы) болуы мүмкін.
Осы белгілер бойынша олар былайша бөлінеді: заттай дәлелдемелер; құжаттар; көзі тірі адамдар (бұл жағдайда адамның денесімен қатар, психикалық, психологиялық, физиолоогиялық және басқа да процестері зерттелуі мүмкін); сарапшылық зерттеу үшін үлгілер; қылмыстық іс материалдарында көрінген сараптама затына жататынмәліметтер; белгілі бір іс жүргізу мәртебесі жоқ объектілер (яғни, қылмыстық істі заттай дәлелдемелер ретінде немесе моральдық-этикалық түсініктер (мәйіттер) бойынша, я болмаса, оларға заттай дәлелдемелер режимін (ғимараттар, үй-жайлар) қолданудың нақты мүмкін еместігі бойынша.
Сарапшы оның қарамағына ұсынылатын материалдарды зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды беретіндіктен, қылмыстық іс бойынша дәлелдеме ретінде сарапшылық зерттеу мен сарапшы қорытындысының сапасы, көбінде, сараптама тағайындаған органның объектілерімен болатын іс-әрекет ережелерін дәл және ұқыпты орындауымен анықталады. Тиісті талаптар заңда баяндалған.
Сарапшылық зерттеуге арналған іс материалдарының сенімділік кепілін, сондай-ақ оларды зақымдауды немесе олардың қасиеттерін өзгертуді болдырмауды қамтамасыз ету үшін сарапшылық зерттеу объектілері, егер олардың көлемң мен қасиеттері мүмкіндік берсе, сарапшығы буып-түйілген және мөрмен бекітілген күйінде беріледі.
Үлгілерге жататындар: 1) заттай дәлелдемелердің көшірмелері; 2) ұқсас заттар (заттай ділелдемелердің орнын ауыстырғаштар), соңғылармен жалпы тектік белнілері болады; 3) салыстырмалы зерттеуге арналған үлгілер. Заң әдебиеттерінде, негізінен, салыстырмалы зерттеуге арналған үлгілер жөнінде айтылады. Бұл дәл осындай объектілердің сарапшылық зерттеулерде көбірек кездесетінімен түсіндіріледі.
Үлгілер бірқатар негіздер бойынша жіктелуі мүмкін.
Мысалы, оқиға сипатына байланысты, оның нәтижесінде үлгілер пада болуы және заттай дәлел – түрнұсқаның пайда болу механизмін көшіреді, үлгілердің үш түрі болуы мүмкін:
- экспериментті, онда уақиға жасанды түрде жасалады (атылған оқтар, гильзалар);
- еркін үлгілер, тергеліп жатқан уақиғадан тыс байланысты пайда болуы (жазу, дауыс фонограммасы);
- шартты-еркін үлгілер, іс бойынша өндіріске байланысты орындалған, бірқатар арнайы сараптама үшін орындалмаған;
- табиғи үлгілер, физиологиялық өнім ретінде пайда болғандар (қан, шаш үлгілері).
Олар іс жүргізу тәсілі менүлгілерді алу субъектісіне байланысты, сот-тергеу немесе сарапшылық болуы мүмкін.
Үлгілерді алу негізінде нақтылы және заңды үлгілер болып бөлінеді.
Біріншілер жөнінде айтсақ, қылмыстық процесті жүргізуші орган көзі тірі адамның, мәйіттің, жануардың, заттың, нәрсенің, егер олардың кейінде сарапшылық зерттеуі іс үшін мәні болса, қасиеттерін бейнелейтін үлгілерді алуға құқылы.
Үлгілерді алу үшін заңды негіз – ол уәждемеленген қаулы болады, онда, атап айтқанда, мыналар көрсетілуі керек: үлгілерді кім алды; үлгілерді алуы тиісті адам; қандай үлгілер және қашан алу керек; үлгілерді алу үшін кім және қанша көлемде алуы керек; үлгілерді алу үшін кімге және қашан алу керек; үлгілер алынған соң, оларды кімге жіне қашан ұсыну керек.
Сот-сараптама қызметінің мазмұны сарапшының сот сараптамасын жүргізу жөніндегі тікелей қызметінен кеңірек ұғылады және сонымен бірге оған сот сараптама органдарының қызметін ұйымдастыру, сот сараптамасы саласындағы ғылыми зерттеулер, сот сараптамасын ғылыми-әдістемелік қамтамасыз ету; сот сарапшыларының кәсіби дайындығы мен біліктілігін арттыру кіреді. Проблеманы бұлайша шешу сот-сараптама жүйесінің сапалы жұмыс істеуі үшін білікті мамандарды пайдалану қажет етілетін сарапшылық қызметті жан-жақты қамтамасыз ету деңгейін көтереді.
Сот сараптамасын жүргізу мына адамдарға:
- заң белгілеген тәртіпте әрекетке қабілетсіз деп танылған;
- бұрын сотталған;
- сот-сараптама қызметін жүзеге асыруға байланысты келеңсіз себептерге бойынша қызметтен босатылған адамдарға тапсырылмайды.
Сот-сараптама қызметін кадрлық қамтамасыз етудің өзіндік ерекшелігі, онда ғылыми-зерттеу, ғылыми-әдістемелік және ғылыми-практикалық қызмет, негізінде, сол бір адамдармен жүзеге асыратындығымен байланысты.
Сарапшының моральдық және этикалық нормаларға сиыспайтын қылықтар жасаған, сондай-ақ ондағы бар сарапшылық мамандық бойынша сұрақтарды шешуде сарапшы құзыретінің болмауы байқалған жағдайда, оны сот сарапшысы біліктілігінен айыру мүмкін.
Сот сараптамасы органының қызметкері болып табылатын сарапшы соңдай-ақ қызметтік міндеттеріне ұқыпсыз қарағаны үшін тәртіптік жауапка тартылады.
Дата добавления: 2015-09-11; просмотров: 57 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |