Тақырып. Өтпелі экономиканың теоретикалық негізі.
Тпелі экономика пайда болуының объективті алғы шарттарына теоретикалық көзқарастар.
Қазіргі экономикалық теорияда ең аз зерттелген мәселе-қоғамның экономикалық жүйесінің бір типінен екіншісіне көшудің жолдары мен өтпелі экономиканың мән-жағдайы. Бұл дүниежүзілік қауымдастықтағы барлық елдердің өзінің даму деңгейі мен экономикалық жағдайының сипаты тұрғысынан, әртүрлі күйді кешумен түсіндіріледі.Сондықтан экономикалық теорияда қоғамның даму сатысындағы құбылыстардың басты көрсеткіштеріне әзірше біркелкі көзқарас жоқ.Демек, қоғамның бір күйден, екінші күйге көшудің мән-жағдайы жайында біркелкі түйіндеген ой да жоқ.
Баршаға белгілі нәрсе –еңбек құрал-жабдықтарының дамуын деңгейіне қарай қоғам дамуын жіктеп бөлудің төмендегідей түрлері бар,
Тас дәуірі, қола және темір дәуірі.
Белгілі ғалым Л.Маргон (1818-1881 жж) еңбек құрал сайманының даму деңгейіне қарай
жабайы дәуір,жыртқыштар және өркениетті дәуірлер деп бөледі.
Ағылшын ғалымы әрі философы Давид Юм (1711-1776 жж.)еңбек құрал- сайманының дамуы негізінде қоғамды –
Ең қарапайым, көне (антикалық), феодалдық және капиталистік деп бөледі.
Американ социологы әрі экономисі Уолт Ростоу (1916 ж.) «Экономикалық өсу сатылары» теориасын ұсынады:
І-дәстүрлі қоғам,мұнда өндірістің дамуы әлсіз сипатқа ие:
ІІ-қарқынды өрлеу үшін экономикалық жағдай жасау стадиасы;
ІІІ- қарқынды өрлеу кезеңі, мұнда экономикалық прогрестің түрі өседі және қоғамда билік жүргізе бастайды;
ІV-толыққандылыққа қарай қозғалу, мұнда жаңа техника кең көлемде таралады;
V-тұтынудың жоғары жаппай дәуірі.
Осы қысқаша шолу көрсеткендей,қоғамның әртүрлі даму күйі еңбек құрал-сайманының даму деңгейімен ғана емес,сондай-ақ өндіріс процесіндегі адам қатынастарының сипатымен,яғни өнніріс әдістерімен байланыстырады.Қоғамды өндіріс әдісімен бөлу мәселесін тереңірек зерттеген К.Маркс болды.
__________________________
1. Бұл тарау Құттыбаев С.Қ. бірге жазылған.
К.Маркс өндіріс әдісін беске бөліп қарайды:
- алғашқы қауымдық;
-құл иеленушілік;
- феодалдық;
Капиталистік
коммунистік (??).
Қазіргі Батыс экономикалық теория мектебі адамзат тарихындағы қоғам күйін үшке бөліп қарайды:
Аграрлық, индустриалдық, постиндустриалдық (ақппараттық)
Аграрлық секторға экономикада ауыл және орман шаруашылығы, аң және балық шаруашылығы жатады. Экономистер бұл қоғамды экономиканың дәстүрлі, индустриалдыға дейінгі жағдайына жатқызады.
Индустриалды қоғам индустрияландырудың белсенді жүргізілуінің негізінде қалыптасты. (ХҮІІІ ғ. -ХХғ. соңындағы өнеркәсіптегі төңкеріс).
Индустриалды дамыған елдер қалыптасты, бұл елдерде экономиканың басты секторы -өнеркәсіп секторы болды (өнеркәсіп пен құрылыс).
Кейінірек, ХХ ғасырдың соңында, аталған өнеркәсіптік сектор көптеген посткеңестің және бірқатар дамыған елдерде қайта қалыптасқан деп санау қабылданған.[1]
Қоғам дамуы бойынша көптеген әртүрлі классификациға бөлу ғалымдарды қоғамның даму сатыларының біркелкі көрсеткіштерін жасауға итермелейді.[2]
Ғалымдардың қоғамның даму деңгейіне қарамай-ақ, оларда жекелеген ортақ элементтер баршылық. Бұл өтпелі экономика үшін алғашқы салдарды тұжырымдауға көмектеседі.
Дата добавления: 2015-01-30; просмотров: 34 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |