Оқу және тәжірибелік мақсатта бір-бірімен өзара байланысты әлеуметтік нормалардың түрлерін ажырата білу керек. Әсіресе, құқық пен моральдың арақатынасын қарастыру қажет.
Құқық - бұл адамгершіліктің минимумы немесе заңи рәсімделген мораль болып табылады. Құқық қоғамның адамгершілік-гуманитарлық идеалдарды жүзегеа сыратын құрал.
Мораль - бұл адамдардың жүріс-тұрысын жақсылық пен жамандық, әділеттілік пен әділетсіздік тұрғысынан реттейтін нормалар мен қағидалардың жүйесі. Ол негізгі әлеуметтік институт. Бұл құбылыстың фактілік мазмұны мен құрылымы психологиялық кезеңдерді де –эмоцияны, мүдделер, ниет және т.б. қамтиды. Бірақ моральдың бастысы - жақсылық пен жамандық.
Құқық пен моральдың ұқсастықтары:
- әлеуметтік нормалар жүйесінде олар қоғамға ең кеңінен таралған, кешенді нормалар болып табылады.
- құқық пен моральдың мақсаттар мен міндеттері біреу қоғамдық өмірді қалыптастырурды, тұлғаның дамуы, адамның құқықтарын қорғау, әділеттілікті бекіту;
- құқық пен моральдың реттеу объектісі біреу қоғамдық қатынастар, олар белгілі бір адамдарға, таптарға, топтарға, ұжымға, олардың талап етудері бірдей болып келеді.
- құқық пен мораль нормативтік құбылыс ретінде субъектілердің жүріс-тұрысының шектерін анықтайды.
- құқық пен мораль түп негізінде қоғамның өзінен туындайды.
Құқық пен моралдың арасындағы ерекшеліктер:
1) Пайда болу негіздері бойынша: құқық тек мемлекетпен ғана пайда болады және мемлекетпен ғана жойылады, тоқтатылады немесе өзгертіліп тоқтатылады. Мемлекеттің құқықтың саяси жаратушысы ретінде болады, ал құқық шығармашылық мемлекеттің негізгі артықшылығы. Сонымен құқық тек халықтың еркін ғана емес, мемлекеттің еркін білдіріп, ерекше мемлекеттің реттеушісі болып келеді. Ал, мораль мемлекетпен және арнайы мақсатқа бағытталған қызметтің нәтижесінде пайда болмайды, ол адамдардың тәжірибелік қызметтерінің нәтижесінен құрылады.
2) Құқық пен моральқамтамасыз ету әдістері бойынша ерекшеленеді. Егер құқық мемлекетпен шығарылып мемлекетпен қамтамасыз етіледі, қорғалады, сақталады. Құқықты мәжбүрлеу аппараты қорғайды, яғни құқықтық нормалар сақталынбаса мәжбүрлеу аппаратының тарапынан жазалар қолданылады. Басқа сөзбен айтқанда заңи нормалар жалпы міндеттілік сипатқа ие. Құқық аса маңызды және өзі реттей алатын қоғамдық қатынастарды реттейді.
Ал, мораль мемлекеттік аппаратпен емес қоғамдық пікірмен қамтамамыз етіледі. Адамгершілік нормаларды бұзу мемлекеттік аппараттардың араласуна жол бермейді, ол барлық қоғамдық қатынастарды реттейді.
3) Құқық пен мораль оның сипатталуымен ерекшеленеді. Егер құқықтық нормалар мемлекеттің арнайы заңды актілерінде(заңдарда, қаулыларда, жарғыларда) бекітіледі, салалар мен институттар бойынша топтастырылады, кодекс, жинақ, жарғы, заңдылық ретінде бір жүйеге келтіріледі.
Ал, адамгершілік нормалары осындай бір жүйеге топтастырылмайды, белгілі бір сипатты иеленбейді, ол қоғамдық өмірдің қатысушыларының – адамдардың санасында пайда болып, өмір сүреді. Олардың пайда болуы заң шығарушылар мен өзге де құқық шығарушылардың еркіне байланысты емес. Яғни мораль қоғамдық қатынастардан орын тапса, құқық жазбаша нысандағы арнайы нормативтік актілерден көрініс табады.
Моралдық нормалар тек жазылмаған тыйым салулар мен шарттар ғана емес. Олардың көпшілігі әртүрлі қоғамдық бірлестіктерінің бағдарламалық және жарғылық құжаттарнынан, әдеби және діни ескерткіштерден орын алады.
Дата добавления: 2015-09-12; просмотров: 90 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |