|
Читайте также: |
Дәріс кешені
Тақырыбы: Жеке тұлға
Жоспар
1. Жеке тұлға ұғымы мен оның құрылымы.
2. Жеке тұлғаның стресске тұрақтылық.
3. Жеке тұлғаның белсенділігі.
4. Жеке тұлға потенциалын дамыту.
Бірінші сұрақтын мәтіні
Психологияда зерттеу объектісі – адам болып табылады. Тұлға – социологияның, философияның және психологияның зерттеу категориясы болып табылады. Социологияның зерттеу объектісі тұлға балса, психология тұлғаның жеке психологиялық қасиеттерін зерттейді.
Тарихи материализм тұлғаны бұқаралық, топ, қоғам құрылымында зерттейді.
Политэкономия- өндірістік қатынасының жүйесінде зерттейді. Социология- әлеуметтік және демографиялық топтардың мүшесі ретінде зерттейді. Этика- адамгершілік көзқарастарың иеленуші ретінде. Психология- даму және қалыптасу заңдылықтарын. Педагогика- оқу және тәрбиенің объекті ретінде.
Биогенетикалық бағыт. Тұлғаның даму негізіне организмның дамуының биологиялық процесстерің қояды. Адамның не тұлғаның жеке даму процесі- онтогенез, ал тарихи даму процесі- филогенез деп аталады.
Социогенетикалық бағыт. Тұлғаның дамуың қоғамның құрылысынан, социализация тәсілдерінен, қоршаған адамдармен өзарақатынасы арқылы түсіндірді. Социолизация теориясы бойынша адам биологиялық түр болып дүниеге келеді, өмірдің әлеуметтік жағдайларының тигізген әсерінің ықпалынан тұлға болып қалыптасады. Икемділік теориясы бойынша тұлғаның өмірі икемділік, білім, дағды болып табылады. Батыстағы популярлы роль теориясы. Қоғам адамға мінез-ұүлқының тұрақты тәсілдерін ұсынады, олар оның статусын анықтайды. Осы рольдер адамның мінез-құлық мінезіне таңба қалдырады. «Теория поля» американ психологі К.Левин ұсынды. Осы концепция бойынша индивидтың мінез-құлқы психологиялық күштер (ұмыту сияқты) басқарады.
Осы барлық теориялар адамның әлеуметтік мінез-құлқын түсіндіреді.
Психогенетикалық бағыт. Ол не табиғи не әлеуметтік манызын мойындамайды, бірақта бірінші орынға өзіндік психикалық процесстерді шығарады. Осында үш ағымды ажыратуға болады. Бірінші концепция адамның мінез-құлығын эмоция, құштарлық арқылы түсіндіреді- психодинамикалық (американ психолог Э.Эриксон ұсынды). Екінші концепция интеллектің, танымдық процесстерінің дамуына үлкен зер салған – когнитивті (Ж.Пиаже, Дж.Келли). Үшінші концепциясының назарының ортасында тұлғаның дамуы тұтастай тур – персонологиялық (А.Маслоу, Э.Шпрангер).
Жеке адам туралы жалпы түсінік.
Адам- белгілі бір қоғамның мүшесі, ол қандай болмасын бір іспен айналысады, оның азды-көпті тәжіребесі, білімі, өзіне тән өзгешеліктері болады. Осы айтылғандардың жиынтығы оны «жеке адам» етеді. Мәселен, жаңа туған нәрестені адам деуге болады, бірақ әлі де жеке адам емес өйткені, онда жоғарыда аталған компонеттер: тәжірибе, білім, іс-әрекет т.б. жоқ. Сондықтан да – жеке адам - тарихи-әлеуметтік жағдайдың жемісі. Жеке адамның қоғамда белгілі бір орны болады және белгілі бір қоғамдық роль атқаратын адам. Роль дегеніміз жеке адамның атқаратын әлеуметтік қызметі.
Мысалы: ата-ананың ролі- балаларын тәрбиелеу. Жеке адамның позициясы дегеніміз оның қатынасының жүйесі. Жеке адамның қатынасына: өмірдің материалдық жағдайына, қоғамға және адамға, өзіне, өзі мойнына алатын міндеттерге, қоғамдық, еңбек міндеттеріне тағы басқа деген қатынастары жатады.
Адамның көптеген психологиялық ерекшеліктері оның өмір сүретін ортасына қоғамдық қатынасың тікелей әсер етуінен қалыптасып отырады. Жеке адмның психологиялық ерекшеліктері немесе қасиеттері дегеніміз – бұл бір адамды екінші бір адамнан ажыратуға негіз болатын ең маңызды ерекшеліктері. Оған әрбір адамның мінезі, тепераменті, қабілеті, дүниетанымы, сенімі, талғамы, мұраты мен қызығуы жатады. Бұлар өмір ағымында жетіліп қалыптасады, яғни оның дамуына адамның өскен ортасы, кәсіптік ерекшеліктері тағы басқа ықпал етеді. Адамның айналадағы жағдайлар үнемі өзгеріп отыратындықтан, оның психологиялық өзгешіліктері де біртіндеп өзгеріске түсіп отырады. Жеке-дара қасиетінің дамуына оқу-тәрбие процесі шешуші роль атқарады.
Жеке адам қоғамнан тыс өмір сүре алмайды. Жеке адам басқалармен қарым-қатынаста болғанда ғана өзінің әлеуметтік мәнін жүзеге асыра алады. Адам мен ұжым арасындағы қарым-қатынасты алып қарасақ, ұжым жеке адамға, жеке адам ұжымға ықпал етеді. Ұжым жеке адамды қалыптасып қана қоймайды, сондай-ақ адамды қайта тәрбиелеуге оның сенімін, моральдық көзқарасын, мінезін өзгерте алуға қабілетті.
Адам, жеке адам, даралық түсініктердің арақатынасы.
Адам туралы түсінік. Адам- бұл ең алдымен, Homo Sapiens түрінде сүт қореткілер класына жататын биологиялық тіршілік иесі. Жануардан айырмашылығы адамда сана бар, яғни ол сыртқы ортаның мәнін, өз жаратылысын танып біледі және сол орайда ойланып әрекет жасайды. Адамға мынадай негізгі ерекшеліктер тән: ол айрықша дене бітімімен сипатталады; денесін тік ұстап жүру, еңбекке бейімделген екі қолдың болуы, әлеуметтік жағдайға өмірді өз танымында бейнелеп, оны өз қажеттеріне, жаратуы және жоғары дәрежеде дамыған миының барлығы. Адам тек қоғамда және қоғамның әсері арқылы ғана айналаны танып білуге және еңбек етуге қабілетті болып қоймайды, сонымен қатар өзінің ішкі процесстерін сезінуге, тілегі мен жағдайын сыртқы өмірге үйлестіруге, іс-әрекет жасауға бейімделеді.
Жеке адам туралы түсінік. Жеке адам қоғамда белгілі бір орын алады және белгілі бір қоғамдық роль атқарады. Еңбек арқылы адам жануарлар әлемінен дамыған қоғамға шықты, басқа адамдармен тіл арқылы қарым-қатынасқа түседі, сол арқылы тұлға болып қалыптасады.
Даралық туралы түсінік. әр-бір адамда өзінің спецификалық ерекшеліктері болады. Тұлға өзінің өзгешілігінде даралық болып келеді. Даралық дегеніміз- өзіндік ерекшелігі бар жеке адам. Даралық деген жеке адамды басқалардан ерекшелендіріп тұратын қандай-да бір қасиеті. Кез келген адам өзінше дара. Даралық интеллектуалды, эмоционалды және еріктік сфераларда көрінуі мүмкін.
Дата добавления: 2015-02-16; просмотров: 139 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |