Студопедия  
Главная страница | Контакты | Случайная страница

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатика
ИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханика
ОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторика
СоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансы
ХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника

жалпы массасы.

Читайте также:
  1. OP 1211 Жалпы психология
  2. атерсіз және қатерлі ісіктерге жалпы сипаттама беріңіз
  3. Жалпы қан анализі.
  4. Жалпы жертану
  5. Жалпы психопатология
  6. Ішкі аурулар бойынша емтиханға арналған «жалпы медицина» факультетінің 4 курс студенттеріне арналған «ревматология» модулі бойынша тесттер.
  7. Ішкі аурулар бойынша емтиханға арналған «жалпы медицина» факультетінің 4 курс студенттеріне арналған «ревматология» модулі бойынша тесттер.
  8. курс Жалпы медицина
  9. Курс Жалпы медицина

Өсімдіктер тыныс алуға жалпы (валовый) өнімнің 40 – 70% жұмсайды. Планктонды водрослдар барлық қолданылған энергияның 40% жұмсайды.

Жалпы (валовый) өнімнің «тыныс алуға» жұмсалмаған бөлігін таза алғашқы өнім деп атайды. Бұл өсімдіктің ұлғаю көлемі және осы таза алғашқы өнімді консументтер мен продуценттер қолданады (алады).

Екінші өнім жалпы /валовый/ және таза өнім деп бөлінбейді. Себебі барлық гетеротрофтар өзінің массасын алғашқы өнім арқылы ұлғайтады, яғни алғашқы жасалған өнімді пайдаланады. Екінші өнім әр трофикалық деңгейде жеке есептеледі, себебі ол өзінің алдында тұрған деңгейден келетін энергиядан құрылады.

Экожүйенің барлық тірі компоненттері: продуценттер, консументтер, редуценттер бірлестіктің жалпы биомассасын құрайды. Биомассаны ылғал немесе құрғақ салмақпен көрсетеді және энергетикалық бірлікпен де көрсетуге (калория, джоуль т.б.) болады. Биомасса жинақталуына барлық энергия түгел жұмсалмайды, бірақ сол қолданылған энергия алғашқы өнімді жасайды және әр экожүйеде әр түрлі қолданылуы мүмкін. Егер, алғашқы өнімді консументтермен алу жылдамдығы, өсімдіктердің салмақ жинауынан төмен болса, онда продуценттердің биомассасы біртіндеп артады және ол өлі органикалық заттардың молаюына әкеледі. Соңында бұл процесс ұйықтардың торфқа толуына, кішкене суаттардың көбеюіне және тайга ормандарындағы төсеніш қорларының қалыңдауына әкеледі. Бірлестік тұрақты

аймақтарда барлық өнім трофикалық тізбекте

жұмсалады және биомасса тұрақты болып тұрады.

Функциональды қарым - қатнасты, яғни трофикалық құрлымды графикпен экологиялық пирамида түрінде көрсетуге болады. Пирамиданың ең төменгі деңгейінде продуценттер, ал келесі қоректік деңгейлер қабаттарды және пирамида шыңын жасайды. Экологиялық пирамиданың негізгі үш түрі белгілі:

1. Пирамида саны, әр деңгейдегі организмдердің санын көрсетеді /Элтон пирамидасы/;

2. Пирамида биомассасы, тірі заттың массасын сипаттайды - жалпы құрғақ салмақ, калорийасы т.б.;

3. Пирамида энергиясы немесе өнім, алғашқы өнімнің

немесе энергияның әрбір келесі деңгейдегі

өзгерісін көрсетеді.

Пирамида саны Элтон ашқан заңдылықпен бірдей: продуценттерден консументтерге өтетін әрбір звенодағы особтар саны қатаң түрде азайып отырады. Бұл заңдылық негізі бойынша, біріншіден үлкен дене массасымен теңесу үшін көптеген кішкентай дене керек; екіншіден төменгі трофикалық деңгейден жоғарғы трофикалық деңгейге өткенде энергия көлемі азайады (бір деңгейден келесі деңгейге 10% энергия ғана өтеді); үшіншіден особтың көлеміне байланысты кері байланыс метаболизімі (организм көлемі ұсақ болған сайын, оның зат алмасу реакциясы интинсивті болады, яғни саны мен

биомасса өсімінің жылдамдығы жоғары) жүреді.

Қоректік торлар

экологиялық пирамида

негізінде тұрғызылады. Оның ең қарапайымы пирамида саны, яғни әрбір тропикалық деңгейдегі организмдер (жеке особтар) саны.

Әр түрлі экожүйеде пирамида санының формасы жағынан айырмашылықтары өте жоғары, сондықтан санды кесте де, ал биомассаны график түрінде көрсеткен дұрыс болады. Бұл тұтас тірі организмдердің трофикалық деңгейдегі санын анық көрсетеді. Мысалы, белгілі бір бірлік аудандағы белгілі бірлік масса - г/м2 немесе көлемге шаққанда –г/м3 және т.б.

Экожұйенің жерүсті бөлігіне Пирамида биомасса ережесі сәйкес келеді: өсімдіктердің жалпы массасы, барлық шөп қоректі организмдердің массасынан жоғары, ал кейінгінің массасы барлық жыртқыштардың биомассасынан жоғары. Бұл ереже барлық уақытта ақталып отырады және алғашқы өнім көлемі өзгерген кезде, барлық қоректік тізбектердің биомассасы өзгереді. Әр түрлі географиялық зонада биомасса 2 – 4% дейін өзгеріп отырады. Тек өсімдік шабындық бірлестіктерінде ғана мүмкін 40 – 55% жетеді, жеке жағдайларда жартылай шөлей жерлерде - 70-75% болуы

Көктем

 

Экожүйедегі трофикалық қатынастарды толық көрсететін Пирамида өнім немесе энергия ережесі: трофикалық деңгейдің белгілі бір бірлік уақытта жасаған биомасса көлемі /немесе энергиясы/ келесі деңгейден жоғары болады. Өнім пирамидасы трофикалық тізбектегі энергияның жұмсалу заңын көрсетеді. сурет

Сонымен, үш пирамида ережесіде экожүйедегі энергия қатнастарын көрсетеді, ал өнім пирамидасы /энергиясы/ жан-жақты сипаттама береді.

Экожүйедегі трофикалық қатынастарды толық көрсететін Пирамида өнім немесе энергия ережесі: трофикалық деңгейдің белгілі бір бірлік уақытта жасаған биомасса көлемі /немесе энергиясы/ келесі деңгейден жоғары болады. Өнім пирамидасы трофикалық тізбектегі энергияның жұмсалу заңын көрсетеді. сурет

Сонымен, үш пирамида ережесіде экожүйедегі энергия қатнастарын көрсетеді, ал өнім пирамидасы /энергиясы/ жан-жақты сипаттама береді.

Автотрофтармен жасалатын органикалық заттар - бірінші өнім деп аталады.

Алғашқы продуценттермен жиналған энергияны - алғашқы жалпы өнім (АЖӨ), ал органикалық заттардың жиналу жылдамдығын – таза бірінші өнім (ТБӨ) деп аталады. АЖӨ шамамен, ТБӨ-нен 20% жөғары, себебі энергияның бір бөлігі тыныс алуға жұмсалады.

Өсімдіктер сіңірген күн энергиясының шамамен бір пайызын ғана сіңіреді. Бір организм екінші организммен қоректенгенде, ол қорек келесі трофикалық деңгейге ауысады. Гетеротрофтарда жиналған органикалық заттардың көлемі -екінші өнім деп аталады. Осылай болғандықтан, гетеротофтар тыныс алып және қалдық заттарын шығарып отырытындықтан, әрбір звенода энергияның бір бөлігін жоғалтады.

Экожүйедегі энергия ағымының қарапайым тізбегіін Ю.Одум бойынша үш тропикалық деңгеймен қарастырайық (сурет). Бірінші трофикалық деңгей – жасыл өсімдіктер (L) күн энергиясының 50% сіңіреді (LА). Бұл энергияның жартысы фотосинтез процесі кезінде органикалық заттардың химиялық байланысына айналады. Оны алғашқы жалпы өнім деп (PG) айдаланылмаған энергия қоршаған ортаға жылу түрінде бөлінеді. Түзілген органикалық заттардың жартысы тотығып, одан бөлінген энергия метоболиттік процестерге жұмсалады, яңни тыныс алуға (R) жұмсалады. Кейіннен бұл энергия қоршаған ортаға жылу түрінде таралады. Қалған жаңадан түзілген органикалық заттар өсімдік биомассасын құрайды. Оны алғашқы таза өнім (PN) деп атайды.

Алғашқы таза өнім өсімдік сіңірген барлық энергияның тек 1-2% құрайды.

PN=Rg-R

Екінші трофикалық деңгейге алғашқы өнімнің жартысы ғана жетеді. Бұл энергияның біраз бөлігін (NU) бірінші реттегі консументтер пайдаланбайды. Осы эенргия жыйнақталып экожүйеден тыс жерге шығарылуы мүмкін. Ал консументтер пайдаланған алғашқы өнімнің біразы (A) тыныс алуға (R), сондай-ақ, экскремент түрінде (NA) шығарылуы және біраз бөлігі екінші реттік өнім ретінде (P) шығарылады.

Екінші реттік өнім алдыңғы трофикалық деңгейден келесі трофикалық деңгейге өткенде өнімнің 10% құрайды.

 




Дата добавления: 2015-02-16; просмотров: 50 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав

<== предыдущая лекция | следующая лекция ==>
Плотность| Оформление научных подходов к благотворительности

lektsii.net - Лекции.Нет - 2014-2024 год. (0.009 сек.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав