Главная страница | Контакты | Случайная страница Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

ТАУАР ШАРУАШЫЛЫҒЫ: ТАУАРДЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ ЖӘНЕ ҚҰННЫҢ НЫСАНДАРЫ

Òàóàð øàðóàøûëû¹ûíû» ïàéäà áîëóû æ¸íå äàìó ñåáåïòåði áîëûï ºî¹àìäûº å»áåê á¼ëiíiñi, ¼íäiðóøiëåðäi» ýêîíîìèêàëûº åðåêøåëåíói, ¼íiìäåðäi ¼íäiðóøiëåð ìåí ò½òûíóøûëàðäû» ðûíîê àðºûëû áàéëàíûñ æàñàóû, òàóàðëàðäû ñàòó æ¸íå ñàòûï àëó áîëäû.

Å»áåê á¼ëiíiñi àë¹àøºû ºàóûìäûº º½ðûëûñòà ïàéäà áîë¹àí. Îíû» ºàðàïàéûì ò¾ði å»áåêòi» æûíûñòûº æ¸íå æàñòûº á¼ëiíói áîëäû. Àë ìàë øàðóàøûëû¹û ìåí æåðäi èãåðóäi» áàñòàëóûìåí ºî¹àìäûº å»áåê á¼ëiíiñi æ¾ðäi.

´íäiðiñ º½ðàëäàðûíû» æåòiëäiðiëóiìåí æåêå äàðà øàðóàøûëûººà ¼òó ì¾ìêiíäiêòåði àøûëäû, ñ¼éòiï áiðëåñêåí å»áåê ò¾ði áiðòiíäåï æîéûëà áàñòàäû. Á½ë æåðäå æàëïû, îðòຠìåíøiêòåí æåêå ìåíøiêêå ¼òóäi àéºûí ê¼ðóãå áîëàäû. Æåêå ìåíøiêòi» ïàéäà áîëóû ºî¹àìäûº å»áåê á¼ëiíiñiìåí æ¸íå àéûðáàñòû» äàìóûìåí òû¹ûç áàéëàíûñòû. Å» áiðiíøi æåêå ìåíøiêòåð ìàë, ¼íäiðiñ º½ðàëäàðû áîëñà, êåéiííåí æåð äå æåêå ìåíøiêêå àéíàëäû. ´íäiðãiø ê¾øòåðäi» äàìóûìåí ºî¹àìäûº å»áåêòi» äå ò¾ðëåði ê¾ðäåëåíå ò¾ñòi, îë ¼ç êåçåãiíäå å»áåê á¼ëiíiñiíi» ê¾ðäåëåíóiìåí æ¸íå ìàìàíäàíóäû» ¼ñóiìåí ê¼ðiíåäi. Áåëãiëi áið å»áåê ò¾ðiíå ìàøûºòàí¹àí ìàìàíäàíó ¸ðáið ¼íäiðóøiãå ¼ç äà¹äûëàðû ìåí áiëiìäåðií áåëãiëi áið òàóàð ¼íäiðiñiíäå ¾ëêåí ïàéäàëûºïåí ïàéäàëàíó¹à ì¾ìêiíäiê áåðåäi. Àäàìäàð áið-áiðëåði ¾øií å»áåê åòåäi, ÿ¹íè îë áåëãiëi áið ºî¹àì iøiíäå ºî¹àìäûº å»áåê ñèïàòûíà èå áîëàäû, ÿ¹íè îëàðäû» å»áåãiíi» ¼íiìäåði ¼íäiðóøiëåð àðàñûíäà ðûíîêòà ñàòûëóû ¾øií ¼çàðà àéûðáàñºà ò¾ñåäi, ñ¼éòiï å»áåê ¼íiìäåði òàóàð ñèïàòûí àëàäû äà ºî¹àìäà ðûíîêòûº ýêîíîìèêà íåãiçi – òàóàð øàðóàøûëû¹û îðûí àëàäû.

Á½¹àí äåéií íàòóðàëäûº øàðóàøûëûº áîëäû. Îë ¼íäiðiñòi» êàïèòàëèñòiê ò¸ñiëäåðiíå äåéiíãi êåçå»äå áèëiê åòêåí æ¸íå äå îºøàóëàí¹àí øàðóàøûëûº áiðëiêòåðiíäå ê¼ðiíãåí (àë¹àøºû ºàóûìäûº º½ðûëûñ, ïàòðèàðõàëäûº æàí½ÿëûº øàðóàøûëûº, º½ë èåëåíóøiëiê æ¸íå ôåîäàëäûº êåçå»äåð). Íàòóðàëäûº øàðóàøûëûºòà ¼íäiðiëãåí çàòòàð æàí½ÿ ì¾øåëåðiìåí ¹àíà ò½òûíûë¹àí. Å»áåêòiê iñ-¸ðåêåò òóûñºàíäûº áàéëàíûñïåí íåìåñå ì¸æá¾ðëi ò¾ðäå áåêiòiëãåí. ²î¹àìäûº áàéëàíûñòàð ºîë å»áåãi æ¸íå äå æàáàéû å»áåê º½ðàëäàðûìåí æ¾ðãiçiëãåí æåêåëåíãåí øàðóàøûëûº áiðëiêòåðiíäå ¹àíà øåêòåëãåí. ̽íäà øàðóàøûëûº ïðîöåñòåð ê¼ï ¹àñûðëûº ä¸ñò¾ðëåðìåí æ¾ðãiçiëãåí æ¸íå äå òiêåëåé ðåòòåëiíiï îòûðûë¹àí. Åãåð äå áið ïðîãðåññ æ¾ðåòií áîëñà îë îí æûëäûº, òiïòi ¹àñûðëûº êåçå»äåðäi ºàìòûï îòûð¹àí.

Íåãiçiíåí òàóàð øàðóàøûëû¹û º½ë èåëåíóøiëiê, ôåîäàëäûº êåçå»äåðäå äå áîë¹àí, áiðຠêàïèòàëèçìãå äåéií îíû» æàëïûëûº ñèïàòû áîëìà¹àí.

Æàé òàóàð ¼íäiðiñi ìåí êàïèòàëèñòiê ¼íäiðiñ àðàñûíäà¹û àéûðìàøûëûº

Òàóàð – òàóàð ¼íäiðiñiíi» ºîðûòûíäû êàòåãîðèÿñû, îíû» “ýêîíîìèêàëûº êëåòêàñû”. Ìàðêñ áîéûíøà:

À) òàóàðëàðäû» ¾ëêåí ê¼ëåìäå æèíàëóû êàïèòàëèñòiê ¼íäiðiñ ò¸ñiëi ¾ñòåì åòåòií ºî¹àìíû» áàéëû¹ûí º½ðàéäû;

¸) òàóàð – á½ë îñû áàéëûºòû» ýëåìåíòàðëûº ôîðìàñû, ÿ¹íè îë êàïèòàëèçìíi» ºàðàïàéûì ýêîíîìèêàëûº áàéëàíûñòàðûí ê¼ðñåòåäi;

á) æàé òàóàð ¼íäiðiñ êàïèòàëèçìíi» àë¹û øàðòû áîëàäû, òàóàð òàðèõè ò½ð¹ûäàí àºøàíû» àë¹û øàðòû, àë àºøà – êàïèòàëäû» àë¹û øàðòû;

â) òàóàðäà êåéií êàïèòàëèçìíi» íåãiçãi ºàéøûëû¹û áîëàòûí ¸ëi æàòûðëûº ò½ð¹ûäà¹û ºàðàìà-ºàéøûëûºòàð æàòûð.

Ìàðêñ áîéûíøà òàóàð áiðiíøiäåí, àäàìíû» ºàíäàé äà áið ºàæåòòiëiãií ºàíà¹àòòàíäûðàòûí çàò; åêiíøiäåí, ¼çiíi» ò½òûíóû ¾øií åìåñ àéûðáàñ ¾øií ¼íäiðiëåäi.

Çàòòàðäû» ïàéäàëûëû¹û, îíû» º½ðàìû, ÿ¹íè àäàìíû» áåëãiëi áið ºàæåòòiëiãií ºàíà¹àòòàíäûðàòûí áîëñà îë çàòòû» ò½òûíó º½íûí æàñàéäû. Á½ë æåðäå ìàé, íàí æ¸íå ò.á. àäàìäàðäû» òàìàºòà¹û ºàæåòòiëiãií ºàíà¹àòòàíäûðñà, àë ìàòàëàð – êèiìäåãi ºàæåòòiëiãií ºàíà¹àòòàíäûðàäû. Áiðຠò½òûíó º½íû áàñºà äà çàòòàðäà áàð: àóûç ñó, æåìiñ à¹àøòàðûíû» ¼íiìi æ¸íå ò.á. Á½ë æåðäå êåç êåëãåí ò½òûíó º½íû áàð çàò òàóàð áîëìàéäû åêåí, îë òàóàð äåï òàíûëó ¾øií îë ñàòó ¾øií ¼íäiðiëãåí å»áåê ¼íiìi áîëóû êåðåê. Îñû æåðäåí òàóàðäû» áið ºàñèåòi - º½í øû¹àäû. Á½ë ºàñèåòòi º½áûëûñòû» ñûðòºû ê¼ðiíiñiíåí ê¼ðå àëìàéìûç. Ñîíäûºòàí äà º½íäû òàëäàó êåçiíäå îíû» àóûñïàëû º½íûíàí áàñòàéìûç. Àóûñïàëû º½í ñàíäûº ºàòûíàñòà áîëàäû, áið òàóàðäû» ò½òûíó º½íû ìåí åêiíøi áið òàóàðäû» ò½òûíó º½íûíû» ¼çàðà àóûñòûðûëóû. Ìûñàëû, áið áàëòà 20 êã àñòûººà àóûñòûðûëàäû. Á½ë æåðäå òàóàðäû» òàáè¹è ºàñèåòòåði íåãiçãå àëûíàäû – ñàëìà¹û, ê¼ëåìi, ôîðìàñû æ¸íå ò.á.

Àë º½í äåãåíiìiç - êåòêåí ºî¹àìäûº ºàæåòòi æ½ìûñ óàºûòûìåí àíûºòàëûíàòûí, ÿ¹íè ºî¹àìäûº ºàæåòòi ñi»iðiëãåí å»áåêïåí æàñàëûíàäû.

Ìûñàëû áið òàóàðäû ¼íäiðóäå òàóàð ¼íäiðóøiëåð

1 – 2 ñà¹àòòà – 100 áiðëiê,

2- 3 ñà¹àòòà – 400 áiðëiê,

3 – 5 ñà¹àòòà – 150 áiðëiê ¼íäiðäi.

²î¹àìäûº ºàæåòòi óàºûò – 3 áîëàäû, ¼éòêåíi 2-øi ¼íäiðóøi ðûíîêºà å» ê¼ï òàóàð ìàññàñûí øû¹àðàäû.

Ізденіс сұрақтары:

1. Тауар мен игіліктің айырмашылықтары қандай?

2. Тауардың қандай қасиеттері бар?

3. Тұтыну құнының қандай қасиеттерін білесіз?

4. Тауар өндірісінің белгілері қандай?

5. Құн және айырбас құнының мәні неде?

6. Айырбас құнының қандай нысандары бар?

7. Шекті пайдалылық теориясының өкілдері кімдер?

Тест тапсырмалары:

1. Èãiëiê äåãåíiìiç:

À). àñûë òàñòàí æàñàë¹àí ¸øåêåéëåð

Â). áiðiíøi êåçåêòåãi òàóàðëàð

Ñ). ºàæåòòiëiêêå áàéëàíûñòû ¼íäiðó ê¼ëåìi

D). ºàæåòòiëiêòåðäi ºàíà¹àòòàíäûðàòûí çàòòàð

Å). ñ½ðàíûñû ò¼ìåí òàóàðëàðäû» ñàíû

2. ²àçàºñòàí òàðèõûíû» áàñòàïºû êåçiíäå ºàíäàé ýêîíîìèêàëûº äàìó áàñûì áîëäû:

A) ºîë¼íåð

B) ¼íåðê¸ñiï

C) ê¼øïåëi ìàë øàðóàøûëû¹û

D) àóûë øàðóàøûëû¹û

E) èíäóñòðèàëäû

3. Òàóàð øàðóàøûëû¹ûíû» ïàéäà áîëóûíû» ìàòåðèàëäûº øàðòû:

A) ¼íäiðiñ º½ðàëäàðûíà æåêå ìåíøiê

B) òàóàð ¼íäiðóøiëåðäi» îºøàóëàíóû

C) àéûðáàñòû» äàìóû

D) ¼íiìäi ðûíîê ¾øií ¼íäiðó

E) áàðëûº æàóàïòàðäû» æèûíòû¹û

4. Æàé æ¸íå êàïèòàëèñòiê òàóàð øàðóàøûëû¹ûíû» æàëïû áåëãiëåði:

A) ñàòó ¾øií ¼íiì ¼íäiðó

B) ¼íäiðiñ ðåñóðñòàðûíà æåêå ìåíøiê

C) æ½ìûñøûíû ¼íäiðiñ º½ðàë-æàáäûºòàðûìåí ºîñóäû» òàóàðëû ôîðìàñû

D) æèûíòûº ¼íiìi ½ë¹àéìàëû ½äàéû ¼íäiðiñ

E) ñàòó ¾øií ¼íäiðó

5. ²î¹àìäûº øàðóàøûëûºòû» äàìó ôîðìàëàðû

A) æàëïû ýêîíîìèêàëûº ºàòûíàñòàðäû» äàìó ñèïàòû

B) íàòóðàëäû, òàóàðëûº, àðàëàñ øàðóàøûëûºòàð

C) æîñïàðëû øàðóàøûëûº

D) íàðûºòûº øàðóàøûëûº

E) ôåîäàëäûº øàðóàøûëûº

СӨЖ үлгі тақырыптары:

1. Тауар категориясының эволюциялық тұжырымдамалары.

2. А.Смит және Д. Рикардо тұжырымдамаларындағы тауар құны.

3. Құнның еңбектік теориясы.

4. К. Маркстің «Капитал» еңбегіндегі құн және қосымша құн.

5. А.Смит парадоксы.