Читайте также:
|
| N | Шаруашылық операциялардың мазмұны | сомасы | Корресп. шоттар | |
| дебет | кредит | |||
| Еншiлес (тәуелдi) серiктестiктерге накладнойлардың негiзiнде материалдар мен сатып алынған тауарлар босатылды | 1220, 1240, 1230 | 702, | ||
| Еншiлес (тәуелдi) серiктестiктерге қызмет көрсетiлдi және жұмыс атқарылды | 1220, 1240, 1230 | |||
| Еншiлес (тәуелдi) серiктестiктерге дайын өнiм, негiзгi құралдар, және материалдық емес активтер босатылды | 1220, 1240, 1230 | 6010, 6211, | ||
| Еншiлес (тәуелдi) серiктестiктердiң қарыздары есеп айырысу шотына тұстi | 1220, 1240, 1230 |
2. Басқада дебиторлық қарыздарды есепке алу.
Басқада дебиторлық қарыздарды есепке алу 33”Басқада дебиторлық қарыздардың есебi” бөлiмшесiнiң шоттарында жүргiзiледi. Бұл бөлiмше келесi шоттардан тұрады:
- 1313 “Орны толтырылуға тиiстi қосымша құн салығы”;
- 332 “Есептелiнген проценттер”;
- 24160 “Жұмыскерлердiң және басқа тұлғалардың қарыздары”;
- 1430 “Басқада қарыздар”.
Бухгалтерлiк есепте қосымша құн салығы (ҚҚС) бойынша есеп айырысуды көрсеті үшiн 131300 шот қолданылады.
131300 шоттың дебетi бойынша 1313000 шотының кредитiмен корреспонденциялана отырып, сатып алынған тауарлы-материалдық құндылықтар, атқарылған жұмыстар және көрсетiлген қызметтер үшiн акцептелiнген шоттар бойынша ҚҚС көрсетiледi.
131300 шоттың дебетi бойынша есепке алынған ҚҚС сомасы қоймаларға құндылықтардың нақты тұсуiне қарай осы шоттың кредитiнен 3130 шоттың дебетiне жазылады.
2140 “Есептелiнген проценттер” шоты бойынша аналитикалық есеп қарыз алушы, вексель ұстаушы, жалға алушы т.с.с. кәсiпорындар бойынша және уақыттың өтуiмен туындаған проценттiк қарыздар бойынша айналым ведомосi түрiндегi тiзiмдемеде немесе машинограммада жүргiзiледi.
2416 “Жұмыскерлердiң және басқа тұлғалардың қарыздары” шотында дебиторлық қарыздардың келесi түрлерi есепке алынады:
- есеп берушi тұлғалармен есеп айырысу бойынша;
- жұмыс iстеушiлерге несиеге сатылған тауарлар мен Ұсынылған займдар бойынша;
- материалдық шығындар бойынша.
Есеп берушi тұлғалармен есеп айырысуларды есепке алу. ґнеркәсiптiк-шаруашылық қызметi барысында кәсiпорын қызметкерлерiн қызмет бабымен iс-сапарға жiбередi, дүкендерден кеңсе заттарын сатып алады, почта арқылы жiберiлген ақшаларды және басқа да шығындарды төлейдi. Бұл шығындарды үнемi банк мекемелерi арқылы нақты ақшасыз есеп айырысу жолымен төлеу мүмкiн емес. Сондықтан осы шығындарды төлеу үшiн қызметкерлерге нақты ақша берiледi және олар алған ақшасына есеп беруге мiндеттi.
Ақша кәсiпорын басшысы бекiткен есепке сай көлемде берiледi. Аванс тек қана басшының жарлығымен есеп берiлетiн сомадан нақтылы қажеттiлiк туған жағдайда ғана, сондай-ақ қызмет бабымен iс-сапарға баруға ақша iс-сапарға жiберiлетiн адамға тиесiлi соманың көлемiнде iс-сапар орнына бару және қайту жолына төлеуге, тәулiктiк шығындарды төлеуге берiледi. Есеп берiлетiн соманы жұмсау құжаттарымен айғақталып белгiленген мерзiмде бухгалтерияға Ұсынылатын аванс есептерiмен расталады.
Кесте 6- Аванс есебi
| күнi | құжаттың N | Кiмге, не үшiн және қандай құжат бойынша төлендi | сомасы | дебет | |
| шот | карточка | ||||
| 1.03 | Шымкенттен Қарағандыға жол ақы ҚҚС, 16% | ||||
| 8.03 | Қарағандыдан Шымкентке жол ақы | ||||
| ҚҚС, 16% | |||||
| 8.03 | Түбiртек. Қонақ үйде түрғаны үшiн ҚҚС, 16% | ||||
| 1,8.03 | 8 тәулiкке тәулiктiк шығын (8*(823/2)) | ||||
| Барлығы Соның iшiнде ҚҚС | |||||
| Есеп берушi тұлғаның қолы: Саметов Талгат |
Аванс есебi бойынша артық жұмсалған шығындар қызметкерге кассадан берiледi. Аванс есептерiн бухгалтерия тексередi, сонан соң оларды субъектiнiң басшысы бекiтедi. Дұрыс рәсiмделмеген аванс есептерi және оларға қоса тiркелген құжаттар қайта рәсiмдеу үшiн есеп берушi адамдарға қайтарылады.
Аванс есебiне тiркелген құжаттар мөр таңба арқылы немесе күнi, жылы, айы көрсетiлiп, “Төлендi” немесе “ґтелдi” деген қолдан жазған жазбалар арқылы өшiрiледi.
Егер кәсiпорын аванстық чек кiтапшаларына ие болса 2416 шоттың дебетi бойынша 1430 шоттың кредитiмен корреспонденциялана отырып, чек кiтапшаларымен есеп беруге берiлген сомалар жазылатын қосымша “ґздерiне берiлген чек кiтапшалары бойынша есеп беретiн тұлғалар” аналитикалық шоты ашылады; 2416 шоттың кредитiне және 1430 шоттың дебетi бойынша есеп беретiн тұлғаның есебiне сай берiлген чектер бойынша сомалар көрсетiледi.
Есеп берушi адамдармен есеп айырысу шетел валютасымен жүзеге асырылуы мүмкiн. Есеп берiлетiн валютаны беру кезiнде 2416 шоттың “Есеп берушi тұлғалармен шетелдiк валютамен есеп айырысу” аралық шоты дебеттеледi және 1020 шоты кредиттеледi.
Есеп берушi тұлғалармен шетелдiк валютамен есеп айырысу әдетте жеке ведомоста немесе машинограммада жүргiзiледi. Несиеге сатылған тауарлар үшiн қызметкерлермен есеп айырысу екi түрде жүзеге асырылады:
1. Кәсiпорын өз қызметкерлерiнiң тапсырыс мiндеттемелерiнiң негiзiнде олардың еңбек ақыларынан кезектi төлемдердi Ұстап қалады және оларды сауда мекемелерiне аударады. Бұл операциялар тиiсiнше 3350 шоттың дебетi және 24160 шоттың кредитi (сауда мекемелерiнiң дербес шоттары) бойынша көрсетiледi; 24160 (сауда мекемелерiне төлемдi аудару) шоттың дебетi және 27330 шоттың кредитi бойынша көрсетiледi.
2. Несиеге сатылған тауарлар үшiн қызметкерлерден алынуға тиiстi сомаларды кәсiпорын сауда мекемелерiне толығымен өтеп бередi. Мүндай төлемдер үшiн кәсiпорын банктен қарыз алады. Бұл қарыз кезектi төлемдердi қызметкерлердiң еңбек ақыларынан Ұстау мүмкiндiгiне қарай өтелiнедi. Берiлетiн несиенiң есебiнен банк (кәсiпорынның есеп айырысу шотынан тыс) өзi жүзеге асыратын, несиеге сатылған тауарлар үшiн сауда мекемелерiнiң есеп айырысу құжаттарын төлеу кезiнде 2416 шот дебеттеледi де 603 “Басқада несиелер” шоты кредиттелiнедi. Банк қарыздарын өтеуге төлемдердi аудару 603 шоттың дебетi және 2730,27330 шоттардың кредитi бойынша көрсетiледi.
Ұсынылған займдар бойынша есеп айырысу. Жеке түрғын үй құрылысына, саябақ үйлерiнiң құрылысына, басқада жеке мҮқтаждықтарға берiлетiн займдар бойынша жүзеге асырылады. Займдар белгiленген ұстеме процент бойынша берiледi.
Егер займ алушы мақсатты түрде пайдаланбаса, кәсiпорыннан алынған займның толығымен қайтарылуын талап етіге құқы бар. Кәсiпорын банкке мына құжаттарды:
§ кәсiподақ ұйымымен келiсiлген салушылардың тiзiмiн;
§ берiлген займның сомасына өтiнiш-мiндеттеме;
§ салушылардың мiндеттемелерi
ұсынады. Займның көлемiн және өтеу мерзiмiн тиiсiнше банк мекемесi кәсiподақпен және салушымен, сондай-ақ кәсiпорынмен бiрлесiп белгiлейдi. Салушы қаржыны белгiленген мақсатта пайдалануға және займ бойынша төлемдердi дер кезiнде өтеуге мiндеттi. Ол кәсiпорынның әкiмшiлiк өзiнiң еңбек ақысын төленуге жататын төлемдердi және олар бойынша проценттiк ұстеме төлемдердi ұстап қалу жөнiнде тапсырма бередi.
Материалдық зиян шегудiң орнын толтыру бойынша есеп айырысу. Бухгалтерия ақша қаражаттарының, тауарлы-материалдық құндылықтардың сақталуын қамтамасыз етіге және қатаң бақылауды жүзеге асыруға, кем шығуға, талан-таражға салуға, Бұлдiруге жол берген кiнәлi тұлғаларды табуға, жауапкершiлiкке тартуға мiндеттi. 1430 шотта кем шыққан, Үрланған ақша қаражаттарының және тауарлы-материалдық құндылықтардың орнын толтыру бойынша есеп айырысулар есепке алынады.
Кiнәлi тұлғалардан өндiрiлуге тиiстi сомаларды 20, 22 бөлiмшелердiң шоттарының жетiспейтiн құндылықтардың нақты өзiндiк құнының сомасына; 611 “Алдағы кезең кiрiстерi” шотының “Кiнәлi тұлғалардан өндiрiлуге тиiстi сомамен жетiспейтiн сомалар бойынша баланстық құнның арасында айырмашылық” аралық шотының көрсетiлген айырмашылықтың сомасына аталған шоттың кредитiнен 24160 шоттың дебетiне жатқызады.
Борыштар адамдардың төлем қабiлеттiлiгi жоқтығының салдарынан қарыздарды есептен шығару қарыздарды толығымен жою болып табылмайды. Бұл сомалар баланстан тыс 007 “Төлей алмайтын дебиторлардың зиянға шығарылған қарыздары” шотында есептен шығарылған сәтiнен бастап 5 жыл бойы есепке алынады.
БҮрын зиянға шығарылған қарыздардың келiп тұсуi 2730,2733 шоттарының дебетi бойынша және 6220 шотының кредитi бойынша көрсетiледi. Сонымен қатар Бұл сомалар баланстан тыс 007 шотының есебiнен шығарылады.
Басқада дебиторлық қарыздар (1430 шот). Берiлген шотта дебиторлық қарыздардың келесi түрлерi есепке алынады:
- пәтер жалдаушылардың қарыздары;
- ата-аналардың мектепке дейiнгi мекемелерде тәрбиеленгенi үшiн қарыздары;
- басқада дебиторлармен шағым-талап бойынша қарыздар.
Шағым-талап деп кредитордың өзiнiң мүлiктiк құқығы мен мүддесiнiң бҮзылуына байланысты қарызгерге дауды өз еркiмен реттеу жөнiндегi жазбаша талабын тұсiнемiз. Белгiленген тәртiп бойынша талап өткенге дейiн кредитор алдын-ала тiкелей қарызгерге шағым-талабымен баруы керек. Шағым талапта:
- талап қоюшы кәсiпорынның атауы;
- шағым-талаптың номерi және тұскен күнi;
- шағым-талапта айтылған айғақты растайтын жағдайлар мен дәлелдер;
- тиiстi нормативтiк актiлерге сiлтеме;
- мәлiмдеушiнiң төлем және есеп айырысу реквизиттерi;
- тiркелген құжаттардың тiзiмi;
- кәсiпорын басшысының қолы көрсетiлуi тиiс.
Қойылған шағым-талап бойынша төлем тұскен жағдайда 27330 шотты дебеттейдi және 1430 шотты кредиттейдi. Қойылған шағым-талап бойынша бас тартылған төлемдер сомасы 1430 шоттың кредитiне 845 “Басқа да негiзгi емес қызметтер бойынша шығындар” шотының дебетiне шығарылады.
Пәтер жалдаушылармен есеп айырысу. Бұл аралық шотта пәтер ақы және түрмыстық коммуналдық қызмет көрсеті есепке алынады. Төлемдердi есептеу кезiнде 1430 шот дебеттеледi және 6220 шот кредиттеледi; төлемдердi төлеу 27300,27330 шоттардың дебетi және 1430 шоттың кредитi бойынша көрсетiледi. Пәтер жалдаушылармен есеп айырысу пәтер ақы және түрмыстық қызмет үшiн алынған төлемдер бойынша Есеп айырысу кiтапшасының көмегiмен жүргiзiледi, ал төлем банк мекемесi арқылы жүргiзiледi. Пәтер жалдаушы кассаға төлер алдында кәсiпорынның бухгалтериясы 1 жылға немесе басқа мерзiмге жасаған “Бiр айлық төлемнiң есебi” кiтапшасының бөлiмiнiң негiзiнде төлем жөнiндегi мәлiмдеме және квитанция толтыруға мiндеттi.
Балаларының мектепке дейiнгi мекемелерде тәрбиеленгенi үшiн ата-аналармен есеп айырысу. Балалар мекемесi жергiлiктi бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың, кәсiпорын қаржысының, жәрдем ақшаларының және басқада қаржы көздерiнiң есебiнен Ұсталады.
Дата добавления: 2015-02-16; просмотров: 312 | Поможем написать вашу работу | Нарушение авторских прав |