Читайте также:
|
1993 жылғы Конституция кэйшылықты, отпелі ксзенде қабылданды. Әлі де көп мәселелср шешімін таба алмады. Бірнеше ауқымды мәселслер бойынша едде үзақ піхірталас, даулар болды. Олардың ішінде: қос азаматтық; тіл мәсслесі; үлттық мемлекет пе азаматтық қоғам күру ма?; әкімшіліктср мсн кеңестер арасьшдағы қайшылықтар; Жоғарғы Кеңсс пен Үкімет арасындағы кдйшылықтар болды. Н.Ә.Назарбаевтың басшылыгьшен бүл моселелср шисленіске жіберілмей кезең-ксзеңімен саяси жәнс күқықтық түргыдан шешіледі.
Н.Ә.Назарбаевтьщ 1992 жылы жарықкөрген "Казақстанның егсменді мемлекет рстінде қалыптасуы мен дамуының стратсгиясы"7 жәнс "К^зақстанньщ болашагы онъщ идсялық бірлігінде"8 (1993 ж.) атты кітаптарыньщ ролі ерекше болды. Бүл кітаптарда коп үлтты тоуелсіз Казақсган халқынъщ жаңа демократиялық, нарыкгық нсгіздс топтасуы мсн сңбск етуінің теориялық негіздері кдлыптасты. Кездсскен кдйіяылықтарды шешіп, демократия, нарық, қүқыктьгқ мемлекетке аяқ ба-судың жолдары анықталды.
Кдзақстан Ресггубликасыньщ "Азаматтық туралы" заңы кдбылданып (1991 жылы жслтоқсан), елде қос азаматтыккд жол берілмеді. ТМД елдерімен тарихи байланыстарды ескеріп, азаматгық алудьщ озара жеңілдетілтен жолдары кіргізілді. Тіл жоне азаматтық мәселссін желсу етіп Қазақстан Респу-бликалары қүрамында үлттық автономиялы бірліктер кү-руга орскет стушілерді халық қолдамады. Тіл моселссі 1993 жьшгы Конституцияда толықшешімін таба алмағанымен 1995 жылғы Конституцияда жоне К^ізақстан Республикасының жаңа "Тіл женіндегі заңыңда" жаңаша шсшімін тапты. Кдзақ тілі мемлекеттік тіл, орыс тілі мемлекеттік үйымдарда жәнс жсргілікті озін-озі басқару органдарында ресми түрдс тең қолданылатьш болды. Мемлекет барлықхалықтар тілдерін үйрену мен дамытуға жағдай туғызуға кямқорлық жасаііды.
1993 жъиіы жергіліхті кеңестср мсн әкімдср, Үкімет пен Жоғарғы Кеңес арасындагы кдйшылык, шегіне жетті. Бірақ Қазақстанда Президент Н.Ә.Назарбаевтың салмақты да салиқалы саясаты арқасында Ресейдегідей қақтығыстарға жол берілмеді. Кеңестер Қазақстанда тарих сахнасынан жаңа күқықтық жүйеге үйлесе алмай, біртіндеп өз еркімен кетті. Дегенмен әкшшілік жүйеге қарсы жсргілікті және Жоғарғы Кеңес тарапьшан да қатты қарсылықтар болды. 1993 жылғы Конституция бойынша, әсіресе жергілікті жерде қс^ өкіметке кеңестер мен окімдерге занды база жасалған еді. Мүньщ өзі болашақга біртіндеп биліктш, ажырауьша альш келе жатгы9. Кеңестер мен әкімдер арасындағы кдйшылых жсргілікті кеңестердің өзін-өзі таратуына алып келді. Мүның соңы XII сайланған Жоғарғы Кеңестің 1993 жылы 13 желтоқсанда өзін-өзі таратуьша апарьш соқгы. Осьшай 1990 жылы сәуірде сайланған Жоғарғы Кеңес мерзімінен бір жарым жылдай бүрын өзін-өзі таратты. Бүл Жоғарғы Кеңсс түсында КдзКСР-нід мсмлекеттік егемендігі туралы Декларациясы (1990.25.10.) Кэзақстан Республикасыньщ мемлекеттік тәуел-сіздігі туралы заңы (1991.16.12.), Қазақстан Республикасының Конституциясы (1993.18.01.), барльггы 265 жаңа зандар кдбылданды10.
Жоғарғы Ксңсс соңғы ссссиясында Қазақстан Респу-бликасы Президенті мен жергілікті әкімдсргс қосымша өкілсттіктер беру туралы заң кдбылдап, Президенткс уақытша заң шыгару күқьгғы берілді.
1994 жылы 7 наурызда сайлау болып XIII сайланған Жогарғы Кеңсс дүниеге келді. Бүл т\ііакты жүмыс істейтін косілқой
Парламент болды. Жоғарғы Кеңесте 176 дспутат болды. Жоғарғы Кеңесте бірнеше фракциялар қүрылды. Жоғаргы Кеңес пен Үкімегтің арасы катты шиеленісті. Жоғарғы Кеңес заң іяыгарудан кері Үкіметпен саяси тайталаска кобірек коңіл болді. С.Терещенко бастаған Үкіметке сенімсіздік танылыл, ол отставкаға кетті. Жоғаргы Ксңес бір жылға жуық уақыгта бар болтаны 138 акт, сонъщ ішінде 8 заң кіібыддады. Осындай жағдайда 1995 жылы 6 наурызда Қазақстан Республикасы Конституциялық соты азамат Т.Квятковскаяның шағымын едрап XIII сайланган Жоғаргы Ксңсстің саіілауы барысьшда заңның орескел бүзьілгандыгьш аныктап, Жоғаргы Кеңссті легитимсіз деп тапты. Қазақстан Рсспубликасы Президенті Н.Ә.Назарбаев пен Жоғарғы Ксңес торағасы Ә.Кекілбасвтың қарсылығын Конституциялык сот кабылдамады. Сондай-ақ Конституциялық сот Жогарғы Кеңес болмаған жағдайда 1993 жылы 10 желтоқсанда XII сайлан-ған Жоғарғы Кеңестщ Казақстан Рсспубликасы Президснті мен әкімдерге уақытша қосымша өкілеттіктер беретін заңы-ның күшіне қайта енетіндігіне түсінік берді. Қазақстан Республикасы Президенті Конституцияльж. өкілеттігі бойьшша XIII сайланған Жоғарғы Кеңесті таратты. Осылай елде Кеңес билігінің соңғы органы омір сүруін тоқтатты.
Конституциялық реформаньщ жаңа кезеңі басталды. Күн тәртібінде Кдзақстан Республикасы жаңа Конституциясьш кабылдау мәселесі қойылды.
1995 жылы 29 сәуірде бүкілхалықтық референдумда Қазақстан Республикасы Президентінің өкілсттілігі 2000 жылдың 1 желтоқсанына дейін ұзартылды. Бүкілхалықтық референдумға сайлаушылардың дауыс бергендердің 95,4 щюценгінен астамы Президещтің окілетгілігін үзартуды қолдады11.
Жаңа Конституцияны озірлеу және оны кабылдаған соңғы кезде Президснт Н.Э.Назарбаев заң күші бар жарлығы-мен көптеген мемлекеттік мәні отс үлкен конституция-лъіқ және жай зақдарды кабылдады. Бүл зандарда мемле-кеттік басқаруды реформалау, нарықтық қатьтнастарға, демократия мен қүқыкхық мемлекет қүрудың аса маңызды жақтары корініс тапты. Осы заңдардың ішілде: "Банкроттық туралы", "К^зақстан Рсспубликасының Парламенті жәнс онъщ депутаттарының мортебссі туралы", "Республмкалық референдум туралы", "Казақстан Республикасының Прези-денті туралы", "Қазақстан Республикасының қорғаныс және Карулы Күштері туралы заңына өзгсрістер мен толықтырулар
енгізу туральг', "Кдзақстан Республикасьшьщ Үкіметі ту-ралы", "К^зақстан Республикасьшьщ соттары және судьяла-рынын, мәртсбесі туралы", "Жер туралы", "Қазақстан Республикасыньщ соттары туральт"' т.б. болды. Бүл зандарда мсмлекеттік басқарудың орталық органдарының кызметі, слдегі нарықтық қатынастарды рсттеу жүргізіліп жатқан рсформаларға сойкестендірілді. Президент псн Үкімсткс, Парламентке, жсргілікті аткді^ушы жоне окілді органдарга, қүқық қорғау органдарына жүмысты жаңа бағыткд түсіругс толықжағдайлар жасалды.
Мсмлсксгтік басқарудың орталық органдарының жүмысы бірнсшс озгсрістерге үшырады. 1993 жылы 11 маусымда К^ізақстан Рсспублихасы Президентінің "Аткярушы екімет-тід орталық органдарынъщ жүйесін ]іеттеу туралы", "Мем-лскеттік баскарудьщ орталық органдарыньщ тізімі тураяы", "Кдзақстан Республикасыньщ қүрамы туі^алы" жарлықтары баспасөзде жарияланды.
1994 жылы 16 сәуірде Қазақстан Республикасы Пре-зидентінің "Қазақстан Республикасы Прсзиденті мен Министрлер Кабинетінің Аппаратьш кдйта өзгерту туралы"' Жарлығы жарык көрді. Осы жылдың 16-шілдесінде " Мемлекеттік өкімет билігі және баскару қүрылъпіы орган-дарын дамыту және оларды үстауға каржыны қыскдрту ту-ралы" Президенттің Жарлыгы жарияланды.
1995 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің "Қазақстан Республикасы Президентінің Әкімшілігі туралы"' Жарлыты жарық корді.
Бүл күжаттар Қазақстанның орталық мемлекеттік. бас-қару органдарының қүрыпымын, жүмыс істеу әдістерін және дамуьш көрсетеді. Мсмлекеттің орталык, баскару органдары өмір талабьша сай дамып отырды, жиі езгерістерге үшырап, реформа талаптарына лайықталды. Біршама орталық атка-рушы органдары қүрылып, қайта жойылды (Мемлекеттік тсргсу комитсті, Үлт жоне тілдер жоніндегі мемлекеттік комитет т.б.).
1997-1998 жылдары біркатар министрліктер біріктіріліп, адйта қүрылды. Мүлде жаңа стратсгаялық жоспарлау мен реформалау жоніндсгі агенттік, Мемлекеттік қызмст жонін-дсгі агенттік, Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келісім минисгрлігі, экология жоне табиги рссурстар министрлігі, энергетика, индустрия жоне сауда министрлігі т.б. күрылъш-дар қүрылды.
1995 жылы 30 тамызда бүкілхалықтык, референдум ар-кылы Қазақстан Республикасының жаңа Конституциясы қабылданды. Демократиялық және қүқықтық қатынастар жольшдағы құқықтық кедергілер толық жойылып, еліміз-дің өркенист жольша тұсуіне кең жол ашылды. Кдзақстан таза Прсзиденттік республикаға айналды, крс палатадан туратын тұрақты Парламент қүрылды, Үкімсттің ролі артты. Азаматтардың қүқықтары мен бостандьпстары нығайды.
Қазақстан Республитсасының жаңа Конституциясынын, толык ерекшсліктсрі Ғ.Сапарғалиснтің "Қазақстан Рсс-публикасьгныңконституциялықкұқьны"' (1998ж.) окулығында жонс басқа сңбсктсрде жан-жақгы талкыланган.
Зандар кабылдау жолъшда Қазақстан Республикасы қос палаталы Парламенті жемісті еңбек етті. Конституцияльгк мерзім ішінде 1999 жыддың 1 тамыздагы жағдай бойынша Парламенттс 500-ден астам заң каралды. Олардың ішінде аса қажетті кылмыстық кодекс, қылмыстық процессуалдык кодекс, сыбайлас жемқорлыкка к#рсы курес туралы, отбасы жэне неке кодексі, т.б. зандар бар. Депутаттар 40-тан аса заң жобасына бастамашы болды, оның 19-ы қабылданып, Презвдент кол қойды12. Парламенттің Президентпен және Үкіметпен қарым-қатынасы, түсіністік пен өзара келісім негізінде кдлыптасты деуте болады. Осылай жаңа сайланған қос Палаталы Парламент елдегі реформалардың дамуына қомақты үлес қосты.
Кдзақстан Республикасынъщ Президенті Н.Ә.Назарбасв 1997 жылдың қазан айында өзінің Қазақстан халкына жолдауында "Казақстан-2030"' стратегиялық бағдарламасьш үсынды. Үзақ мерзімге арналған бүл стратсгия 7 басым бағыттардан түрады. Оның "Үлттық кауіпсіздік", "Кәсіпқой мемлекет" деген басымдықтары түгелдей мемлекеттік-қүқықтық сипатта десе болады. Оларда үлттык кдуіпсіздікті, сыртқы байланыстарды нығайту, Үкіметтің жүмысына кәсіпкойлык сипат бсру, жаңа типті мемлскеттік қызмстшілсрді қалыптастыру, сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес, стратегиялық жоспарлар бойынша жүмыс істеу, мсмлскеттід экономикаға араласуын шектеу және кайта карау сияқты қомақты тсориялыкжэне практикалых мәселелср котсрілген. Стратегия негізінде саяси рсформалар мсн демокра-тияландыруды терендету қолга алъшды. Оған дәлел Қазақ-стан Республикасының Конституциялық заңьша озгерістер ендіріліп, партиялык, тізім бойынша сайлау арқылы Парламент
Можілісіне қосымша он дспутагтық орьш бсрілді. Қазақстан Республикасы Президснтінід окілсттік мсрзімі 7 жылға со-зыдцы. Парламснт палаталары торагаларының Конституция-лыкөкілстгіктері жоғарылатылды.
"Кдзақстан-2030'' стратсгиялық бағдарламасы нсгізіндсгі дсмократияландыру процссі жалғаса бсрсді.
1999 жылы 10 қаңтарда Қазақстан Рсспубликасы П])сзидснті Н.Ә.Назарбаев баламалы нсгіздс 7 жыл мсрзімгс Прсзиденттікке кдйта сайланды.
1999 жылдың 10 қазанына Парламснт мәжілісі жоне жергілікті мәслихаттарга сайлау белгілсніп, оларға дсмократшьтык., баламалықнегізде дспутаттар сайланды. Осы жылы 17 қыркүйекте Парламент Сенагьша да депутаттар сайланды.
Осылай Кэзакстан Респ>'бликасы XXI гасырга, "Казақстан-2030" страгегиялъгх бағдарламасьш орындау гасырына жаңа Президентімсн және жаңа Парламентімен бағыт алды.
Дата добавления: 2014-12-19; просмотров: 311 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |