Главная страница | Контакты | Случайная страница Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Тұздардың алыну жолдары.

Тұздарды алу жолдары:

1) Металл мен бейметаллдан: Мg + Сl 2 = Мg СI 2

2) Негіздік оксид пен қышқылдық оксидтен: МgО + ЅО 3 = Мg ЅО 3

3) Негіздік оксид пен қышқылдар: СаО+ 2 НСІ = CāCỊ 2 + H 2О

4) қышқылдық оксид пен негіздің әрекеттесуінен: СО 2 + Са (ОН) 2 = CаCO 3 + H 2О

5) қышқыл мен негіздің бейтараптануынан H 2SО 4+2NaОH =Νa 2ЅО 4+H 2О

6) Тұз бен қышқылдың әрекеттесуінен: Ва СІ 2 + Н 2 ЅO 4 =BaЅО 4 + 2HCI

7) Тұз бен тұздың әрекеттесуінен СaCI 2+Аg 2СО 3=СaСО 3+ 2AgCI \

8) Тұз бен сілтінің әрекеттесуінен CūЅО 4+2ŃaОH= Ńa 2ЅO 4+ Cū(OH) 2

9) металдың қышқылмен әрекеттесуінен Zň+2HCĪ=ZňCĬ 2 +H 2

10) металл мен тұз әрекеттесуінен: Си + НgCI 2=CuCI 2+ Hq

30.Тұздардың химиялық қасиеті: 1.тұздар металдармен әрекетеседі: Zń + Hq(ŃO 3) 2=Zń(ŃO 3) 2 + Hq 2. Тұздар сілтімен әрекеттеседі СuCI 2+2ŃaOH=2ŃaCI+ Cu(OH) 2 3. Қышқыл мен тұз әрекеттесіп, жаңа тұз және қышқыл түзеді Си SO 4+H 2S=CuS+H 2SO 4 4. Тұздар өзара бір – бірмен әрекеттеседі: CaCI 2+Na 2CO 3=CaCO 3+ 2NaCI 5. Кейбір тұздар қыздырғанда айырылады.

Са СО 3 =CaO+CO 2

31. Электронның ашылуы. 1879ж ағылшын ғалымы Крукс мынадай тәжірибе жасаған: екі шетіне электрод енгізілген шыны түтіктің ішіндегі ауасының көбін сорып шығарып кернеуі жоғары ток жибергенде, котодтан сәуле шығатының байқаған, ол сәулелерп түскен жерін жылытып, жролындағы ұсақ, жеңіл заттарды екпенімен ілестіріп, жылжытып, әрі оларды теріс зарятап, өзі оң полюске тартылып қиыстайтындығы байқалады бұл сәулелер котод сәулесі деп аталады. Котод сәулелерін зерттеген Дж.Томсон ол сәулелер теріс зарядты электр атомдарының ағыны екнің дәлелдеген.Стонэйдің ұсынысы бойынша оларды электрон деп атап е(не В)танбасымен белгілейтін болды. Радиоактивтілік. 1896 жылы Беккерель ашты, 1898 жылдан бастап, Мария Склодовская-Кюри және Пьер Кюри зерттеді. Уран тұздарынан шығатын ерекше сәуле магнит өрісінде үш түрлі сәулеге бөлінетінін байқап, көп зерттеулер жүргізді. Сәулелердің түрлері(- бета-электрондар ағыны, (- альфа-оң зарядты (гелийдің екі электроннан айрылған ядроларының ағыны), (- гамма сәулелері (рентген сәулелеріне ұқсас).

Альфа-ыдырау α-бөлшегінің табиғатын 1908 жылы Резерфорд көптеген эксперименттік зерттеулер нәтижесінде анықтады. Альфа-ыдырауы кезінде ядродан өздігінен α-бөлшек — гелий атомының ядросы Не (екі протон және екі нейтрон) ұшып шығады және жаңа химиялық элементтің туынды ядросы пайда болады. Аналық ядро ыдырағанда, α-бөлшек пен туынды ядро белгілі бір кинетикалық энергиямен жан-жаққа шашырай ұшады. Кейбір ыдырауда туынды ядро қозған күйде болуы мүмкін. Ыдырау энергиясын аналық ядромен байланысқан санақ жүйесінде энергияның сақталу заңын пайдаланып есептеуге болады.

Бета-ыдырауβ-сәулесінің табиғатын 1899 ж Резерфорд ашқан болатын. Ол шапшаң қозғалатын электрондар ағыны. β-бөлшекті деп белгілейді. Массалық санның болуы, электронның массасы массаның атомдық бірлігімен салыстырғанда елеусіз аз екенін көрсетеді. Ығысу ережесін бета-ыдырауға қолданайық. Ядроның ішінде электронның пайда болуы осы нейтронның ыдырауының нәтижесі екен. Бета-ыдырау кезінде туынды ядро мен электрон жүйесінің энергиясы ыдырауға дейінгі аналық ядро жүйесінің энергиясынан кем болып шығатынын өлшеулер көрсетті. β-ыдырау кезінде энергияның сақталу заңының орындалатына күмән туды. 1930 жылы В. Паулиp β-ыдырау кезінде, ядродан электроннан басқа тағы бір массалық саны мен зарядының сан нөлге тең бөлшек бөлініп шығады деген жорамалды ұсынды. β–ыдыраудағы энергияның сақталу заңының бұзылуына себепші, жетіспей тұрған энергия осы нейтраль бөлшекке тиесілі екен.Үлы итальян ғалымы Э.Фермидің ұсынысы бойынша бұл бөлшекті нейтрино v (итальянша neitrino — кішкентай нейтрон) деп атаған. Нейтриноның электр заряды мен тыныштық массасы нөлге тең болғандықтан, оның затпен әрекеттесуі әлсіз, сондықтан эксперимент арқылы тіркеу аса қиыншылық туғызды. Ұзакка созылған ізденістер нәтижесінде тек 1956 жылы ғана нейтриноны тіркеу мүмкін болды. Ал антинейтрино осы нейтриноның антибөлшегі болып табылады. Электрондық β^--ыдыраудан басқа позитрондық β⁺-ыдырау процесі де өтуі мүмкін. Позитрондық радиоактивтік кезінде ядродағы протонның біреуі нейтронға айналып, позитрон мен электрондық нейтрино v бөлініп шығады:

Гамма-ыдырау-1900 жылы Вилaрд ядролық сәуле шығарудың құрамындағы үшінші компоненттің бар екенін тапты, оны гамма (у)-сәуле шығару деп атаған. Гамма-сәуле шығару магнит өрісінде ауытқымайды, демек, оның заряды жоқ. Гамма-сәуле шығару радиоактивтік ыдыраудың жеке бір түрі емес, ол альфа және бета-ыдыраулармен қабаттаса өтетін процесс. Ядродан шығатын ү-сәулелері дегеніміз — фотондар ағыны болып шықты.

33. Атомның алғашқы үлгілерінің бірін Дж. Томсон ұсынды. Бұл үлгіде атом радиусы ~10⁻¹⁰К)м оң зарядталған шар ретінде қарастырылады. Шардың ішінде тепе-теңдікжағдайының маңында электрондар тербеліп тұрады. Электрондардың теріс зарядтарының қосындысы шарға біркелкі таралған оң зарядты теңестіреді, сондықтан тұтас алғанда атом электрлік бейтарап бөлшек болады. Кейінгі зерттеулер бұл модельдің дұрыс емес екенін көрсетті, сондықтан Томсон моделі қазір тек тарихи тұрғыдан қарастырылады. Атомның ішінде электр зарядтарының орналасу тәртібін анықтау үшін 1911 жылы Резерфорд өзінің шекірттері Г. Гейгер және Э. Марсденмен бірге альфа-бөлшектершоғын өте жұқа алтын фольгадан өткізіп, бірнеше тәжірибелер жасады. Осы тәжірибелерді зерделеу нәтижесінде атомның ядролық, басқаша айтсақ, планетарлық моделі өмірге келді.

Тәжірибенің нәтижесінде альфа-бөлшектердің басым көпшілігі фольгадан өткенде алғашқы бағыттан aуытқымайтыны (φ≈1-2°) анықталды. Бұл нәтиже, негізінен, Томсон моделіне сүйеніп жасалған есептеулермен дәл келді. Бірақ, альфа- бөлшектердің мардымсыз аз бөлігі 90°-тан артық бұрышқа ауытқитыны, яғни олар фольгаға соғылып, кері бағытта ұшатыны таңдандырды. Сегіз мыңға жуық бөлшектердің біреуі ғана осындай үлкен бұрышқа ауытқиды екен! Мұны Томсон моделі негізінде түсіндіру тіпті мүмкін болмады.

Тәжірибеде алынған нәтижелерді зерделей отырып Резерфорд өз моделін ұсынды. Ол атомның оң заряды оның ортасында орналасқан радиусы шамамен 10⁻¹⁵ м өте аз көлемге жинақталған деген қорытындыға келді. Бұл орталық бөлшекті Резерфорд ядро деп атады. Атомның массасы түгел дерлік ядрода шоғырланған. Ядроныайнала әр түрлі орбиталармен электрондар қозғалып жүреді. Ең шеткі электрон орбитасының радиусы атомның радиусына тең, R_a≈10⁻¹⁰ м. Бұл үлгі Күн жүйесініңқұрылымына ұқсайтын болғандықтан, оны атомның планетарлық моделі деп те атайды. Модель бойынша атом көлемінің басым көпшілік бөлігі "бос" болып шығады, ядроның радиусы атомның радиусынан 100 000 есе кіші. Орбиталардағы электрондардың теріс зарядтарының қосындысы ядроның оң зарядына тең, атом электрлік бейтарап.

Планк теңдеуі.

1900-1905 жылдары Макс Планк және Альберт Эйнштейн квантты теорияны ұсынды: Квантты теория бойынша жарық сәулесіндегі энергияның шығуы үздіксіз ағын түрінде емес, кесімді порция (бөлшек) квант түрінде болады. Бұл бөлшек “фотон” деп аталады. Әр түрлі сәуленің энергиясы әр түрлі.

Сәуле шығарудың корпускулалық – толқындық дуализімі. Жоғарыдағы қарастырылған құбылыстар жарық қасиетiндегi екiжақтылықты көрсетедi. Бiр жағынан интерференция, дифракция және диперсия тәрiздi құбылыстар жарықтың толқындық қасиетiн дәлелдесе, екiншi жағынан шымқай қара дененiң сәуле шығаруы, фотоэффект тәрiздi құбылыстар жарықтың фотондар деп аталатын бөлшектерден (корпускулалардан) тұратынына нұсқайды. Жарық қасиетiнен осылай әрi толқындық, әрi корпускулалық қаситеттердiң байқалуы корпускулалы толқындық дуализм деп аталады. Корпускулалы толқындық дуализм жарық қасиетiнiң әдеттегi классикалық физикадағыдай көрнектiлiкке ие емес екендiгiн көрсетедi. Физиканың одан әрi даму барысында мұндай екi жақты қасиет тек жарық табиғатына ғана тән емес екенi байқалды. Осымен байланысты француз ғалымы Луи де-Бройль мынадай болжам ұсынды. Корпускулалы-толқындық дуализм тек жарыққа ғана тән емес, ол материяның iргелi қасиетi. Өз кезегiнде керiсiнше элементар бөлшектердiң де толқындық қасиетi болады.

Бөлшектердің корпускулалық – толқындық дуализімі. Жоғарыдағы қарастырылған құбылыстар жарық қасиетiндегi екiжақтылықты көрсетедi. Бiр жағынан интерференция, дифракция және диперсия тәрiздi құбылыстар жарықтың толқындық қасиетiн дәлелдесе, екiншi жағынан шымқай қара дененiң сәуле шығаруы, фотоэффект тәрiздi құбылыстар жарықтың фотондар деп аталатын бөлшектерден (корпускулалардан) тұратынына нұсқайды. Жарық қасиетiнен осылай әрi толқындық, әрi корпускулалық қаситеттердiң байқалуы корпускулалы толқындық дуализм деп аталады. Корпускулалы толқындық дуализм жарық қасиетiнiң әдеттегi классикалық физикадағыдай көрнектiлiкке ие емес екендiгiн көрсетедi. Физиканың одан әрi даму барысында мұндай екi жақты қасиет тек жарық табиғатына ғана тән емес екенi байқалды. Осымен байланысты француз ғалымы Луи де-Бройль мынадай болжам ұсынды. Корпускулалы-толқындық дуализм тек жарыққа ғана тән емес, ол материяның iргелi қасиетi. Өз кезегiнде керiсiнше элементар бөлшектердiң де толқындық қасиетi болады.

Де Бройль теңдеуі: 1924 жылы француз ғалымы Луи де Бройль микробөлшектің әрі толқын, әрі бөлшек екенін дәлелдеп, формула шығарды:толқын ұзындығы, - Планк тұрақтысы, – бөлшектің массасы, - жылдамдығы.

Гейзенбергтің анықталмағыштық принципі Гейзенберг микробөлшектің әрі координатасын, әрі импульсін бір уақытта анықтауға болмайтынын көрсетті. Анықталмағыштықтың математикалық формуласы: импульстің шамасының анықталмағыштығы;бөлшек координатасының анықталмағыштығы.

Сонымен Бор теориясы бойынша электронның стационар орбитада айналуы бекерге шықты, тек қана электронның ықтималды орнын білуге болады.

36. n - бас квант саны, орбитальдағы электронның энергиясын және орбитальдың көлемін көрсетеді, күрделі атомдарда электрон орналасқан қабаттың реттік нөмірін көрсетеді. n=1; 2; 3; 4; - бүтін сандар. Квант қабаты K, L, M, N, O, P, Q деп белгіленеді.

l - орбиталь квант саны, электрон бұлтының пішінін сипаттайды l=0, 1, 2, 3... n-1. l- дің бұл мәндеріне s, p, d, f деп белгіленетін орбиталь-дар сәйкес. s - шар тәріздес, p - гантель; d - күрделі гантель;

m - магнит квант саны - бұл сан орбиталды квант санына тәуелді, бір пішіндес орбитальдардың жалпы санын және олардың кеңістікте орналасуын көрсетеді.

m - атом орбитальдарының қай жаққа бейімделіп созылуының бағытын білдіреді, сондықтан (+) немесе (-) белгісі болады. Бұл үш квант саны Шредингер теңдеуінен шықты. Ал кейін спектрдегі сызық өте күшті магнит өрісінде екіге жіктелетіні анықталды. БҒл құбылыс электронның төртінші квант саны s- пен сипатталатын жағдайын көрсетті. m_s - спин квант саны. Мәні + 1/2 және -1/2; Электронның осінің айналасындағы қозғалысын сипаттайды. Квант сандары квант қабаттарындағы электрондардың санын және ықтималды орындарын сипаттайды.

Спин квант саны (m_s) – электронның өз осінен қай бағытта қозғалатының көрсетеді.