Читайте также:
|
Нарықтық экономикаға өту жұмыскердің жеке кірісін қалыптастыруға кәсіпорынның жұмсаған, қорларын реттеуге ыңғайды өзгертті.Өйткені жалақы жұмыскердің кәсіпорындағы қызметі үшін немесе жұмыс күшінің бағасына айырбастп алатын ақшалай эквивланет болып табылады, сәйкесінше әрбір нақты жұмыскер үшін өз жұмыскерлері үшін жұмыс берушінің еңбек ақы шығындары нарыққа шығарып, оны сату үрдісінде орнын толтыратын өнім өндірісінің жалпы шығындарының үлкен бөлігі болып табылады.Жұмыс күшіне жұмыс берушінің жұмсайтын шығындары көбнесе жалданып жұмыс істейтін жұмысшылардың санымен, олардың еңбегіне ақы төлеу шартымен, заңмен қарастырылған ұжымдық келісім-шарт, тарифтік келісім, жеке еңбек шарты, жалданып жұмыс істеушілердің еңбегінің тиімділігімен анықталады.Еңбек ақы қорының арнайы құжаттарымен аталатын жалақы қоры еңбек ақы шартын, жұмыс берушімен жұмысшылармен ұжымдық және еңбек келісім-шарттарымен анықталынған кепілдіктерді, жәрдемақыларды көрсетеді және жұмыскерлердің жеке жалақысын қалыптастырады. Заңмен бекітілген еңбек ақы мөлшері, кепілдіктер, жәрдемақылар кәсіпорын қызметінің қаржылық нәтижелерін дұрыс есептеу үін қолданылатын есептік шама ретінде келісім-шартта болады. Олар кәсіпорыннан алынатын салық, қауіпсіздік төлемдері және басқада төлемдердің мөлшерін анықтау үшін қажет. Осылайша қазіргі уақытта жалақы қоры жұмыс берушінің жұмыскерге оны жабу көзінен:өзіндік құн, пайда, арнайы қорлар, немесе қандайда бір мақсатты түсімдерден тәуелсіз жеке жалақылардың жиынтығын көрсетеді. Жалақы қорының құрамына кәсіпорынның жұмыс атқарған және атқармаған уақыты үшін ақшалай және натуралды формадағы есептеген еңбек ақы соммасы, ынталандырушы қосымшалар, үстемеақылар, жәрдемақы төлемдері, сондай-ақ тұрғын үй, тамақ, жылу сияқты тұрақты сипаттағы төлемдер енгізіледі. Жалақы қорының құрамы және әлеуметтік сипаттағы төлемдер жөніндегі нұсқау жалақы қорына келесілерді жатқызуға болады:
Атқарған уақыты еңбек үшін ақы:
-Атқарған уақыты үшін қызметтік оклад және тарифтік мөлшер бойынша жұмыскерлерге есептелетін жалақы.
-Өнімді сату табысынан пайызбен алынатын кесімді бағалау бойынша жұмыскерге орындаған жұмысы үшін есептелетін жалақы.
-Натуралды еңбек ақы ретінде берілетін өнімнің құны.
-Төлем көзінен тәуелсіз мерзімді немесе тұрақты сипатта болатын (натуралды сыйақының құнын қосқанда) сыйақылар.
-Қызметтік оклад және тарифтік мөлшерге ынталандырушы қосымшалар мен үстеме ақылар (кәсіби шеберлігі, мемлекеттік құпияға рұқсатының болғаны, кәсіпті және қызметті бірлестіргені үшін).
-Қызмет еткен жылна, жұмыс стажына (үстемеақлар)ай сайын немесе тоқсан сайын сыйақлар.
-Еңбек шартымен жұмыс режиміне байлансты жәрдем ақы төлемдері.
-Еңбек ақыны аудандық реттеумен негізделген төлемдер.
1. Ауыр жұмыстардағы, қауіпті және зиянды жұмыс шарттарындағы жұмысы үшін қосымшалар.
2. Түнгі уақытттағы жұмысы үшін қосымшалар.
3. Мереке және демалыс уақыттарындағы жұмысы үшін төлемдер.
4. Жұмысты вахталы ұйымдастыру әдісінде жұмысуақытының мөлшерлі уақытынан тысжұмыспен байланысты ұсынылған демалыс күндеріжәне басқада заңмен қарастырылған басқада жағдайлар еңбек үшін ақы
5. Жер асты жұмыстарымен айналысатын жұмыскерле үшін олардың шахтадағы мөлшерлі қозғалыс уақыттары үшін қосымшалар.
-Негізгі жұмыстан босатылған және жұмыскерлердің біліктілігін арттыру, қайта даындау дайындау және үшін тартылған білікті жұмысшылар, жетекшілер, мамандар, кәсіпорын мамандарының еңбек ақысы.
-Штатты брокерлер, штатты сақтандыру агенттерін комиссионды сыйақылар беру.
-Газет, журнал редакциясының және басқада жаппай ақпараттандыру қорларының жұмыскерлерінің тізімдік құрамында болатын жұмыскерлерге үстемеақылар.
-Жалақыдан алынатын сақтандыру жарналарын аудару бойынша жұмыскерлердің жазбаша тапсырмаларын орындағаны үшін бухгалтерия жұмыскерлерінің қызметі үшін еңбек ақы
-Жұмыстағы арнайы үзілістер еңбек үшін ақы.
-Өткен жұмыс орны бойынша қызметтік оклад мөлшерін белгілі бір мерзімге дейін сақтап, басқа кәсіпорындар немсе ұйымдардан келген жұмыскерлерге айырмашылықтарын төлеу.
-Уақытша орын алмастыру кезінде қызметтік оклад айырмашылығын төлеу.
-Арнайы келісім-шартқа сәйкес кәсіпорындағы үшін жұмыс тартылған тұлғаларға орындалған үшін жұмыс есептелетін соммалар.
-Бірлесіп жұмыс жасайтын тұлғаларға еңбек ақы.
-Тізімдік емес құрамдағы жұмысшылардың еңбек ақысы
-Кәсіпорынның жұмыскерлерінің тізімдік құрамында тұрмайтын тұлғаларға азаматтық келісім-шарт бойынша орындаған жұмысы еңбек үшін ақы.
- Тізімдік емес құрам жұмыскерлерінің қызметіне (аудармалар, кеңес беру,лекция оқу, теледидар және радиодан сөз сөйлеу жне т.б.) еңбек ақы.
Жалақының сағаттық, күндік, айлық, жылдық қорлары болады. Бұл атаулар әрект етуші заңға сәйкес төленетін атқарылған және атқарылмаған уақыттарды есепке алу дәлдігімен байланысты.
Сағаттық қорға бірінші кезекте тарифтік ставка (қызметақы) және кесімді бағалау бойынша орындалған жұмыстың еңбек ақысынан тұрады. Сонымен бірге сағаттық тарифтік ставкалар алынады. Сағаттық қорға сондай-ақ жалақы қорына енетін сыйақылар; өндірісте оқушыларды оқыту ақысы; түнгі уақыттағы жұмыс ақысы бригадаға жетекшілік еткені үшін және оқушыларды дайындағаны үшін білікті жұмысшыларға қосымша еңбек ақы кіреді.
Күндік қорға толығымен сағаттық қор, сондай-ақ сәбилі аналар үшін үзілістер мен еңбек жөніндегі заң бойынша жұмысқа жіберілтен жас жеткіншектерге жеңілдік сағаттар еңбек үшін ақылар кіреді.
Сағаттық және күндік қорға мереке күндер мен мерзімнен тыс сағаттар еңбек үшін ақылар кіреді.
Еңбек ақының айлық және жылдық қорлары күндік қордан және жұмыскерлердің толық күнді шықпаулары: кезекті демалыс, қызмет еткен мерзіміне байланысты сыйақы, мемлекеттік және қоғамдық міндеттерді орындаған уақыты еңбек үшін ақы үшін қосымшалардан тұрады. Сондай-ақ негізгі және қосымша жалақы түсініктері бар. Негізгі жалақы жұмыс істелінген уақытқа беріледі (тариф, сыйақы, түнгі уақыттағы жұмыс, бригадаға жетекшілік еткені үшін және оқушыларды оқытқаны үшін жұмыс уақытының айлық мөлшерін асыра орындағаны үшін қосымша ақы). Қосымша жалақы жұмыс істелмеген уақыт үшін, жалақы қоры есебінен заң бойынша толықтырылатын барлық төлемдерден тұрады (сәбилі аналар үшін үзілістер мен еңбек жөніндегі заң бойынша жұмысқа жіберілтен жас жеткіншектерге жеңілдік сағаттар еңбек үшін ақылар).
Мереке және демалыс күндеріндегі жұмысы еңбек үшін ақы екі есе мөлшерінде төленеді.
Дата добавления: 2014-12-19; просмотров: 98 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |