Читайте также:
|
Токсикология – (грек тілінен алынған: toxikon - у және logos – оқыту деген мағына береді) – сыртқы ортаның, химиялық факторларының ағзаға зиянды әсерлерінің заңдылықтары жайындағы ғылым. Оның қазіргі кездегі жіктелуі 1-ші суретте келтірілген.
Сурет 1 - Қазіргі токсикологияның құрылымы
Өнеркәсіптік токсикология - өнеркәсіптік улардың ағзаға зиянды әсерлері заңдылықтарын зерттейтін ғылым.
Заманымызға сай токсикологияны шартты түрде, бір-бірімен тікелей байланысты екі үлкен тарауға бөлуге болады: 1) токсикометрия; 2) интоксикация патогенезі.
Токсикометрия – яғни, «уыттылық әсерді өлшеу» алғаш рет 1930-шы жылдары Н.С.Правдин ұсынды және ол уларға сандық сипаттама береді.
Токсикометрияның алдына қоятын тікелей мақсаттары: гигиеналық сараптау, шикізаттар мен өнімдерді гигиеналық стандарттау, сыртқы ортадағы зиянды заттар көлемін шектеу (ШРЕК және т.б.).
Интоксикация патогенезі – организмде удың сіңірілуін, таралуын, метаболизмін, организмнен шығарылуын зерттейді. Сонымен қатар, уланудың биохимиялық және биофизикалық механизмдерін, патологиясын, патоморфологиясын, иммунологиясын зерттейді. Интоксикация патогенезі бойынша зерттеулер денсаулық сақтау тәжірибесінде диагностика және терапия әдістерін әзірлеуде қолданылады.
Өнеркәсіптік токсикологияның дамуы тамырын тереңнен Гиппократ (біздің дәуірге дейін 460-377 жыл), Гален (б.д.д. мөлшермен 130-200 жыл) одан кейін Парацельс (1493-1541), Рамацини (1633-1714) дәуірінен бастайды және ол өндірістік маңызды заттардың адам организміне зиянды әсерлері жайындағы ілімдердің дамуымен тікелей қатысты.
Өткен ғасырдың екінші жартысында және біздің ғасырдың басында өнеркәсіптік зиянды заттардың әсерін эксперименттік жануарларды зерттеу басталды. Россияда бұл істі бастаушы Е.В. Пеликан (1824-1884, 1854) болды.
20-30-шы жылдарда бұрынғы Кеңес Одағы көлемінде: Гендерсон және Хаггард (1930); Штаркенштейн, Поль (1929); Н.С. Правдин (1934) және Н.В. Лазеревтердің өздерінің және аударма жұмыстары басылған монографиялар мен оқулықтары шыға бастады.
Біздің елімізде өнеркәсіптік токсикологияның ірге тасын ғылым ретінде қалаушылар болып Н.В. Лазарев (1895-1973) және Н.С. Правдин (1882-1954) саналады. Кеңес өкіметінің алғашқы жылдарында өнеркәсіп пен ауылшаруашылығының жұмысшылар денсаулығына зиянсыз дамуына толықтай мүмкіндіктер жасалынды. Бұл профилактикалық шаралардың орындалуын дамытып қадағалаудың жетістіктері деп айта аламыз. Өнеркәсіптік токсикологияның мақсаты мен міндеттері көрсетілген (1938) Н.В. Лазаревтің «Өнеркәсіптік токсикология оқулығы» әлі күнге дейін қолданылуда. Ал «Электролиттер еместер» кітабы (1944) органикалық заттарды биологиялық, химиялық, физикалық жүйеге келтірген алғашқы ғылыми туынды. Н.С.Правдин гигиеналық нормалаудың ғылыми негіздерін, химиялық заттарды токсикологиялық бағалау әдістерін әзірлеп, одан әрі жетілдіруге ерекше көңіл бөлді.
Профилактикалық пәндер арасында өнеркәсіптік токсикология алғашқы орындардың бірін алады, өйткені, химиялық заттың организмге әсерін алдын ала зерттеп, болжап жұмысшыларға зиянсыз еңбек жағдайын ұйымдастыруға мүмкіндік бере алады.
Қазіргі кездегі санитарлық заңнамалар талаптарына сәйкес бірде бір химиялық зат немесе қоспа алдын ала токсикологиялық зерттеулерден өтіп, бағасы берілмей өндіруге және өнеркәсіпте қолдануға рұқсат етілмейді.
Дата добавления: 2015-02-22; просмотров: 74 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |