Главная страница | Контакты | Случайная страница Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

ОҒАМДЫҚ ӨНДІРІС ЖҮЙЕСІНДЕГІ АДАМНЫҢ ОРНЫ ЖӘНЕ ӨНДІРІСТІК ҚАТЫНАС

Простота и необычайно высокая информативность данного теста, в том числе и при легкой деменции, делает его одним из наиболее общеупотребительных инструментов для диагностики данного клинического синдрома.

Тест проводится следующим образом. Больному дают чистый лист нелинованной бумаги и карандаш. Врач говорит: «Нарисуйте, пожалуйста, круглые часы с цифрами на циферблате и чтобы стрелки часов показывали без пятнадцати два».

Больной самостоятельно должен нарисовать круг, поставить в правильные места все 12 чисел и нарисовать стрелки, указывающие на правильные позиции. В норме, это задание никогда не вызывает затруднений.

Если возникают ошибки, они оцениваются количественно по 10 бальной шкале:

10 - баллов - норма, нарисован круг, цифры в правильных местах, стрелки показывают заданное время;

9 баллов - незначительные неточности расположения стрелок;

8 баллов - более заметные ошибки в расположении стрелок;

7 баллов - стрелки показывают совершенно неправильное время;

6 баллов - стрелки не выполняют свою функцию (например, нужное время обведено кружком);

5 баллов - неправильное расположение чисел на циферблате: они следуют в обратном порядке (против часовой стрелки) или расстояние между числами неодинаковое;

4 балла - утрачена целостность часов, часть чисел отсутствуют или расположена вне круга;

3 балла - числа и циферблат более не связаны друг с другом;

2 балла - деятельность больного показывает, что он пытается выполнить инструкцию, но безуспешно;

1 балл - больной не делает попыток выполнить инструкцию.

Выполнение данного теста нарушается как при деменциях лобного типа, так и при альцгеймеровской деменции и деменциях с преимущественным поражением подкорковых структур. Для дифференциального диагноза данных состояний, при неправильном самостоятельном рисунке, больного просят дорисовать стрелки на уже нарисованном (врачом) циферблате с числами. При деменциях лобного типа и деменциях с преимущественным поражением подкорковых структур легкой и умеренной выраженности страдает лишь самостоятельное рисование, в то время как способность расположения стрелок на уже нарисованном циферблате сохраняется. При деменции альцгеймеровского типа нарушается как самостоятельное рисование, так и способность расположения стрелок на уже готовом циферблате.

ОҒАМДЫҚ ӨНДІРІС ЖҮЙЕСІНДЕГІ АДАМНЫҢ ОРНЫ ЖӘНЕ ӨНДІРІСТІК ҚАТЫНАС

Адам қазіргі экономикалық ғылымда ғана емес, сондай-ақ өмірлік тәжірибеде де экономикалық өсудің соңғы және қорытынды межесі ретінде танылып отыр.

Адам – қоғамдық өмірдің басты қозғаушы күші, мәні, иесі. Адамзат қоғамын зерттеуде экономикалық теория ең алдымен, адамның өндіргіш күш және экономикалық қатынастардың субъектісі ретіндегі маңызын басты деп түсінеді. Адам – бұл басты өндіргіш күш, өйткені ол тек қана өнімді өндіріп қана қоймайды, сонымен қатар оны өндіруге қажетті өндіріс құралдарын өндіруде де, оны іске қосуда да рөлі зор.

Адам қоғамнан тыс өмір сүрмейді, қоғамның аясында болады, соның өрісінде дамиды. Адам барлық қоғамдық өндіріс түрлерінің шешуші факторы. Сондықтан қоғам дамуының сатыларына байланысты ол үнемі даму үстінде болады. Адамның өндірістегі орны, рөлі қоғам дамуына қарай арта түсуде, адамға қойылатын өндірістік, әлеуметтік және т.б. талаптар да күшеюде. Еңбектің сипаты мен мазмұны, ұйымдастыру, басқару тиімділігін арттыру, жұмыс жағдайлары мен жұмыс уақыты, еңбек белсенділігін арттыру және т.б. сан алуан жағдайлар қоғамда да әр түрлі болып келгені белгілі. Сондықтан өндіріс жүйесінде адам дамуының заңдылықтары әр түрлі қоғамдық құрылыстың дамуына сәйкес келеді, сонымен белгіленеді. Өндірісте адам факторының барлық қоғамға тән ортақ даму заңдылықтары бар. Олардың негізгілері: бірлескен жұмыс күшінің қалыптасуы; жұмысшылардың жалпы және кәсіптік білімінің өсуі; мамандық, біліктілік дәрежесінің артуы; маманданған еңбектің нәтижелілігі мен тиімділігінің артуы; күрделі еңбектің басым болуы; кәсіптік құрамының және ой еңбегі мен дене еңбегінің ара қатынастарының өзгеруі; еңбек мазмұнының және жұмысшылардың өндірістегі атқаратын қызметінің өзгеруі; адам факторының маңызының арта түсуі; адамның интеллектуалдық дамуы, адам капиталының қалыптасуы және т.б.

Экономикалық қатынастардың ең басты, анықтаушы эле­менті- өндірістік қатынастар немесе өндіру, бөлу, айыр­бас және тұтыну.

Экономика- қоғамға қажетті өмірлік игіліктерді жасау және оларды пайдалану арқылы адамдардың және жалпы қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын шаруашылық жүйесі.

Шаруашылық қызметі мақсатты іс-әрекетті білдіреді, яғни шаруашылық жүргізудегі адамдардың күш-жігерін жұмылдыруы, ол белгілі бір есептеулерге негізделеді және де олардың әр түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталынады.

Адамдардың шаруашылық қызметі әр түрлі құбылыстар мен процестердің күрделі және шырмалған кешенін білдіреді, теориялық экономика оның төрт кезеңін бөліп көрсетеді: өндірістің өзі, бөлу, айырбас және тұтыну.

Өндіріс– қарапайым түрде бір нәрсені өндіру, яғни қоғамдық тұтынудың қандай түрін болсын қанағаттандыруға қажетті материалдық және материалдық емес игіліктерді жасау процесі.Осы кезеңде экономикалық ресурстар– жер, капитал, еңбек, кәсіпкерлік қабілет сынды өндіріс факторларының өзара ұштасуы қажет.

Ал экономикалық ресурстардың өзі: 1. Материалдық немесе табиғи ресурстар – жер мен капиталдан. 2. Адам ресурстары – еңбек пен кәсіпкерлік қабілеттен тұрады.

Өндіру – бұл адамның өмір сүруі және жетілуі үшін қажет материалдық және рухани игіліктерді жасау процесі.

Бөлу- бұл өнімнің өндірісіне қатынасқан шаруашылық субъектілерінің тиісті үлестерін анықтайтын қоғамдық өндірістің бір кезеңі.

Айырбас– бұл материалдық игіліктердің және қызметтердің бір субъектіден екіншісіне өтудегі қозғалыс процесі, және де заттардың қоғамдық айырбасын білдіретін өндірушілер мен тұтынушылардың қоғамдық байланысының нысаны.

Тұтыну– бұл белгілі бір қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін өндіріс нәтижелерін пайдалану процесі.

Осы төрт кезең өзара байланыста болады және өзара әрекеттеседі. Өнімдердің айналымы процесіндегі қоғамдық өндірістің осы төрт кезеңде атқаратын рөлі маңызды әрі әрқилы болып келеді.

Ізденіс сұрақтары:

1. Адамның тарихи дамуын қалай сипаттауға болады?

2. Адам капиталы дегенді қалай түсінесіз және ол қандай элементтерден тұрады?

3. Ғаламдану жағдайындағы адам мен экономиканың байланысын көрсетіңіз.

4. Экономикалық өсудегі адамның рөлі қандай деп ойлайсыз?

5. Өндірістік қатынастардың өзара байланысын ашып көрсетіңіз.

6. Өндірістік қатынастар қандай сатылардан тұрады?

7. Өндірістік қатынастардың мақсаттары қандай?

Тест тапсырмалары:

1. Àäàì å»áåãi......... áà¹ûòòàë¹àí:

À). æèûíòûº òàáûñ ä¸ðåæåñií æåòiëäiðóãå

Â). å»áåê çàòòàðûíà

Ñ). áàñøûëàðìåí ò¾ñíáåñòiêòi» àçàþûíà

D). ðåñóðñòàðäû» ñèðåêòiãiíi» ºûñºàðóûíà

Å). ò½òûíó ä¸ðåæåñiíi» ò½ðàºòûëû¹ûíà

2. Å»áåêòi» àíûºòàìàñû:

À). àäàìäàðäû» ê¼ï æàºòû ºûçìåòi

Â). áiðíåøå ½éûìíû» áiðiãiï ¼íiì øû¹àðóû

Ñ). àäàìíû» ìàòåðèàëäû èãiëiêòåðäi ¼íäiðó ìåí ºûçìåò ê¼ðñåòóiíå áàéëàíûñòû ìàºñàòòû, í¸òèæåëi ºûçìåòi

D). àäàìíû» íàºòû ìiíäåòòåìå àëóûíà áàéëàíûñòû êåëiñiì-øàðòòûº æ½ìûñûíû» í¸òèæåñi

Å). íàºòû æ¸íå ê¾ðäåëi å»áåêòi» æèûíòû¹û

3. ´íäiðãiø ê¾øòåðäi» ýëåìåíòòåði:

A) å»áåê çàòòàðû

B) ¼íäiðiñ-º½ðàë æàáäûºòàðû ìåí æ½ìûñ ê¾øi

C) áàñºàðó æ¸íå àºïàðàòòûº æ¾éåëåð

D) òàáè¹è æ¸íå ºîðëàí¹àí ìàòåðèàëäûº èãiëiêòåð

E) å»áåê º½ðàëäàðû, øèêiçàòòàð

4. Ýêîíîìèêàëûº ºàòûíàñòàð æ¾éåñi:

À). ¼íäiðó

Â). á¼ëó

Ñ). àéûðáàñ

D). ò½òûíó

Å). áàðëû¹ûíû» æèûíòû¹ûíäà

5. ´íäiðiñòiê ºàòûíàñòàð æ¾éåñiíå êiðåòiíäåð:

À). ¼íiìäi ¼íäiðó, á¼ëó, àéûðáàñ æ¸íå ò½òûíó ºàòûíàñòàðû

Â). ¼íäiðiñòiê ðåñóðñòàðäû ïàéäàëàíó

Ñ). òåõíèêàëû -ýêîíîìèêàëûº ºàòûíàñòàð

D). ¸ëåóìåòòiê-º½ºûºòûº ºàòûíàñòàð

Å). ìåíøiêòiê ºàòûíàñòàð

6. Ìàòåðèàëäû ¼íäiðiñêå æàòàäû:

À). äåíñàóëûº ñàºòàó;

Â). áiëiì áåðó;

Ñ). àóûë øàðóàøûëû¹û;

D). ñïîðòïåí ø½¹ûëäàíó;

Å). áàëåò ¼íåði.

7. Ìàòåðèàëäûº åìåñ ¼íäiðiñêå æàòàòûí ñàëà:

À). áiëiì áåðó;

Â). ¹èìàðàò ò½ð¹ûçó;

Ñ). ¼íåðê¸ñiï òàóàðëàðûí ¼íäiðó;

D). ïàéäàëû ºàçáàëàðäû èãåðó;

Å). àãðî¼íåðê¸ñiïòiê êåøåí.

8. Ýêîíîìèêàëûº ¼ìiðäåãi àíûºòàóøû, æåòåêøi ºàòûíàñòàð:

A). ñàÿñè-º½ºûºòûº

B). ì¸äåíè-à¹àðòóøûëûº

C). ¼íäiðãiø ê¾øòåðäi» äàìó çà»äàðû

D). ¼íäiðiñòiê ºàòûíàñòàð

E). äiíè ºàòûíàñòàð