Читайте также:
|
Өндіріс нәтижесінде қоғамда өнім немесе игілік жасалынады. Жиынтық қоғамдық өнім – бұл белгілі бір кезеңде (әдетте бір жыл ішінде) өндірістің барлық салаларында жасалынған игіліктердің жиынтығы. Жиынтық қоғамдық өнім көптеген салалар мен кәсіпорындардың, қоғамдық еңбек бөлінісі жүйесіндегі күрделі өзара байланыстың нәтижесі.
Қазіргі қоғамның экономикалық өмірінде кәсіпорындарда шығарылған өнімдер жоспарлы түрде тауарға айналады. Оқулықтарда және ғылыми әдебиеттерде, адамзат қоғамының тарихында қоғамдық өндірістің екі ғана нсаны: натуралдық және тауарлы өндіріс болған және солай болуда деген пікір терең тамыр жайған. Қоғамдық өндірістің жалпыға танылған нысанымен қатар, әдебиеттерде тікелей коғамдық өндіріс, сондай-ақ жоспарлы шаруашылықтар туралы да айтылады. Натуралдық шаруашылық түсінігіне жеке тұтынуға қажетті өнімді өз қолымен жасау жатады. Натуралдық өндірістің айқын сипатына оның бөлшек түрдегі, шаруашылық өмірдің тұйықталуы жатады. Натуралдық шаруашылықты жүргізуде өнім жеке адамның немесе көптің біріккен еңбегімен де өндіріле береді. Бірақ, дара еңбек тұйықталған шаруашылық шеңберінде, көп ретте, біріккен еңбектің бір бөлігін құрай отырып, қоғамдық еңбек бөлінісінің алғашқы табиғи мәйегіне негізделеді. Сөйтіп, бірлескен еңбек дами отырып, өзгеріске ұшырайды, басқа жағдайға өтіп, шаруашылық жүргізудің жаңа түрінің пайда болуына себін тигізеді. Натуралдық нысандағы еңбектің әр қилы түрлері және шаруашылық жүргізудің натуралдық типі бір ұғым емес. Біріншісі, қандай да болсын өңдірістің табиғи элементі болып табылады. Екіншісі, болса тарихи сипатқа ие, өйткені ол адамзат дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болып, өзінің өрлеуінде басымдық жағдайға жетті, кейін, анағұрлым жетілген нысандарға орын беріп, құлдырауға түсті. Натуралдық шаруашылықтағы бөлу, айырбас пен тұтыну жеке жұмыскердің сіңірген еңбегіне байланысты емес.
Тарихи жағынан шаруашылық жүргізудің келесі дамыған нысаны ретінде тауарлы өндіріс пайда болды. Тауарлық қарым-қатынастың негізі ретіндегі қоғамдық еңбек бөлінісінің дамуы араларындағы байланыс айналым арқылы сату, сатып алу түрінде орнығып, өз ерекшеліктері бойынша оқшауланған өндірушілердің пайда болуына алып келді.
Ізденіс сұрақтары:
1. Қоғамдық шаруашылықтың қалыптасу кезеңдері қандай?
2. Қоғамның тарихи дамуының өндірістік сипатын ашыңыз.
3. Қазіргі таңдағы шаруашылықтың ерекшелігі неде?
4. Шаруашылықты қандай нысанда ұйымдастыруға болады?
5. Натуралдық шаруашылықтың тауарлы шаруашылыққа ауысуының себептері қандай?
6. Тауарлы шаруашлыықтың пайда болу шарттары қандай?
7. Натуралды өндіріс пен тауарлы өндірістің мақсаттары қандай?
Тест тапсырмалары:
1. Ôîðìàöèÿëûº ê¼çºàðàñ á½ë:
A). Ìàðêñòiê òåîðèÿ¹à ò¸í
B). Êåéíñòiê òåîðèÿ¹à ò¸í
C). Àäàì Ñìèò òåîðèÿñûíà
D). Ðèêàðäî å»áåêòåðiíå
E). òàðèõè òåîðèÿ¹à
2. ´ðêåíèåòòi ê¼çºàðàñòû» ôîðìàöèÿëûº ê¼çºàðàñòàí àéûðìàøûëû¹û:
A). Áiðäåé ¾ø ôîðìàöèÿíû ºàðàñòûðàäû
B). ´ðêåíèåòòi ê¼çºàðàñòà òàïºà-êëàññºà á¼ëó æîº
C). ôîðìàöèÿëûº ê¼çºàðàñòà òàï ºàðàñòûðûëìàéäû
D). ºî¹àìäûº-òàðèõè äàìóûíäà
E). ìåíøiê ò¾ðëåðiíå áàéëàíûñòû
3. Òåõíîëîãèÿëûº äàìó òåîðèÿñûíà ºàòûñû æîº êåçå»:
A). ºîëà ä¸óiði
B). òàñ ä¸óiði
C). iði ìàøèíàëû èíäóñòðèÿ
D). áèîòåõíîëîãèÿ
E). ¼íäiðiñòi» ºî¹àìäàñóû
4. Àë¹àøºû ºàóûìäûº ºî¹àìíû» ýêîíîìèêàëûº áåëãiëåði:
A). òàáè¹è òå»äiê
B). ¸ëåóìåòòiê òå»äiê
C). ºàóûìäûº ìåíøiê æ¸íå áiðëåñêåí å»áåê
D). îòáàñû ¼íäiðiñiíi» îºøàóëàíóû
E). æåêå ìåíøiêòi» áîëóû
5. ²½ëäûº ºî¹àìíû» íåãiçi:
A). º½ë èåëåíóøiëiê
B). ¼íäiðiñ º½ðàë æàáäûºòàðûíà æåêå ìåíøiê
C). àðèñòîêðàòòàðäû» àºûë å»áåãiìåí ø½¹ûëäàíà áàñòàóû
D). ¼íäiðiñ òèiìäiëiãií àðòòûðó
E). òàóàð ñàïàñûíà ì¸í áåðó
6. Êëàññèêàëûº ôåîäàëäûº ºî¹àìíû» åðåêøåëiãi:
A). ðó-òàéïàëûº ºî¹àì, íàòóðàëäû øàðóàøûëûº
B). æåðãå æåêå ìåíøiê, áàñûáàéëû øàðóàëàð
C). º½ë å»áåãií ïàéäàëàíó
D). ½ëòòûº îºøàóëàíó º½áûëûñû
E). æàëäàìàëû å»áåêòi» ïàéäà áîëóû
7. Îðòà¹àñûðëûº ºîë¼íåðøiëåð öåõòàðû ºàíäàé ¼íäiðiñòiê ñèïàòòà áîëäû:
A). ºàóûìäûº
B). º½ëäûº
C). ôåîäàëäûº
D). ºàðàïàéûì òàóàðëû ¼íäiðiñòiê
E). êàïèòàëèñòiê
8. ²àíäàé ýêîíîìèêàëûº áà¹ûò àºøà-àéíàëûñ ñàëàñûí ºàðàñòûðóäû ½ñûíàäû:
A). êëàññèêàëûº
B). ìàðêñèçì
C). ìîíåòàðèñòiê
D). ôèçèîêðàòòàð
E). íåîêëàññèêòåð
9. Ò¼ìåíäåãi ýêîíîìèêàëûº çà»äàðäû» ºàéñûñû áàðëûº ºî¹àìäàð¹à ò¸í:
À). º½í çà»û
Â). æîñïàðëû äàìó çà»û
Ñ). ñ½ðàíûñ ïåí ½ñûíûñ çà»û
D). á¸ñåêå çà»û
Å). óàºûò ¾íåìäåó çà»û
СӨЖ үлгі тақырыптары:
1. Материалдық және материалдық емес өндіріс салалары.
2. Дамушы және дамыған елдер тәжірибесіндегі қоғамдық шаруашылықтың дамуы.
3. Қоғамның дамуы үшін материалдық емес өндірістің маңызы.
4. Қоғамдық еңбек бөлінісі тауарлы шаруашылықтың негізі ретінде.
5. Бірлескен еңбектің артықшылығы мен даму заңдылықтары.
6. Еңбек кооперациясы.
Дата добавления: 2014-12-20; просмотров: 200 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |