|
Читайте также: |
Тілдің алфавиті программаның элементтерін құруда қолдануға болатын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, цифрлар және арнайы белгілер кіреді.
Тіл ерекшеліктіріне қарай символдар тобын шартты түрде төмендегі топтарға жіктеуге болады, олар:
• атау ретінде (идентификатор) пайдаланылатын символдар;
• цифрлар;
• айыру белгілері;
• арнайы символдар.
Атау символдарды рөлін латын алфавитінің 26 әрпі және цифрлар атқарады.
а) Әріп ретінде латын алфавитінің бас және кіші әріптері қолданылады.
Бас әріптер мен кіші әріптер бірдей болып есептеледі мысалы,
xe.qu х бір айнымалының атауы, дәл сол сияқты ALFA1, ALFAl және
alfa де бір атаудың жазылу түрлері болып саналады. Атауларда
әріптер цифрлармен араласып жазыла береді, бірақ атаудың
алғашқы символы міндетті түрде әріп болуы тиіс, мысалы, VESI, SALMAK2, Baga5,_cena7, T7S25, ART25, var8.
Ұлттық әріптер (қазақ, орыс, араб, т.б.) атау ретінде қолданылмайды, олар тек апострофқа яғни жоғарғы үтірге (') алынған тұрақты сөз тіркестері немесе жақшаларға алынған түсініктеме ретінде ғана кездеседі.
ә) Ондық цифрлар: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 тәрізді сан таңбалары.
Он алтылық цифрлар ондық цифрлардан және А дан F ке (немесе а дан (-ке) дейінгі латын әріптерінен тұрады.
Арнайы символдарға пунктуациялау және операциялардың белгілері жатады.
б) Арифметикалық, амалдардың белгілері:
• + - қосу;
• - - алу;
• * - көбейту;
• / - бөлу.
• D1V- бүтін бөлу (бүтін санды бүтін санға бөлгендегі
бөліндінің бүтін бөлігін табу), мысалы, 10 div 3 амалының нәтижесі 3.
• MOD - қалдықты табу (бүтін сандарды бөлген кездегі бүтін
қалдықты табу), мысалы, 10 mod 3 - нәтижесі 1. в) Логикалық, амалдардың белгілері:
• AND - және (логикалық көбейту) операциясы;
• OR - немесе (логикалық қосу) операциясы;
• NOT - емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;
• XOR - арифметикалық немесе амалы;
• SHL - биттер (1 мен 0-дер) тіркесін солға ығыстыру;
• SHR - биттер (1 мен 0-дер) тіркесін оңға ығыстыру.
г) Айыру белгілеріне бос орын, барлық басқару символдары, тыныс белгілері, ENTER (келесі жолға көшіру) пернесін басу белгісі жөне түсініктемелер жатады. Айыру белгілері атауларды, сандарды, мағыналарына сәйкес арнаулы қызмет атқаратын қызметші сөздерді бір-бірінен бөліп тұруға арналады.
Түсініктеме {және} немесе (*және*) белгілерімен қоршалып, солардың ішіне жазылады, ол бір немесе бірнеше жолдардан тұруы мүмкін. Компиляторға арналған директиваның (түсінік белгі) алдына $ белгісі қойылады. Алдына $ белгісі жоқ түсініктемеге компиляция жасалмайды.
Сонымен, айыру белгілеріне мыналар жатады: - (бос орын),, (үтір).. (нүкте),: (қос нүкте),; (нүктелі үтір), ' (апостроф), (.),
[,], {,}
д) Қатынас таңбалары немесе салыстыру белгілері: алғашқы символы міндетті түрде әріп болуы тиіс, мысалы, VESI,SALMAK2, Baga5,_cena7, T7S25, ART25, var8.
Ұлттық әріптер (қазақ, орыс, араб, т.б.) атау ретінде қолданылмайды, олар тек апострофқа яғни жоғарғы үтірге (') алынған тұрақты сөз тіркестері немесе жақшаларға алынған түсініктеме ретінде ғана кездеседі.
ә) Ондық цифрлар: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 тәрізді сан таңбалары.
Он алтылық цифрлар ондық цифрлардан және А дан F ке (немесе а дан (-ке) дейінгі латын әріптерінен тұрады.
Арнайы символдарға пунктуациялау және операциялардың белгілері жатады.
б) Арифметикалық, амалдардың белгілері:
• + - қосу;
• - - алу;
• * - көбейту;
• / - бөлу.
• D1V- бүтін бөлу (бүтін санды бүтін санға бөлгендегі
бөліндінің бүтін бөлігін табу), мысалы, 10 div 3 ама-лының нәтижесі
• MOD - қалдықты табу (бүтін сандарды бөлген кездегі бүтін
қалдықты табу), мысалы, 10 mod 3 - нәтижесі 1. в) Логикалық, амалдардың белгілері:
• AND - және (логикалық көбейту) операциясы;
• OR - немесе (логикалық қосу) операциясы;
• NOT - емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;
• XOR - арифметикалық немесе амалы;
• SHL - биттер (1 мен 0-дер) тіркесін солға ығыстыру;
• SHR - биттер (1 мен 0-дер) тіркесін оңға ығыстыру.
г) Айыру белгілеріне бос орын, барлық басқару символдары, тыныс белгілері, ENTER (келесі жолға көшіру) пернесін басу белгісі жөне түсініктемелер жатады. Айыру белгілері атауларды, сандарды, мағыналарына сәйкес арнаулы қызмет атқаратын қызметші сөздерді бір-бірінен бөліп тұруға арналады.
Түсініктеме {және} немесе (*және*) белгілерімен қоршалып, солардың ішіне жазылады, ол бір немесе бірнеше жолдардан тұруы мүмкін. Компьюторға арналған директиваның (түсінік белгі) алдына $ белгісі қойылады. Алдына $ белгісі жоқ түсініктемеге компиляция жасалмайды.
Сонымен, айыру белгілеріне мыналар жатады: - (бос орын),, (үтір).. (нүкте),: (қос нүкте),; (нүктелі үтір), ' (апостроф), (.),
[,], {,}•
д) Қатынас таңбалары немесе салыстыру белгілері:
= (тең), <> (тең емес), <(кіші), > (үлкен), <= (үлкен емес, < таңбасының орнына), >= (кіші емес, > таңбасының орнына).
Паскаль тілінде кейбір символдар пайдаланылмайды, мысалы, %, &, " т.б.
Паскаль тілінің қызметші сөздері дегеніміз бір-бірінен айыру белгілерімен бөлініп, программада алдын ала анықталған белгілі бір мағынасы бар сөз тіркестері. Паскаль тілінің қызметші сөздерін үш топқа белуге болады, олар: қордағы (резервтегі) сөздер, стандартты атаулар немесе идентификаторлар және бейнестандартты идентификаторлар.
Тілдің операторларын, яғни қарапайым сөйлемдерін жазу үшін мағынасы мен қолдану тәсілі біржола анықталып қойылған символдар тіркесінен тұратын қордағы қызметші сөздер пайдаланылады. Олардың жалпы саны 80-нен астам. Алгоритмдік тілде бұлар қазақ, орыс тілінде қысқартылып жазылса, программалау тілдерінде ағылшын тілінде жазылады.
Программалау тілдерінде өрнек, оператор, тіл синтаксисі мен семантикасы ұғымдары кең пайдаланылады.
Арифметикалық немесе логикалық амалдар таңбасымен біріктірілген айнымалылар, атаулар, функциялар, жиымдар, т.б. мағынасы бар сөздер тізбегі өрнек деп аталады. Математикада формулалар, арифметикалық өрнектер, алгебрадағы көпмүшеліктер программалау тілінде тек осы өрнек ұғымы арқылы беріледі.
Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлемі оператор деп аталады.
Тіл объектілерін, яғни программада пайдаланылатын мәліметтердің құрылымы мен ұйымдастырылуын алдын ала анықтайтын сөйлемдер жиыны программаның сипаттамасы болып табылады.
Дата добавления: 2014-12-19; просмотров: 178 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |