Читайте также:
|
Дала экожүйелері, басқа кез келгені сияқты, абиотикалық (жер бедері элементтері, топырақ, су және т. б.) және биотикалық (өсімдік, хайуанаттар әлемі мен микроорганизмдер) компоненттерінен тұрады. Жүйелердің барлық осы элементтері тікелей немесе жанама түрде бір-біріне әсер етеді және олардың жай-күйі экожүйелер жай-күйін сипаттайды.
Дала экожүйелерінің ерекшеліктері:
• ағаш өсімдіктері болмағанда (немесе өте шектелген учаскелерде болғанда) мекендейтін жерде шөп өсімдіктердің өсуі;
• орман экожүйелерімен салыстырғанда, хайуанаттар әлемінің орналасу тығыздығы салыстырмалы түрде алғанда төмен;
• өсімдіктер дамуының және соған сәйкес әр жылдың климаттық жағдайларына байланысты хайуанаттардың мекендеу жағдайларының күрт өзгергіштігі;
• антропогендік әсерлерге көп ұшырауы, оның ішінде адам және көлік үшін оңай қол жетерлік болуына байланысты.
Дала экожүйелеріне мониторинг жүргізу үшін таңдалатын компоненттері келесідей болуы тиіс:
1) салыстырмалы түрде оңай қадағалана және тіркеле алады;
2) олардың жай-күйі мен өнімділігін жақсы бейнелейді;
3) қорғау жағдайын және сақтау әрекеттерінін, табыстылығын бейнелейді.
Сонымен бірге экожүйелерге әсер ететін табиғи және антропогендік факторларына мониторинг жүргізу қажет; онсыз экожүйелердің жай-күйін болжау, тиімді пайдалану және сақтау бойынша дәлме-дәл шаралар қабылдау мүмкін емес.
Экожүйелерге тікелей және нақты әсер ететін факторлардан мыналар тіркеледі:
• тікелей қадағалайтын жердегі негізгі климаттық көрсеткіштерімен ауа-райы, сондай-ақ жинақталған көрсеткіштері бойынша өңірлердің жалпы үрдісі;
• қадағаланатын және болжанатын антропогендік жүктемелердің түрлері және дәрежесі, оның өзгерістері;
• өрт және басқа төтенше, апаттық әсерлер (топан су басу, дауыл және т. б.).
Экожүйелердің жалпы жағдайын сипаттау үшін ең алдымен мыналар тіркеледі:
• мекендейтін жерлердің алуан типтерінің жалпы жай-күйі, олардың антропогендік түрлену дәрежесі;
• өсімдік жамылғысының жалпы жай-күйі;
•жерді пайдалану типтері, алып жатқан ауданы.
Жоғарыда көрсетілген көрсеткіштерді тіркеу үшін оңай өлшенетін көрсеткіштер немесе қарапайым көз мөлшерімен бағалау, сондай-ақ дистанциялық алдын ала тексерудің қол жетерлік деректері пайдаланылады.
Мекендейтін жерінде күрт өзгерістерді байқаған жағдайда, әсіресе мұның себептері айқын болмаса, талдау жүргізу үшін, мысалы, өсімдіктерді және т. б. талдау үшін топырақ құрамын, судың ластануын, ауыр металдар және басқа да геоботаникалық түсірілімдерді жүргізу, мамандар мен мамандандырылған ұйымдар тартылуы мүмкін.
Экожүйенің жалпы жай күйі мониторингісінің объектілері – оның бірліктері болып «басқару бірліктері», яғни ЕҚТА, не аң шаруашылығы, не Орман және биоресурстар МБ басқаратын учаскелер, не басқа біреулермен басқаратын учаскелер (соңғысы - егер олардың меншік иелері жүйеге қосылғысы келген жағдайда), қызмет етеді.
3. МОНИТОРИНГТІК ЖҰМЫСТАРДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ
Дата добавления: 2014-12-15; просмотров: 259 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |